Biblioteka wiedzy

Tutaj zgromadzone są wszystkie nasze materiały dydaktyczne pogrupowane tematycznie.

Alfabet - Alfabeto

W poniższej tabelce prezentujemy znaki hiszpańskiego alfabetu. Alfabet to zagadnienie od którego powinieneś rozpocząć naukę języka hiszpańskiego.

A	B	C	CHE	D	E	F
[a]	[be]	[ce]	[che]	[de]	[e]	[efe]
G	H	I	J	K	L	LL
[ge]	[hache]	[i]	[jota]	[ka]	[ele]	[elle]
M	N	Ñ	O	P	Q	R
[eme]	[ene]	[eñe]	[o]	[pe]	[cu]	[erre]
S	T	U	V	W	X	Y
[ese]	[te]	[u]	[uve]	[uve doble ]	[equis]	[i griega]
Z
[zeta]

Informacje o literze Ñ
Ñ jest jedyną literą alfabetu hiszpańskiego niespotykaną w innych językach. W słownikach i encyklopediach zawsze należy ją umieszczać zaraz po n (traktować jakby to była litera n). Jej odpowiednikiem w języku polskim jest zbitek liter ni, rzadziej ń.
Informacje o literach Ch i Ll
Dwuznaki Ch i Ll są częściami alfabetu, pomimo tego, że składają się z dwóch liter. Od 1994 w słownikach i encyklopediach należy je umieszczać tak, jakby nie były literami.
Informacje o literach K i W
Litery K i W są normalnymi częściami alfabetu, jednak ich występowanie jest bardzo ograniczone. W praktyce można je spotkać tylko w wyrazach pochodzenia obcego, takich jak karate i whisky.

Akcent - Acento

W języku hiszpańskim tak jak w większości innych języków, każdy wyraz ma swój akcent. Akcentowana sylaba jest wymawiana głośniej i mocniej od pozostałych. Akcent w słowach hiszpańskich zakończonych samogłoską lub społgłoską -n, -s pada na przedostatnią sylabę. Natomiast gdy wyraz kończy się jaką kolwiek inną spółgłoską niż -n, -s pada na ostatnią sylabę. Wyjątki pojawiają się gdy mamy zaznaczony znak akcentowania nad którąś z samogłosek, wtedy akcent pada właśnie na tą zaznaczoną sylabę.

SAMOGŁOSKI AKCENTOWANE

W pisanym hiszpańskim, podobnie jak we francuskim, występują samogłoski ze znaczkami akcentowania - kreską w prawo nad literą. Umieszcza się je w miejscach, gdzie powinienen pojawiać się akcent, ale tylko w słowach, w których normalnie pada on na inną sylabę. Dodatkowo jest on umieszczany w wyrazach, których znaczenie w wymowie zależy od użytego tonu.

Hiszpańskie samogłoski z akcentem:

A	E	I	O	U
á	é	í	ó	ú

Na marginesie warto też wspomnieć, że w języku hiszpańskim dwie samogłoski stojące obok siebie są często uważane za jedną sylabę. Dotyczy to następujących kombinacji liter: ai, au, ei, eu, oi, ou, ia, ie, io, iu, ua, uo, ui

Interpunkcja - Signo de puntuación

Hiszpański, jako jedyny z języków europejskich, stosuje znaki odwróconego pytajnika i odwróconego wykrzynika. Używa się ich na początkach zdań zakończonych znakiem odpowiednio pytajnika i wykrzyknika. Ułatwia to stosowanie odpowiedniego akcentu zdaniowego.

.	Kropka	El punto
,	Przecinek	La coma
;	Średnik	El punto y coma
:	Dwukropek	Los dos puntos
""	Cudzysłów	Las comillas
( )	Nawias okrągły	Los paréntesis
[ ]	Nawias kwadratowy	Los corchetes
¿ ?	Pytajniki	Los signos de interrogación
¡ !	Wykrzykniki	Los signos de exclamación
-	Dywiz - łącznik	El guión
...	Trójkropek	Los puntos suspensivos

Wymowa liter w języku hiszpańskim

A	wymowa tak jak polska litera a. (el alma, alto)
B	wymawiamy jak polskie b na początku wyrazów, po pauzie, po literze m. (el barco, ambas) W pozostałych przypadkach b wymawiamy pomiędzy polskim b i w tworząc szczeline między wargami, jest to "b szczelinowe". (el árbol)
C	generalnie wymawiane jest jak polskie k, gdy występuje przed spółgłoskami oraz samogłoskami a, o, u ( ca wymawiamy ka, co wymawiamy ko, cu wymawiamy ku) (la casa, cuando) Natomiast w przypadku gdy po c występują samogłoski e, i i tworzą zestawienia wyrazów ce, ci wymawiamy je jak angielskie th w wyrazie think (by otrzymać odpowiedni dzwięk należy umieścić język między zębami) Na Wyspach Karaibskich, w hiszpańskich prowincjach Andaluzji, Ekstermadurze oraz w calej Ameryce Płd. c stojące przed e oraz i wymawia sie jak polskie s. (cinco,cenicero,cero,cine)
CH	obecnie nie jest już literą alfabetu, a jedynie zestawieniem spółgłosek mających swoje charakterystyczne brzmienie. Hiszpańskie ch wymawiamy pomiędzy polskim cz, a ć. Brzmienie to jest podobne do brzmienia x w języku rosyjskim . (chaleco,cheque,cuchara,chica)
D	w większości przypadków d wymawiane jest jak tzw. "d szczelinowe", powstaje ono w momencie gdy powietrze wypuszczamy z ust przez niewielką szczelinę znajdującą się pomiędzy czubkiem języka, a górnymi zębami. Wyjątkiem są przypadki gdy d występuje na początku wyrazu oraz po spółgłoskach l i n wtedy wymawiamy je poprostu jak polskie d. Szczególnym przypadkiem wymowy litery d w języku hiszpańskim jest sytuacja gdy występuje ono na końcu wyrazu gdzie wymawiane jest bardzo słabo lub praktycznie się go nie wymawia. (dinero) Uwaga! D znajdujące się na końcu wyrazu, najczęściej jest nieme np. usted wymawiamy uste Jednak w okolicach Madryta przyjeło się, że jest wymawiane jak hiszpańskie z (angielskie th w wyrazie think) np. Madrid czytamy Madirth.
E	gdy występuje w sylabie otwartej (tj. nie zakończonej spólgloska) jak również w sylabach zamknietych przed d, m,n,s, z wymawiane jest w sposób przypominający francuskie é w wyrazie bébé lub angielskiego e w wyrazie ten. (lee, pared, esto, pez, siempre) Natomiast w pozostałych przypadkach tzn. w większości sylab zamkniętych jak również w sylabach otwartych występujących na początku wyrazu przed r i rr wymawia się je tak jak polskie e.
F	jak w języku polskim
G	generalnie wymawia się jak w języku polskim, jednak istnieją pewne wyjątki od tej reguły. Najczęściej spotykanym wyjątkiem jest sytuacja gdy g występuje przed samogłoskami e, i tworzy wtedy złożenia ge, gi które wymawiamy odpowiednio jak polskie he, hi (h jest tutaj gardłowe) np. gente wymawiamy jak hente , ginecólogo jak hinecologo. W sytuacjach gdy pomiędzy g a e, i występuje u, czyli gdy mamy gue, gui u jest nie wymawiane, np. el gueto czytamy el getto. Gdy po g występują samogłoski a,o,u wymawiamy je tak jak polskie g np. el gato czytamy el gato
H	w jezyku hiszpańskim jest nieme i nie wymawiamy go w 99% przypadków. Wyjątkiem jest jego występowanie w grupie hue na początku wyrazu gdzie czytamy je jak g.
I	czytamy jak polskie i. Gdy występuje nad nim akcent czytamy jak ij, np. el día czytamy jak polskie el dija.
J	wymawiamy jak polskie h gardłowe, bardzo charczące. (joven)
K	wymowa jak w języku polskim, jednak sama głoska występuje w języku hiszpańskim bardzo rzadko, np. w wyrazach zapożyczonych z języka greckiego.
L	wymawiamy jak w języku polskim
LL	podobnie jak CH do niedawna uważane za jedną z liter alfabetu jest obecnie złożeniem dwóch spółgłosek l. LL wymawia się je najczęściej pomiędzy polskim j, ź. W krajach Ameryki Południowej takich jak Urugwaj czy Argentyna jego wymowa jest twardsza zbliżona do ź, ż.
M	czytamy tak samo jak polskie m.
N	czytamy tak samo jak polskie n.
Ñ	czytamy jak polskie ń.
O	czytamy jak polskie o. W większości przypadków występuje wymowa zamknięta, natomiast wymowa otwarta jest stosowna w sylabie zamkniętej, gdy wyraz rozpoczyna się na ro, przed rr, ge, gi, j. Wymowa otwarta występuje również pomiędzy a i r lub l gdy o jest akcentowane, np ahora.
P	wymawiamy jak w języku polskim (el pelo, el puerto) Uwaga! Wyjątek stanowi występowanie p na początku wyrazu przed spółgłoską s. P jest wtedy nieme.
Q	wymowa podobna do polskiego k. W języku hiszpańskim występuje w grupach que, qui które wymawiamy pomijając u jako odpowiednio ke, ki.
R	wymawiane w sposób bardzo podobny do polskiej wymowy r, aczkolwiek hiszpańska wymowa jest znacznie mocniejsza, bardziej wibrująca szczególnie gdy występuje jako podwójne rr oraz gdy r znajduje się na początku wyrazu lub po spółgłoskach l, n, s. (correr czytamy jak korrer)
S	wymawiane jest podobnie jak w języku polski. Niekiedy zamiast s stosuje się wymowę zbliżoną do sz lub z. (el suelo)
T	wymowa tej głoski odpowiada wymowie polskiego t. (tarde)
U	wymawiane jak w języku polskim. Uwaga! U nie jest nigdy wymawiane w grupach „gue”, „gui” (odpowienio ge, gi) oraz „que”, „qui” (odpowiednio ke, ki). Sytuacja ta niedotyczy wyrazów zapożyczonych gdy nad u znajdują się dwie kropeczki tak jak ma to miejsce w języku niemieckim.
V	wymawiamy podobnie jak hiszpańską literę B. Dźwięk jest tutaj pośredni między b i w.
W	litera ta występuje jedynie w wyrazach pochodzenia obcego np. el whisky, el western i wymawia się jak angielskie w.
X	wymawiamy jak w języku angielskim. (el texto czytamy el teksto)
Y	wymowa bardzo zbliżona do hiszpańskiego LL (patrz wyżej) czyli wymowa pomiędzy j a ź. Gdy występuje jako spójnik wymawiamy krótko jak polskie i, natomiast na końcu wyrazów jak polskie j.
Z	wymawiamy podobnie do angielskiego th w wyrazie think. W hiszpańskiej Andaluzji, na Wyspach Kanaryjskich oraz w Ameryce Łacińskiej wymawia się jak s.

Ciekawostki

W tym dziale umiesciłem różne ciekawiostki związane z językiem hiszpańskim.

Hiszpańskie znaki i polska klawiatura

Wywołanie hiszpańskich znaków z klawiatury jest możliwe poprzez wybranie języka klawiatury Hiszpańskiego w systemie Windows w Pasku języka. Następnie przydatny może być układ znaków na hiszpańskiej klawiaturze zamieszczony poniżej:

By uzyskać znaki hiszpańskie korzystając z polskiej klawiatury możemy także wykorzystać tablice znaków ASCII gdzie dla poszczególnych liter należy wykonać następujące czynności:

á	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0225 z klawiatury numerycznej
é	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0233 z klawiatury numerycznej
í	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0237 z klawiatury numerycznej
ó	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0243 z klawiatury numerycznej
ú	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0250 z klawiatury numerycznej
ñ	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0241 z klawiatury numerycznej
ü	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0252 z klawiatury numerycznej
¿	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0191 z klawiatury numerycznej
¡	Wciskamy Alt, a następnie trzymając go wpisujemy ciąg liczb 0161 z klawiatury numerycznej

TABELKA Z POLECENIAMI POD MAC OS

á	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę e, puszczamy klawisze i wybieramy a.
é	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę e, puszczamy klawisze i wybieramy e.
í	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę e, puszczamy klawisze i wybieramy i.
ó	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę e, puszczamy klawisze i wybieramy o.
ú	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę e, puszczamy klawisze i wybieramy u.
ñ	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę n, puszczamy klawisze i wybieramy n.
ü	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy literę u, puszczamy klawisze i wybieramy u.
¿	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy SHIFT i ?.
¡	Wciskamy Option, trzymając go wystukujemy liczbę 1.

Idiomy hiszpańskie

ale najadłem się strachu!	¡qué susto me llevé!
aż mi ślinka cieknie!	¡se me hace la boca agua!
biały jak śnieg	blanco como la nieve
brać kogoś pod włos, żartować z kogoś	tomarle el pelo a alguien (potocznie)
brak mu piątej klepki	le falta un tornillo (potocznie)
broń obosieczna	arma de doble filo
budować zamki na lodzie	hacer castillos en el aire
bujda na resorach!	¡eso es un cuento chino! (potocznie)
być bardzo zdenerwowanym	tener los nervios de punta
być bezczelnym	tener mucha cara (potocznie)
być czyimś oczkiem w głowie	ser la niña de los ojos de alguien
być czyjąś prawą ręką	ser el brazo derecho de alguien
być dumnym jak paw	hincharse como un pavo real
być głupim jak but	estar loco de remate, estar tonto de capirote
być na bieżąco	estar al día, estar al. corriente de algo
być na fali (potocznie)	estar en la onda
być nierozgarniętym	tener pocas luces
być szalonym [mieć świra]	estar como una regadera
być w negliżu [w bieliźnie]	estar en paños menores
być w pieskim humorze	estar de un humor de perros (potocznie)
być w złym humorze	estar de mala uva (potocznie)
być zwariowanym	estar loco de atar
całkowicie [na sto procent]	al cien por cien
cały i zdrowy	sano y salvo
chcieć to móc	querer es poder
chować kogoś pod kloszem	tener entre algodones a alguien
ciągnąć kogoś za język	tirarle de la lengua a alguien
co go ugryzło?	¿qué mosca le ha picado?
co łaska (potocznie)	la voluntad
czas to pieniądz	el tiempo es oro
czuć się zbytecznym [niepotrzebnym]	estar de más
czysty jak łza	limpio como una patena
czytać między wierszami	leer entre líneas
darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby	a caballo regalado no le mires el diente
do góry nogami	patas arriba
do trzech razy sztuka	a la tercera va la vencida
dobrowolnie	por las buenas
dolewać oliwy do ognia	echar aceite/leña al fuego
dopóty dzban wodę nosi, dopóki mu się ucho nie urwie	tanto va el cántaro a la fuente (hasta) que al fin se rompe
drogo mi za to zapłacisz	eso me lo vas a pagar muy caro
dusza człowiek	un pedazo de pan
figa z makiem!	¡naranjas!, ¡ni hablar!
gęsiego	en fila india
głowa do góry!	¡anímate!, ¡ánimo!
głupi jak but	tonto de capirote
guzik mnie to obchodzi	me importa un comino/un rábano/un pepino
habit nie czyni mnicha	el hábito no hace al monje
jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki	por arte de magia
jaki ojciec, taki syn	de tal palo tal astilla (de tal padre tal hijo)
jechać na gapę	ir de gorra, ir de pollizón
jeden wart drugiego	son tal para cual
jedna jaskółka nie czyni wiosny	una golondrina no hace verano
jednym pociągnięciem	de un tirón
jest chudy jak szkielet	está hecho un esqueleto
jest zerem (do niczego)	es un cero a la izquierda
kłaść uszy po sobie	agachar/bajah las orejas
kojarzyć fakty	atar cabos
kompletny wariat	loco de remate (potocznie)
koniec wieńczy dzieło	el fin corona la obra
kopalnia wiedzy	mina de información
kość niezgody	la manzana de la discordia
kosztować majątek	costar un ojo de la cara (potocznie)
kozioł ofiarny	cabeza de turco
krótko trzymać	atar corto
kto pierwszy, ten lepszy	el primero sale ganado
łączyć przyjemne z pożytecznym	unir lo útil con lo agradable
łamać sobie głowę	romperse la cabeza [los cascos]
leje jak z cebra	está lloviendo a cántaros
lepiej późno niż wcale	más vale tarde que nunca
lotem błyskawicy	como un relámpago
mam lukę w pamięci	se me quedó la mente
mieć coś na końcu języka	tener algo en la punta de la lengua
mieć gęsią skórkę	tener carne de gallina
mieć głowę w chmurach	estar en la luna
mieć nie po kolei w głowie	estar mal de la cabeza
mieć plecy	tener enchufe, tener palanca
mieć ponurą minę	tener cara de pocos amigos (potocznie)
mieć ściśnięte gardło	tener el nudo en la garganta
milczeć jak grób	ser una tumba
mól książkowy	el ratón de biblioteca
mówić ciągle o tym samym	estar siempre con la misma canción
na głowę, na osobę	por barba (potocznie)
na golasa	en cueros (potocznie)
na jedno wychodzi	viene a ser lo mismo
na łonie natury	en el seno de la naturaleza
na oścież (przymiotnik: parzysty)	de par en par
na własną rękę	por su propia cuenta (potocznie)
na wszelki wypadek	por si las moscas (potocznie)
nadstawiać ucha	aguzar las orejas
nadstawić ucha [pilnie słuchać]	prestar oídos
natrzeć komuś uszu	calentarle las orejas a alguien
natura ciągnie wilka do lasu	la cabra tira al monte
ni stąd, ni zowąd	de buenas a primeras
nic mnie to nie obchodzi	me importa un comino
nic nie rozumiem	no entiendo ni torta (potocznie)
nie cierpię go	me cae gordo (potocznie)
nie ma mowy!	¡ni hablar!
nie ma o czym mówić!	¡no tiene importancia!
nie mogę na niego patrzeć	no puedo verle ni en pintura (potocznie)
nie owijać w bawełnę	no andarse con rodeos
nie taki diabeł straszny, jak go malują	no es tan feo diablo como lo pintan
nie wszystko złoto, co się świeci	no es oro todo lo que reluce
nieszczęścia chodzą parami	las desgracias nunca vienen solas
nudzić się jak mops	aburrirse como una ostra
obiecywać złote góry	prometer el oro y el moro
od stóp do głów	de pies a cabeza
odpukać w niemalowane drzewo	tocar madera
oka nie zmrużyłem przez całą noc	no pegué ojo en toda la noche
ona jest kłębkiem nerwów	está hecha un manojo de nervios
orzeł czy reszka?	¿cara o cruz?
palce lizać	es para chuparse los dedos
pańskie oko konia tuczy	el ojo del amo engorda el caballo
pasować jak ulał	venir como anillo al dedo
pękać ze śmiechu	reventar de risa
pełną parą	a todo tren
pierwszy rzut oka	a primera vista
płakać jak bóbr	llorar como una Magdalena
po burzy świeci słońce	después de la tempestad, buen tiempo
po nitce do kłębka	por el hilo se saca el ovillo
pod moim nosem	en mis propias narices (potocznie)
pół biedy!	¡menos mal!
połknąć haczyk	morder [picar] el anzuelo
pomyśleć	darle al coco
popaść w kłopoty, czuć się zakłopotanym	verse en un aprieto
poruszyć niebo i ziemię	remover cielo y tierra
powtarzać coś jak papuga	repetir algo como un loro
pozory mylą	las apariencias engañan
prędzej czy później	tarde o temprano
prosić o gwiazdkę z nieba [żądać rzeczy niemożliwych]	pedir peras al olmo
przebrać miarę	pasarse de la raya
przespać się z problemem [sen przynosi dobrą radę]	consultarlo con la almohada
przyjąć (coś) za pewnik	dar por sentado
przyjemnych snów	que sueñes con los angelitos
raz dwa, w jednej chwili	en menos que canta un gallo
robić coś po wariacku	hacer algo a lo loco
robić dobrą minę do złej gry	poner a mal tiempo buena cara
robić wielkie oczy	poner unos ojos como platos
robić z kogoś balona (potocznie) [nabijać się z kogoś]	tomarle el pelo a alguien
rozmyślać, pracować głową	comerse el coco
rzucać kłody pod nogi	poner trabas
ściany mają uszy	las paredes oyen
siedzieć z założonymi rękami	estar con los brazos cruzados
śmiać się do rozpuku	reírse a carcajadas
śmiertelnie blady (potocznie)	blanco como el papel
spać jak kamień	dormir como un tronco
spać spokojnie	dormir a pierna suelta (potocznie)
spocząć na laurach	dormirse en los laureles
stać na wysokości zadania	estar a la altura de las circunstancias
stracić orientację [zagubić się]	perder el norte
ten się śmieje, kto się śmieje ostatni	ríe mejor quien ríe el último
to bardzo dobry człowiek	es un pedazo de pan
to bardzo łatwe	esto es coser y cantar
to dziecinnie proste	es un juego de niños
to jasne jak słońce	está más claro que el agua
to nie ma nic do rzeczy	eso no viene a cuento
to się rozumie samo przez się	ni que decir tiene
trząść się jak galareta	estar hecho un flan (potocznie)
twardy jak skała	firme como una roca
typ spod ciemnej gwiazdy	un individuo con muy mal aspecto, un tipo sospechoso
ubawić się po pachy	divertirse a base de bien
udawać głupiego	hacerse el tonto
upiec dwie pieczenie na jednym ogniu	matar dos pájaros de uno tiro
uratować się w ostatniej chwili	salvarse por los pelos (potocznie)
urwać się z choinki	caerse de la luna
ustatkować się	sentar la cabeza
w głowie mi się to nie mieści	eso no me cabe en la cabeza
w mgnieniu oka	en un abrir y cerrar de ojos
w złym tonie	fuera de tono
wiedzieć coś z dobrego źródła	saber algo de buena fuente [de buena tinta]
wiele hałasu o nic	mucho ruido y pocas nueces
wiercipięta	culo de mal asiento
włosy stają mu dęba na głowie	se le ponen los pelos de punta
wolnoć Tomku w swoim domku	cada cual es rey en su casa
wpaść na kogoś	darse de narices con alguien (potocznie)
wpaść w czyjeś sieci [w pułapkę]	caer en las redes de alguien
wstać lewą nogą	levantarse con el pie izquierdo
wtykać nos [wtrącać się]	meter las narices en algo (potocznie)
wtykać nos w cudze sprawy	meter las narices en algo
wyprowadzić kogoś z równowagi	sacar de quicio a alguien
z całą pewnością	a ciencia cierta
z całego serca	de todo corazón
z otwartymi ramionami	con los brazos abiertos
z wielkim trudem	a duras penas
z zimną krwią	a sangre fría
za darmo, bezinteresownie	por amor al arte
za jednym zmachem	de un tirón
za zamkniętymi drzwiami	a puerta cerrada
zaciskać pasa	apretarse el cinturón
zacisnąć pasa	apretar el cinturón
zacząć od zera	partir de cero
zaczerwienić się jak burak	ponerse (colorado) como un tomate
zamęczać gadaniem (próbować przekonać kogoś)	comerle el coco a alguien
zamknąć się w swej skorupie	meterse en su caparazón
zaślepiony gniewem	ciego de ira
zawracać głowę (potocznie)	dar la lata
zawsze robi to, na co ma ochotę	siempre hace su santa voluntad
złamać komuś serce	partirle el corazón a alguien
zostawić kogoś na lodzie	dejar plantado a alguien
żyć jak pies z kotem	vivir como perros y gatos
żywy portret ojca [wykapany ojciec]	es el vivo retrato de su padre

Podstawowe dane o języku hiszpańskim

Oznaczenia Kodowe:

Kod SIL: SPN

ISO 639-1: es

ISO 639-2: spa

Populacja:

28,173,600 w Hiszpanii, co stanowi 72.8% całej populacji (1986). Populacja osób mówiących językiem hiszpańskim jako pierwszy język na całym świecie: 322,200,000 do 358,000,000 (1999 WA), oraz 417,000,000 włączając w statystykę język hiszpański jako drugi język (1999 WA).

Region Występowania języka Hiszpańskiego:

Centralna i południowa Hiszpania oraz Wyspy Kanarysjkie. Językiem Hiszpańskim posługują się również ludzie w 43 innych krajach świata: Andorra, Argentyna, Aruba, Australia, Belgia, Belize, Boliwia, Kanada, Spain and the Canary Islands. Also spoken in 43 other countries including Andorra, Argentina, Aruba, Australia, Belgium, Belize, Bolivia, Canada, wyspy Kajmany, Chile, Kolumbia, Costa Rica, Kuba, Dominikana, Ekwador, El Salvador, Gwinea Równikowa, Finlandia, Francia.

Alternatywne nazwy określające język hiszpański:

ESPAÑOL, CASTELLANO, CASTILIAN, SPANISH (po angielsku)

Występujące Dialekty języka hiszpańskiego

ANDALUSIAN, MURCIAN, ARAGONESE, NAVARRESE, CASTILIAN, CANARY ISLANDS SPANISH, AMERICAN SPANISH.

Komentarz:

Język hiszpański posiada 89% zgodności leksykalnej z językiem portugalskim, 85% z językiem Katalońskim, 82% z językiem włoskim, 76% z językiem Sardyńskim, 75% z językiem francuskim, 71% z językiem rumuńskim.

Występowanie języka hiszpańskiego i dialekty w Hiszpanii

Poniżej przedstawiamy mapkę państw w których używa się języka hiszpańskiego jako języka urzędowego lub jednego z języków urzędowych.

Hiszpański jest jednym z oficjalnych języków ONZ, Unii Afrykańskiej oraz Unii Europejskiej.

Hiszpański ma też wielu użytkowników w takich krajach jak Andora, Antyle Holenderskie, Belize, Filipiny, Izrael, Kanada, Maroko, Stany Zjednoczone, Trynidad i Tobago. Hiszpańskim mówi się też na Gibraltarze i w Saharze Zachodniej. Jest on również nauczany w szkołach w każdym kraju Unii Europejskiej, jak i również w szkołach na każdym kontynencie. We Francji ok. 70% młodzieży uczy się języka hiszpańskiego., podobnie rzecz się ma we Włoszech.

Jest kilka istotnych różnic pomiędzy dialektami hiszpańskiego używanymi w samej Hiszpanii i w hispanojęzycznej Ameryce. Za standard ogólnokrajowy Hiszpanii przyjmowana jest wymowa północnokastylijska (chociaż nie zaleca się użycia słabych zaimków, ani ulegania zjawisku językowemu zwanemu laismo, czyli zamiany rodzajnika le na la).

Hiszpanie osiedlający się na kontynencie amerykańskim przynieśli ze sobą własne regionalizmy. Stąd u różnych narodowości i grup etnicznych można dziś znaleźć różne akcenty. Typowa dla Ameryki Łacińskiej, tak jak i dla Andaluzji, jest wymowa zwana seseo, polegająca na wymowie c (przed e oraz i) oraz z jako s. Otóż fonem /θ/ (przedniojęzykowo-zębowa szczelinowa, zapis w notacji IPA) obecny w europejskim kastylijskim, zanikł w jego amerykańskiej wersji, zastąpiony przez /s/. Na przykład: /θ/ w słowach ciento, caza wymawiane jest jak /s/, tak jak np. w ser, casa.

Tradycyjnie, w hiszpańskim występował fonem /ʎ/ (palatalna lateralna), w piśmie wyrażany przez ll. Zanikł na większości obszarów Ameryki, z wyjątkiem dwujęzycznych obszarów, na których mówi się w keczua lub w innych językach rdzennych Ameryki, posiadających ten fonem w swojej fonetyce. Obecnie zanika także w Hiszpanii, ale podobnie: z wyjątkiem dwujęzycznych obszarów języka katalońskiego lub innych języków, w których obecne jest /ʎ/.

Na większości obszarów fonem ten upodabnia się do /j/. Zjawisko to nazywane jest yeismo. W argentyńskim dialekcie rioplatense /j/ i /ʎ/ są na ogół wymawiane jak /ʒ/ (palatalna dźwięczna szczelinowa), w sposób zbliżony do polskiego ź. Zjawisko to nazywa się žeismo.

Między językiem hiszpańskim używanym w Hiszpanii a jego południowoamerykańskimi dialektami występują też różnice gramatyczne. Najważniejszą jest zakres użycia czasów. W Ameryce Południowej znacznie rzadziej niż w Hiszpanii używa się czasu preterito perfecto, który często zastępowany jest czasem preterito indefinido. Poza tym rozpowszechnione jest też (zwłaszcza w Urugwaju, Argentynie i Chile) użycie (archaicznego w Hiszpanii) zaimka vos na oznaczenie drugiej osoby liczby pojedynczej (i użycie w tej osobie specjalnej nie występującej w odmianie hiszpańskiej końcówki fleksyjnej czasownika) oraz zanik drugiej osoby liczby mnogiej, zastępowanej osobą trzecią (ustedes).

Na ogół sądzi się, że sprawy języka hiszpańskiego są regulowane przez RAE (Real Academia Española). W rzeczywistości trudno jest ustalać kształt języka dekretami, ale RAE, wraz z 21 innymi akademiami językowymi, ma znaczący, zachowawczy wpływ

DIALEKTY

źródło: http://wikipedia.pl

Czasy hiszpańskie

W dziale Czasowniki przedstawiliśmy podstawowe pojęcia związane z czasownikami, których znajomość jest niezbędna do nauki czasów w języku hiszpańskim. Opisane zostały tam trzy koniugacje czasowników w zależności od ich końcówki oraz przykładowe odmiany w czasie teraźniejszym. W tym dziale opiszemy jak tworzy się zdania w innych czasach hiszpańskich, jakich używa się konstrukcji, oraz jak w zależności od przynależności do danej grupy odmieniamy czasowniki w danym czasie.

W języku hiszpańskim istnieją cztery tryby: oznajmujący (indicativo), warunkowy (condicional), łączący (subjuntivo) i rozkazujący (imperativo).

Presente - Czas teraźniejszy

Czas teraźniejszy Presente de Indicativo służy do wyrażania czynności teraźniejszej, w języku hiszpańskim podobnie jak w języku polskim za jego pomocą możemy wyrazić czynnośc aktualną, odbywającą się w chwili obecnej lub czynność zwyczajową:

Ahora leo el libro. - Teraz czytam książkę.
Nunca se acuesta tarde.- Nigdy nie kładzie się spać późno.

KONSTRUKCJA ZDAŃ

(Podmiot) + czasownik odmieniany w danej koniungcji + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie, tzn. możemy powiedzieć Ja pływam w basenie albo Pływam w basenie.

Czasownik w języku hiszpańskim jak podaliśmy w dziale o częściach mowy może być odmieniany w 3 koniugacjach -ar,-er, -ir. Może być odmieniany całkowicie regularnie lub nieregularnie pełnie i niepełnie.

KONIUGACJA CZASOWNIKÓW>>>

Odmianę czasownika BYĆ w formach SER, ESTAR, HABER w czasie teraźniejszym została przedstawiona w dziale podstawy gramatyki.

SER, ESTAR, HABER >>>

ZASTOSOWANIE

Presente de Indicativo Wyraża podobnie jak w języku polskim, w teraźniejszości:
1. czynność jednorazową

Pongo la mesa.
(Nakrywam do stołu.)

El cocinero corta los tomates.
(Kucharz kroi pomidory.)

2. czynność trwającą

Los niños duermen en sus camas.
(Dzieci śpią w swoich łóżkach.)

Antonio no se siente bien.
(Antonio nie czuje się dobrze.)

3. czynność albo stan powtarzający się

Siempre se levanta a las seis.
(Zawsze wstaje o szóstej.)

A veces no sé que decir.
(Czasami nie wiem co powiedzieć.)

PYTANIA I PRZECZENIA

W języku hiszpańskim pytania i przeczenia tworzymy dużo prościej niż np. w języku angielskim.

Pytania tworzy się poprzez postawienie na początku zdania odwróconego pytajnika ¿ następnie postępujemy zgodnie z konstrukcją, podmiot jest najczęściej pomijany,a pytania dodatkowo możemy rozpoczynać od QUE - CO, COMO - JAK, itd.:

¿(PODMIOT) + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE?

por ejemplo:

¿(Tú) sabes cocinar?
Czy (ty) umiesz gotować?
¿(Vosotros) tenéis tempo?
Czy (wy) macie czas?

Przeczenia tworzymy natomiast za pomocą NO które stawiamy między podmiot a czasownik odpowiednio odmieniony.

(PODMIOT) + NO + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE.

por ejemplo:

(Ella) no quiere responder a la pregunta del profesor.
((Ona) nie chce odpowiedzieć na pytanie nauczyciela.)

(Yo) no Puedo ayudarte.
(Ja) nie mogę Ci pomóc.

Również jak w przypadku zdań orzekających i zdań pytających podmiot może być pominięty bo już sam czasownik odpowiednio odmieniony wskazuje nam na osobę wykonującą daną czynność.

Bibliografia: lengua.pl USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Pretérito Anterior - Hiszpański Czas Zaprzeszły

Hiszpański czas Pretérito Anterior to Czas Zaprzeszły, służy on jak sama nazwa wskazuje to wyrażania czynności w przeszłości, która wydarzyła się przed inną czynnością mającą miejsce również w przeszłości. We współczesnym języku hiszpańskim użycie tego czasu jest coraz rzadsze. W tym artykule podobnie jak we wszystkich innych w rozdziale Czasy Hiszpańskie mówimy o czasie funkcjonującym w trybie Modo Indicativo. Konstrukcja tego czasu jak również zasady jego użycia są dosyć proste. Całość sprawdza się do odmiany czasownika haber w czasie Pretérito Perfecto Simple lub Pretérito Indefinido - pełni on w zdaniu funkcję tzw. czasownika posiłkowego (jeżeli uczyłeś się angielskiego jest to np. odpowiednik had w czasie Past Perfect). Następnie stawia się czasownik właściwy w postaci Participios Pasado. Więcej na temat konstrukcji i użycia tego czasu znajdziesz w poniższym artykule.

Cuando hube termindo de pasear, me fui a casa. - Kiedy skończyłem spacerować, poszedłem do domu.
Salieron del mercado en cuanto hubieron comprado todo. -Wyszli ze sklepu kiedy jak tylko kupili wszystko.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + Pretérito Perfecto Simple o Pretérito Indefinido del verbo auxiliar HABER + Participio Pasado + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.
Dopełnienie to tzw. reszta zdania.

Pretérito Perfecto Simple de HABER jest to czasownik posiłkowy HABER odmieniany w Pretérito Perfecto Simple de Indicativo.

Participio Pasado to imiesłów bierny danego czasownika opisujący akcję, którą chcemy wyrazić w zdaniu w Pretérito Anterior.

Pretérito Perfecto Simple de HABER

Odmiana HABER przez osoby w Pretérito Perfecto Simple de Indicativo
yo	HUBE
tu	HUBISTE
el/ella/Vd.	HUBO
nosotros/-as	HUBIMOS
vosotros/-as	HUBISTEIS
ellos/ellas/Vds.	HUBIERON

Participios Pasado

Większość imiesłowów biernych w języku hiszpańskich tworzy się bardzo prosto wedle poniższej zasady:

CANTAR	CANTADO
BEBER	BEBIDO
VIVIR	VIVIDO

czyli jeżeli w zależności od końcówki czasownika dokonujemy następującej zamiany:

AR => ADO
ER, IR => IDO

Oprócz regularnie tworzonych Participio Pasado istnieją również nieregularne, poniżej przedstawiamy tabelkę najpopularniejszych, nieregularnych Partcipio Pasado :

SER	SIDO	BYĆ
VER	VISTO	WIDZIEĆ
PONER	PUESTO	KŁAŚĆ
ESCRIBIR	ESCRITO	PISAĆ
ABRIR	ABIERTO	OTWIERAĆ
VOLVER	VUELTO	WRACAĆ
HACER	HECHO	ROBIĆ
ROMPER	ROTO	ŁAMAĆ
DECIR	DICHO	MÓWIĆ

ZASTOSOWANIE

Preterito Perfecto (Perfecto Compuesto) używamy w następujących przypadkach:

Do wyrażania czynności, która miała miejsce w przeszłości i wydarzyła się przed inną czynnością w przeszłości. Pojawia się tutaj tzw. za przeszłość zdarzenia. Jeżeli ktoś uczył się już angielskiego czas ten można porównać z zastosowaniem czasu Past Perfect.

Tan pronto como hubieron recibido los regalom, empezaron a abrirlos.
(Jak tylko otrzymali prezenty, zaczęli je rozpakowywać.)

Después que hubieron ganado, se fueron a la fiesta.
(Zaraz po tym jak wygrali, poszli na imprezę.)

PYTANIA I PRZECZENIA

Tworzenie pytań w języku hiszpańskim jest stosunkowo łatwe. Pytania tworzy się poprzez postawienie na początku zdania odwróconego pytajnika ¿ następnie postępujemy zgodnie z konstrukcją, podmiot jest najczęściej pomijany, ponieważ już sam odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy wskazuje nam adrestata pytania.

¿(PODMIOT) + Pretérito Perfecto Simple de HABER + Participio Pasado +...?

por ejemplo:

¿(Él) de verdad se acostó tan pronto que hubo terminado de cenar?
(Czy (On) naprawdę położył się tak szybko jak tylko skończył jeść kolację?)
¿(Ella) empezó a llorar en cuanto hubo oido toda la verdad?
(Czy (Ona) zaczęła płakać jak tylko usłyszała całą prawdę?)

Przeczenia tworzymy natomiast za pomocą NO, które stawiamy między podmiotem, a czasownikiem posiłkowym HABER odpowiednio odmieniony. Jeżeli, nie używamy podmiotu to analogicznie NO trafia na początek zdania przed czasownik posiłkowy. Podobna sytuacja ma miejscę w momencie odmiany czasowników zwrotnych w tym czasie.

(PODMIOT) + NO + Pretérito Perfecto Simple de HABER + Participio Pasado +...

por ejemplo:

No comí la ensalada hasta que no me sirvieron el agua.
(Nie zjadłem sałatki dopóki nie podali mi wody.)
Estuvieron tranquilos hasta que no hubo perdido la maleta.
(Byli spokojni, dopóki nie zgubili walizki.)

ODMIANA CZASOWNIKA ZWROTNEGO

Postanowiłem przedstawić tutaj również przykładową odmianę czasownika zwrotnego w Pretérito Anterior ponieważ jest ona inna niż w czasach teraźniejszych. W zasadzie wszystko sprowadza się do tego, że Zaimek Zwrotny ( Pronombres Reflexivos ) odpowiednio odmieniony wędruje przed czasownik posiłkowy HABER( również odpowiednio odmieniony ), natomiast po Pretérito Perfecto Simple de HABER znajduje się czasownik właściwy przyjmujący formę Imiesłowu Biernego ( Participio Pasado ).

Odmiana LEVANTARSE w Pretérito Anterior
yo	ME	HUBE LEVANTADO
tu	TE	HUBISTE LEVANTADO
el/ella/Vd.	SE	HUBO LEVANTADO
nosotros/-as	NOS	HUBIMOS LEVANTADO
vosotros/-as	OS	HUBISTEIS LEVANTADO
ellos/ellas/Vds.	SE	HUBIERON LEVANTADO

OKREŚLNIKI CZASU

Mówiąc o zastosowaniu czasu Pretérito Anterior należy zwrócić uwagę na charakterystyczne dla tego czasu określniki:

APENAS	LEDWO, ZALEDWIE
ASÍ QUE	TAK WIĘC
EN CUANTO	JAK TYLKO
EN SEGUIDA QUE	JAK TYLKO
LUEGO QUE	POTYM JAK
TAN PRONTO COMO	JAK TYLKO, TAK SZYBKO JAK
DESPUÉS	ZARAZ PO
UNA VEZ QUE	JAK TYLKO

Bibliografia: helloword.com.es USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Preterito Imperfecto - Czas przeszły niedokonany

Hiszpański czas Preterito Imperfecto jest odpowiednikiem polskiego czasu niedokonanego, główne jego zastosowanie to wyrażanie czynności które trwały w przeszłości przez pewien czas lub powtarzały się.

Mi madre siempre me ayudaba hacer los deberes. Mama zawsze pomagała mi odrabiać lekcje.
Al tener siete años ya sabía escribir. Mając siedem lat już umiała pisać.

Poniżej przedstawimy odmianę czasowników w danej koniugacji, podamy nieliczne czasowniki nieregularne jakie w tym czasie wystepują oraz jego zastosowanie.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + czasownik odmieniany w danej koniugacji + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.

Czasownik w języku hiszpańskim jak podaliśmy w dziale o częściach mowy może być odmieniany w 3 koniugacjach -ar,-er, -ir. W Presente Imperfecto musi być on odmieniany zgodnie z zasadami koniugacji obowiązującymi w tym czasie. Czasowniki moga być odmieniane całkowicie regularnie lub nieregularnie. Większość czasowników odmienia się w sposób regularny, poza nielicznymi wyjątkami.

ODMIANA CZASOWNIKÓW W PRETERITO IMPERFECTO

Odmiana CZASOWNIKÓW REGULARNYCH w Preterito Imperfecto.
PODMIOT	CANTAR	BEBER	VIVIR
yo	CANTABA	BEBIA	VIVIA
tu	CANTABAS	BEBIAS	VIVIAS
el/ella/Vd.	CANTABA	BEBIA	VIVIA
nosotros/-as	CANTABAMOS	BEBIAMOS	VIVIAMOS
vosotros/-as	CANTABAIS	BEBIAIS	VIVIAIS
ellos/ellas/Vds.	CANTABAN	BEBIAN	VIVIAN

Powyżej prezentujemy tabelkę w której zawarto odmianę przykładowych czasowników regularnych przez osoby w czasie Preterito Imperfecto co jest niezbędne do konstruowania zdań w tymże czasie. Jak zauważamy w koniugacjach -er i -ir czasowniki odmieniają się w ten sam sposób i w poszczególnych osobach mają te same końcówki. Na kolor pomarańczowy w powyższej tabelcę napisano tematy czasowników ( część nieodmienną ), a kolorem zielonym odmianę odpowiednich końcówek.

CZASOWNIKI NIEREGULARNE W PRETERITO IMPERFECTO:

Zewzględu na to, że liczba nieregularnych czasowników w Preterito Imperfecto jest niewielka, a większość nieregularnych czasowników u których występują oboczności w innych czasach, w tym czasie odmienia się regularnie, prezentujemy tylko trzy podstawowe i najważniejsze czasowniki SER , IR , VER.

CZASOWNIKI W PEŁNI NIEREGULARNE
PODMIOT	SER	IR	VER
yo	ERA	IBA	VEIA
tu	ERAS	IBAS	VEIAS
el/ella/Vd.	ERA	IBA	VEIA
nosotros/-as	ERAMOS	IBAMOS	VEIAMOS
vosotros/-as	ERAIS	IBAIS	VEIAIS
ellos/ellas/Vds.	ERAN	IBAN	VEIAN

ZASTOSOWANIE

Preterito Imperfecto używamy w następujących przypadkach:

Gdy chcemy wyrazić czynność przeszłą niedokonaną ( niezakończoną ), czynność zwyczajową lub powtarzającą się w przeszłości. Przez czynność niedokonaną rozumiemy: np. w języku polskim mówimy "Przeczytałem książkę" (czynność dokonana) albo "Czytałem książkę" (czynność niedokonana) nie wiemy czy osoba mówiąca drugie zdanie skończyła czytać książkę, czy też nie, a więc uznajemy ją za czynność niezakończoną, niedokonaną.

Mientras Mario estaba en trabajo, su mujer preparaba la cena.
(Podczas gdy Mario był w pracy, jego żona przygotowywała kolację.)

Cada verano pasabamos en la casa de mi abuela.
(Każde lato spędzaliśmy w domu mojej babci)

Często używa się czasu Preterito Imperfecto do wyrażania powodów przyczyn innych sytuacji, zjawisk jakie zaszły również w przeszłości.

Aquel día no se encontraron porque no tenían tiempo.
(Tamtego dni nie spotkali się, ponieważ nie mieli czasu.)

Ayer estaba muy ocupado y por eso no te llamé.
(Wczoraj byłem bardzo zajęty, dlatego do ciebie nie zadzwoniłem.)

Czasu Preterito Imperfecto używa się również do opisywania sytuacji majacych miejsce w przeszłości.. Czas tego używamy także do opisywania wyglądu oraz zachowań osób i rzeczy w odniesieniu do przeszłosci.

Mi profesor era alto, delgado y siempre se sonreía.
(Mój nauczyciel był wysoki, chudy i zawsze się uśmiechał.)

El paisaje era muy pintoresco.
(Pejzaż był bardzo malowniczy.)

Czasu tego używamy również do wyrażania próśb (forma grzecznościowa)

Quería otra taza de café.preguntar como llegar al Parque Goya.
(Chciałbym zapytać jak dojść do Parku Goya.)

Queríamos comer algo de la cocina española.
(Chcieliśmy zjeść cos z kuchni hiszpańskiej.)

PYTANIA I PRZECZENIA

Tworzenie pytań w języku hiszpańskim jest stosunkowo łatwe. Pytania tworzy się poprzez postawienie na początku zdania odwróconego pytajnika ¿ następnie postępujemy zgodnie z konstrukcją. Podmiot jest najczęściej pomijany, ponieważ już sam odpowiednio odmieniony czasownik zgodnie z zasadami odmiany danej koniugacji w Preterito Imperfecto wskazuje nam adrestata pytania.

¿(PODMIOT) + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE?

¿(Tú) viajabas mucho?
(Czy (Ty) dużo podróżowałeś?)

¿(Vosotros) fumabais cuando erais joven?
(Czy (Wy) paliliście dużo kiedy byliście młodzi?)

Przeczenia tworzymy natomiast za pomocą NO, które stawiamy między podmiotem, a czasownikiem odpowiednio odmieniony.

(PODMIOT) + NO +CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE.

por ejemlo:

No podía escribirte porque no sabía tu dirección.
(Nie mogłem do ciebie napisać, bo nie znałem twojego adresu.)

Antes no se vivía tan rápido.
(Kiedyś nie żyło się tak szybko.)

OKREŚLNIKI CZASU

Wraz z czasem Preterito Imperfecto często używamy następujacych określników czasu, a w zasadzie częstotliwości wykonywania danej czynności.

A VECES	CZASEM
DE VEZ EN CUANDO	CZASAMI
ANTES	PRZEDTEM
CADA LUNES	W KAŻDY PONIEDZIAŁEK
TODOS LOS DIAS	CODZIENNIE

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Preterito Indefinido - Czas przeszły dokonany

Preterito Indefinido pełni w języku hiszpańskim często funkcję polskiego czasu dokonanego.

Ayer estuvimos en el Museo Nacional. Wczoraj byliśmy w Muzeum Narodowym.
El sábado pasado me visitó Juan. W poprzednią sobotę odwiedził mnie Juan.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + czasownik odmieniany w danej koniugacji + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.

Czasownik w języku hiszpańskim jak podaliśmy w dziale o częściach mowy może być odmieniany w 3 koniugacjach -ar,-er, -ir. W Presente Indefinido musi być on odmieniany zgodnie z zasadami koniugacji obowiązującymi w tym czasie (co przedstawimy poniżej). Czasowniki moga być odmieniane całkowicie regularnie lub nieregularnie w pełni i niepełnie.

ODMIANA CZASOWNIKÓW REGULARNYCH
W PRETERITO INDEFINIDO

Odmiana CZASOWNIKÓW REGULARNYCH w Preterito Indefinido.
PODMIOT	HABLAR	COMER	VIVIR
yo	HABLÉ	COMI	VIVI
tu	HABLASTE	COMISTE	VIVISTE
el/ella/Vd.	HABLÓ	COMIÓ	VIVIÓ
nosotros/-as	HABLAMOS	COMIMOS	VIVIMOS
vosotros/-as	HABLASTEIS	COMISTEIS	VIVISTEIS
ellos/ellas/Vds.	HABLARON	COMIERON	VIVIERON

Powyżej prezentujemy tabelkę w której zawarto odmianę przykładowych czasowników regularnych przez osoby w czasie Preterito Indefinido co jest niezbędne do konstruowania zdań w tymże czasie. Jak zauważamy w koniugacjach -er i -ir czasowniki odmieniają się w ten sam sposób i w poszczególnych osobach mają te same końcówki. Na kolor pomarańczowy w powyższej tabelce napisano tematy czasowników ( część nieodmienną ), a kolorem zielonym odmianę odpowiednich końcówek.

Najczęściej używane czasowniki regularne:

BEBER, ESCRIBIR, SALIR, CASARSE, NACER, VIVIR, TERMINAR, AYUNDAR, RECIBIR, COMPRAR, VENDER.

ODMIANA CZASOWNIKÓW NIEREGULARNYCH
W PRETERITO INDEFINIDO

	LICZBA POJEDYŃCZA			LICZBA MNOGA
	yo	tu	el/ella	nosotros/-as	vosotros/-as	ellos/ellas
andar	anduve	anduviste	anduvo	anduvimos	anduvisteis	anduvieron
conducir	conduje	condujiste	condujo	condujimos	condujisteis	condujeron
dar	di	diste	dio	dimos	disteis	dieron
decir	dije	dijiste	dijo	dijimos	dijisteis	dijeron
dormir	dormi	dormiste	durmio	dormimos	dormisteis	durmieron
estar	estuve	estuviste	estuvo	estuvimos	estuvisteis	estuvieron
hacer	hice	hiciste	hizo	hicimos	hicisteis	hicieron
ir	fui	fuiste	fue	fuimos	fuisteis	fueron
leer	lei	leiste	leyo	leimos	leisteis	leyeron
morir	mori	moriste	murio	morimos	moristeis	murieron
pedir	pedi	pediste	pidio	pedimos	pedisteis	pidieron
poder	pude	pudiste	pudo	pudimos	pudisteis	pudieron
poner	puse	pusiste	puso	pusimos	pusisteis	pusieron
producir	produje	produjiste	produjo	produjimos	produjisteis	produjeron
proponer	propuse	propusiste	propuso	propusimos	propusisteis	propusieron
querer	quise	quisiste	quiso	quisimos	quisisteis	quisieron
saber	supe	supiste	supo	supimos	supisteis	supieron
ser	fui	fuiste	fue	fuimos	fuisteis	fueron
sentir	senti	sentiste	sintio	sentimos	sentisteis	sintieron
traducir	traduje	tradujiste	tradujo	tradujimos	tradujisteis	tradujeron
tener	tuve	tuviste	tuvo	tuvimos	tuvisteis	tuvieron
traer	traje	trajiste	trajo	trajimos	trajisteis	trajeron
venir	vine	viniste	vino	vinimos	vinisteis	vinieron
vestir	vesti	vestiste	vistio	vestimos	vestisteis	vistieron

Więcej hiszpańskich czasowników nieregularnych

W tym czasie często występują zmiany w pisowni czasowników; czasowniki zakończone na -car, -gar i -zar mają temat zakończony odpowiednio na -qu, -gu i -c w 1 osobie liczby pojedyńczej.
np. buscar - busqué, pagar - pagué, cruzar - crucé
Oboczność e => ie nie występuje w tym czasie.
Oboczność o => ue nie występuje w tym czasie, lecz czasowniki dormir i morir mają oboczność o:u w 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej.
Oboczność e => i występuje we wszystkich czasownikach w 3. osobie obu liczb.
1. mentir (mentí, mentiste, mintió, mentimos, mentisteis, mintieron)
2. servir (serví, serviste, sirvió, servimos, servisteis, sirvieron)
3. sentirse (me sentí, te sentiste, se sintió, nos sentimos, os sentisteis, se sintieron)
4. preferir, elegir
5. reirse (me reí, te reiste, se rió, nos reimos, os reisteis, se rieron)
Oboczność c = >zc w przypadku niektórych czasowników z tej grupy występuje w formie oboczność c => j, np. traducir, conducir, producir; pozostałe odmieniają sie regularnie.
Zdarza się również, że występuje oboczność i => y dotyczy to 3. osoby liczby pojedyńczej i mnogiej.
1. leer (leí, leiste, leyó, leimos, leisteis, leyeron)
2. construir (construí, construiste, construyó, construimos, contruisteis, construyeron)
3. oir (oí, oiste, oyó, oimos, oisteis, oyeron)
4. concluir

ZASTOSOWANIE

Preterito Indefinido ( nazywane również Perfecto Simple ) używamy w następujących przypadkach:

Do wyrażania czynności mającej miejsce w przeszłości i zakończonej, niemającej związku z chwilą obecną.

Anoche volví a casa muy tarde.
(Wczoraj w nocy wróciłem do domu bardzo późno.)

Hace dos días terminó de Pintar de casa.
(Dwa dni temu skończył malować dom.)

Zazwyczaj do wyrażanie czynności, które odbyły się w oznaczonym ściśle czasie (czas historyczny), służace np. do relacjonowania wydarzeń historycznych, czy przedstawiania czyjejś biografii, zwracając uwagę jedynie na fakty.

La II Guerra Mundial se empezó en el año 1939.
(II Wojna Światowa rozpoczęła się w roku 1939.)

Salvador Dalí murió en 1989.
(Salvador Dalí umarł w 1989 r.)

Używa się tego czasu często z określnikami czsu takimi jak: ayer, la semana pasada, etc.

El domingo pasado no estuvieron en casa.
(W zeszłą niedziele nie było ich w domu.)

Ayer no dormí bien.
(Wczoraj nie spałem dobrze.)

Czynności lub stanu trwającego przez pewien czas w okresie minionym jako pewien fakt z przeszłości.

La ocupación soviética duro muchos años.
(Okupacja sowiecka trwała wiele lat.)

La cita de los presidentes no duró más que dos horas.
(Spotkanie prezydentów nie trwało dłużej niż dwie godziny.)

Niekiedy, możemy użyć Preterito Indefinido do wyrażania akcji, czynności powtarzającej się.

Le llame muchas veces pero no contestó.
(Dzwoniłem do niego wiele razy, ale nie odpowiadał.)

Al tener 22 años fui a esta discoteca varias veces.
(W wieku 22 lat poszedłem do tej dyskoteki kilka razy.)

PYTANIA I PRZECZENIA

Tworzenie pytań w języku hiszpańskim jest stosunkowo łatwe. Pytania tworzy się poprzez postawienie na początku zdania odwróconego pytajnika ¿ następnie postępujemy zgodnie z konstrukcją. Podmiot jest najczęściej pomijany, ponieważ już sam odpowiednio odmieniony czasownik zgodnie z zasadami odmiany danej koniugacji w Preterito Indefinido wskazuje nam adrestata pytania.

¿(PODMIOT) + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE?

por ejemlo:

¿Cómo murió tu abuelo?
(Jak umarł Twój dziadek?)

¿Por qué ayer no viniste?
(Dlaczego wczoraj nie przyszedłeś?)

Przeczenia tworzymy natomiast za pomocą NO, które stawiamy między podmiotem, a czasownikiem odpowiednio odmieniony. Jeżeli, nie używamy podmiotu to analogicznie NO trafia na początek zdania przed czasownik. Oczywiście na początku zdania moga występować okreslinki czasu np. La semana pasada, anoche, anteayer,.... wtedy NO znajdzie się między tym właśnie określnikiem czasu, a czasownikiem w odpowiedniej formie.

(PODMIOT) + NO +CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE.

por ejemlo:

Ayer Ana no lo hizo porque no tuvo tempo.
(Ania wczoraj tego nie zrobiła, ponieważ nie miała czasu.)

Mis padres no tuvieron razón, se equivocaron.
(Moi rodzice nie mieli racji, pomylili się.)

OKREŚLNIKI CZASU

Mówiąc o zastosowaniu czasu Preterito Indefinido wspomniałem, że często stosujemy typowe dla tego czasu określniki są to:

AYER	WCZORAJ
AYER POR LA MAÑANA	WCZORAJ RANO
ANOCHE	ZESZEJ NOCY
ANTEAYER	PRZEDWCZORAJ
LA SEMANA PASADA	W ZESZŁYM TYGODNIU
EL MES PASADO	W ZESZŁYM MIESIĄCU
EL AÑO PASADO	W ZESZŁYM ROKU
EL OTRO DIA	PEWNEGO RAZU
ESE/AQUEL DIA	TAMTEGO DNIA
EL LUNES	W PONIEDZIAŁEK
EN 1939	W 1939
HACE TRES MESES	TRZY MIESIĄCE TEMU
HACES DOS AÑO	DWA LATA TEMU

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003 timandangela.org.uk

Preterito Perfecto - Przeszły dokonany złożony

Hiszpański czas Preterito Perfecto to czas przeszły dokonany złożony, służący do wyrażania czynności, która odbyła się w okresie czasu jeszcze trwającym lub jej skutki są nadal odczuwalne.

Hoy he visto a José. - Dziś widziłam José.
Este verano hemos estado en Perú. - Tego lata byliśmy w Peru.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + Presente de HABER + Participio Pasado + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.
Dopełnienie to tzw. reszta zdania.

Presente de HABER jest to czasownik posiłkowy HABER odmieniany w Presente de Indicativo.
Participio Pasado to imiesłów bierny danego czasownika opisujący akcję, którą chcemy wyrazić w zdaniu w Preterito Perfecto.

Presente de HABER

Odmiana HABER przez osoby w Presente de Indicativo
yo	HE
tu	HAS
el/ella/Vd.	HA
nosotros/-as	HEMOS
vosotros/-as	HABÉIS
ellos/ellas/Vds.	HAN

Participios Pasado

Większość imiesłowów biernych w języku hiszpańskich tworzy się bardzo prosto wedle poniższej zasady:

CANTAR	CANTADO
BEBER	BEBIDO
VIVIR	VIVIDO

czyli jeżeli w zależności od końcówki czasownika dokonujemy następującej zamiany:

AR => ADO
ER, IR => IDO

Oprócz regularnie tworzonych Participio Pasado istnieją również nieregularne, poniżej przedstawiamy tabelkę najpopularniejszych, nieregularnych Partcipio Pasado :

SER	SIDO	BYĆ
VER	VISTO	WIDZIEĆ
PONER	PUESTO	KŁAŚĆ
ESCRIBIR	ESCRITO	PISAĆ
ABRIR	ABIERTO	OTWIERAĆ
VOLVER	VUELTO	WRACAĆ
HACER	HECHO	ROBIĆ
ROMPER	ROTO	ŁAMAĆ
DECIR	DICHO	MÓWIĆ

ZASTOSOWANIE

Preterito Perfecto (Perfecto Compuesto) używamy w następujących przypadkach:

Do wyrażania nieodległej przeszłości, która często powiązana jest z jeszcze trwajacym okresem czasu. Często przy tym stosujemy określniki czasu takie jak: Hoy, Esta mañana, etc.

Esta semana no ha salido de casa ninguna vez.
(W tym tygodniu nie wyszedł z domu ani razu.)

Hoy hemos visto una película muy buena.
(Dziś widzieliśmy bardzo dobry film.)

Do wyrażania czynności, mającej jakiś związek z chwilą obecną, lub której skutki dotyczą chwili obecnej.

No has estudiado suficiente y por eso has suspendido el examen.
(Nie uczyłeś się wystarczająco dużo i dlatego oblałeś egzamin.)

He terminado todo el trabajo pues tengo tempo libre.
(Skończyłem całą pracę więc mam wolny czas.)

Do pytania, dowiadywania się i informowania o osobistych doświadczeniach, możemy użyć tutaj określników takich jak: ya, todavia no, nunca, etc.

José nunca ha estado en Polonia.
(José nigdy nie był w Polsce.)

Todavía no he probado ningún plato español.
(Jeszcze nie próbowałem żadnego hiszpańskiego dania.)

PYTANIA I PRZECZENIA

¿(PODMIOT) + Presente de HABER + Participio Pasado +...?

por ejemplo:

¿(Vosotros) habéis cocinado la cena por vosotros mismos?
(Czy (wy) sami ugotowaliście kolację?)
¿Quién ha cerrado la oficina?
(Kto zamknął biuro?)

(PODMIOT) + NO +Presente de HABER + Participio Pasado +...

por ejemplo:

(Yo) Todavía no he visto esta película.
((Ja) jeszcze nie widziałem tego filmu.)
(Él) no ha hecho ningún daño a su novia.
((On) nie zrobił żadnej krzywdy swojej narzeczonej.)

ODMIANA CZASOWNIKA ZWROTNEGO

Postanowiłem przedstawić tutaj również przykładową odmianę czasownika zwrotnego w Preterito Perfecto ponieważ jest ona inna niż w czasach teraźniejszych. W zasadzie wszystko sprowadza się do tego, że Zaimek Zwrotny ( Pronombres Reflexivos ) odpowiednio odmieniony wędruje przed czasownik posiłkowy HABER( również odpowiednio odmieniony ), natomiast po Presente de HABER znajduje się czasownik właściwy przyjmujący formę Imiesłowu Biernego ( Peterito Pasado ).

Odmiana LEVANTARSE w Preterito Perfecto
yo	ME	HE LEVANTADO
tu	TE	HAS LEVANTADO
el/ella/Vd.	SE	HA LEVANTADO
nosotros/-as	NOS	HEMOS LEVANTADO
vosotros/-as	OS	HABÉIS LEVANTADO
ellos/ellas/Vds.	SE	HAN LEVANTADO

OKREŚLNIKI CZASU

Mówiąc o zastosowaniu czasu Preterito Perfecto wspomniałem, że często stosujemy typowe dla tego czasu określniki są to:

HOY	DZISIAJ
ESTA MAÑANA	DZIŚ RANO
ESTA SEMANA	W TYM TYGODNIU
ESTE MES	W TYM MIESIĄCU
YA	JUŻ
TODAVIA NO	JESZCZE NIE
UNA VEZ	JEDEN RAZ
DOS VECES	DWA RAZY
MUCHAS VECES	WIELE RAZY
ULTIMA VEZ	OSTATNI RAZ
PRIMERA VEZ	PIERWSZY RAZ
HACE UN AÑO	ROK TEMU
NUNCA	NIGDY

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Preterito Pluscuamperfecto - Czas zaprzeszły

Hiszpański czas Preterito Pluscuamperfecto to czas zaprzeszły należący do czasów złożonych trybu oznajmującego, służący do wyrażania czynności przeszłych dokonanych. Może on wystąpić zarówno w zdaniu złożonym, jak i pojedynczym.

Ana me confesó que no había terminado ninguna escuela. - Ania wyznała mi, że nie skończyła żadnej szkoły.
Leí lo que me habías escrito. - Przeczytałem to, co mi napisałeś.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + Pretérito imperfecto de HABER + Participio Pasado + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.
Dopełnienie to tzw. reszta zdania.

Pretérito imperfecto de HABER jest to czasownik posiłkowy HABER odmieniany w Preterito Imperfecto .
Participio Pasado to imiesłów bierny danego czasownika opisujący akcję, którą chcemy wyrazić w zdaniu.

Pretérito imperfecto de HABER

Odmiana HABER przez osoby w Preterito Imperfecto
yo	HABIA
tu	HABIAS
el/ella/Vd.	HABIA
nosotros/-as	HABIAMOS
vosotros/-as	HABIAIS
ellos/ellas/Vds.	HABIAN

Participios Pasado

Większość imiesłowów biernych w języku hiszpańskich tworzy się bardzo prosto wedle poniższej zasady:

CANTAR	CANTADO
BEBER	BEBIDO
VIVIR	VIVIDO

czyli jeżeli w zależności od końcówki czasownika dokonujemy następującej zamiany:

AR => ADO
ER, IR => IDO

Oprócz regularnie tworzonych Participio Pasado istnieją również nieregularne, poniżej przedstawiamy tabelkę najpopularniejszych, nieregularnych Partcipio Pasado :

SER	SIDO	BYĆ
VER	VISTO	WIDZIEĆ
PONER	PUESTO	KŁAŚĆ
ESCRIBIR	ESCRITO	PISAĆ
ABRIR	ABIERTO	OTWIERAĆ
VOLVER	VUELTO	POWRACAĆ
HACER	HECHO	ROBIĆ
ROMPER	ROTO	ŁAMAĆ
DECIR	DICHO	MÓWIĆ

ZASTOSOWANIE

Preterito Pluscuamperfecto używamy w następujących przypadkach:

Do wyrażania czynności zaprzeszłej, gdy mówimy o zdarzeniu mającym miejsce w przeszłości, które wydarzyło się przed inną czynnością mającą miejsce również w przeszłości.

Ayer encontré el libro que había perdido.
(Wczoraj znalazłem książkę, którą zgubiłem.)

El lunes pasado entré en la clase cuando todos ya habían empezdo a escribir el examen.
(W poprzedni poniedziałek wszedłem do klasy kiedy wszyscy już zaczęli pisać egzamin.)

Również możemy wykorzystać ten czas gdy mówimy o czynności lub wydarzeniu będącym w związku z czasem Preterito Perfecto.

Esta semana hemos estado en Barcelona. Nunca antes habíamos visto un ciudad tan preciosa.
(W tym tygodniu byliśmy w Barcelonie. Nigdy wcześniej nie widzieliśmy tak pięknego miasta.)

Hoy he escrito a mi hermano. Le había escrito muchas veces ya, pero nunca me responde.
(Dziś napisałam do mojego brata. Pisałam już do niego wiele razy, ale nigdy mi nie odpowiada.)

Czasu Preterito Pluscuamperfecto używa się również z takimi słówkami jak "durante" (for) - przez i "desde" (since) - od w celu wyrażenia czynności trawjącej w przeszłości lub momentu rozpoczęcia czynności w przeszłości.

No se había sentido bien desde dos horas.
(Nie czuł się dobrze od dwóch godzin.)

Habían trabajado durante mucha horas.
(Pracowali przez wiele godzin.)

PYTANIA I PRZECZENIA

¿(PODMIOT) + Pretérito imperfecto de HABER + Participio Pasado +...?

por ejemlo:

El perro escapó. ¿(Tú) le habías tratado bien?
(Pies uciekł. Czy (ty) traktowałeś go dobrze?)

Mi madre se enfadó conmigo. ¿(Tú)Le habías dicho algo malo sobre mi?
(Moja mama się na mnie obraziła. Czy (ty) powiedziałeś jej o mnie coś złego?)

Przeczenia tworzymy natomiast za pomocą NO, które stawiamy między podmiot, a czasownikiem posiłkowym HABER odpowiednio odmieniony. Jeżeli, nie używamy podmiotu to analogicznie NO trafia na początek zdania przed czasownik posiłkowy.

(PODMIOT) + NO + Pretérito imperfecto de HABER + Participio Pasado +...

por ejemlo:

(Ellos) no habían bailado tango hasta hoy.
((Oni) nie tańczyli tanga do dziś.)

(Yo) no había comido dulce desde el 1 de enero hasta esta mañana.
((Ja) nie jadłam słodyczy od 1 stycznia do dzisiejszego ranka.)

ODMIANA CZASOWNIKA ZWROTNEGO

Postanowiłem przedstawić tutaj również przykładową odmianę czasownika zwrotnego w Preterito Imperfecto ponieważ jest ona inna niż w czasach teraźniejszych. W zasadzie wszystko sprowadza się do tego, że Zaimek Zwrotny ( Pronombres Reflexivos ) odpowiednio odmieniony wędruje przed czasownik posiłkowy HABER( również odpowiednio odmieniony ), natomiast po Pretérito imperfecto de HABER znajduje się czasownik właściwy przyjmujący formę Imiesłowu Biernego ( Peterito Pasado ).

Odmiana LEVANTARSE w Preterito Perfecto
yo	ME	HABIA LEVANTADO
tu	TE	HABIAS LEVANTADO
el/ella/Vd.	SE	HABIA LEVANTADO
nosotros/-as	NOS	HABIAMOS LEVANTADO
vosotros/-as	OS	HABIAIS LEVANTADO
ellos/ellas/Vds.	SE	HABIAN LEVANTADO

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Futuro Imperfecto

W języku hiszpańskim czas Futuro Imperfecto, służy do określania czynności przyszłej, odpowiada mu polski czas przyszły dokonany jak i niedokonany. W języku potocznym często zastępowany jest przez konstrukcję ir + a + infinitivo. W Futuro Imperfecto de indicativo nie występują żadne oboczności.

Mañana será mejor. - Jutro będzie lepiej. Estaré ahí el proximo lunes. - Będę tam w przyszły poniedziałek. Vamos a ver la exhibicón de las obras de Goya. - Zobaczymy wystawę dzieł Goi. Maria va a enseñarme italiano. - Maria będzie uczyć mnie włoskiego.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) +czasownik odmieniany w danej koniugacji + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.

Czasownik w języku hiszpańskim jak podaliśmy w dziale o częściach mowy może być odmieniany w 3 koniugacjach -ar,-er, -ir. W Futuro Imperfecto musi być on odmieniany zgodnie z zasadami koniugacji obowiązującymi w tym czasie. Na pocieszenie mogę dodać, że w tym czasie występuje ta sama zasada odmiany we wszystkich grupach, oraz że nie występują oboczności. Jedynie w przypadku odmiany niektórych czasowników zmienia się temat czasownika w stosunku do jego formy bezokolicznikowej.

ODMIANA CZASOWNIKÓW W FUTURO IMPERFECTO

Odmiana CZASOWNIKÓW REGULARNYCH w Futuro Imperfecto.
PODMIOT	CANTAR	BEBER	VIVIR
yo	CANTARÉ	BEBERÉ	VIVIRÉ
tu	CANTARÁS	BEBERÁS	VIVIRÁS
el/ella/Vd.	CANTARÁ	BEBERÁ	VIVIRÁ
nosotros/-as	CANTAREMOS	BEBEREMOS	VIVIREMOS
vosotros/-as	CANTARÉIS	BEBERÉIS	VIVIRÉIS
ellos/ellas/Vds.	CANTARÁN	BEBERÁN	VIVIRÁN

Powyżej prezentujemy tabelkę odmiany czasowników wszystkich trzech grup koniugacyjnych -ar, -er, -ir przez osoby. Kolorem zielonym zaznaczono końcówki, które się zmieniają. Łatwo zauważyć, że tematem w przypadku tego czasu jest pełna forma bezokolicznikowa, tzn. odmieniając nie odcinamy końcówek -ar, -er, -ir. Dodatkowo ułatwieniem w nauce może być fakt, że we wszystkich grupach dodajemy takie same końcówki w poszczególnych osobach.

Jak już wspomniałem w czasie tym nie występują oboczności. Jednak jest pewna grupa nieregularnych czasowników, u których zmienia się temat podczas ich odmiany w stosunku do formy bezokolicznikowej. Poniżej prezentujemy przykładowe czasowniki.

	LICZBA POJEDYŃCZA			LICZBA MNOGA
	yo	tu	el/ella	nosotros/-as	vosotros/-as	ellos/ellas
decir	dire	diras	dira	diremos	direis	diran
hacer	hare	haras	hara	haremos	hareis	haran
poder	podre	podras	podra	podremos	podreis	podran
poner	pondre	pondras	pondra	pondremos	pondreis	pondran
querer	querre	querras	querra	querremos	querreis	querran
saber	sabre	sabras	sabra	sabremos	sabreis	sabran
salir	saldre	saldras	saldra	saldremos	saldreis	saldran
tener	tendre	tendras	tendra	tendremos	tendreis	tendran
venir	vendre	vendras	vendra	vendremos	vendreis	vendran

ZASTOSOWANIE

Futuro Imperfecto używamy w następujących sytuacjach:

Głównie do mówienia o czynnościach przyszłych względem mówienia. Często w zdaniach tego typu wykorzystujemy określniki czasu takie jak: luego, mas tarde, esta noche, etc.

Te lo diré mañana.
(Powiem Ci to jutro.)

Luego explicaremos lo que queremos hacer.
(Później wytłumaczymy co chcemy zrobić.)
Również do wyrażania niepewność, prawdopodobieństwo, wątpliwość, przypuszczenia wobec faktu obecnego.

¿Quién será mi marido?
(Kto zostanie moim mężem?)
¿Dónde enctonraremos la felicidad?
(Gdzie znajdziemy szczęście?)

PYTANIA I PRZECZENIA

¿(PODMIOT) + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE?

por ejemlo:

¿Cuándo saldrás del hospital?
(Kiedy wyjdziesz ze szpitala?)

¿Donde dormirán después del concierto?
(Gdzie będą spali po koncercie?)

Przeczenia tworzymy natomiast za pomocą NO, które stawiamy między podmiot, a czasownik odpowiednio odmieniony w czasie Futuro Imperfecto. Ze względu na częste pomijanie podmiotu w języku hiszpańskim NO występujące przed czasownikiem bardzo często trafia na początek zdania ( chyba że występują jakieś określniki czasu, lub inne części mowy stojące przed czasownikiem ).

(PODMIOT) + NO + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE.

por ejemlo:

Juan nunca entcontrará su destino.
(Juan nigdy nie odnajdzie swojego przeznaczenia.)

Algún día llegaráis a la conclusón que no hace falta trabjar tanto.
(Któregoś dnia dojdziecie do wniosku, ze nie warto tyle pracować.)

OKREŚLNIKI CZASU

Mówiąc o zastosowaniu czasu Futurp Imperfecto wspomniałem, że często stosujemy typowe dla tego czasu określniki, są to:

LUEGO	POTEM
MAÑANA	JUTRO
MAS TARDE	PÓŹNIEJ
ESTA NOCHE	DZIŚ WIECZOREM
EL AÑO QUE VIENE	W PRZYSŁYM ROKU
LA SEMANA QUE VIENE	W PRZYSŁYM TYGODNIU
EL MES QUE VIENE	W PRZYSŁYM MIESIĄCU
DENTRO DE UN MES	ZA MIESIAC
DENTRO DE TRES AÑOS	ZA TRZY LATA

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Futuro Perfecto - Czas przyszły dokonany złożony

Hiszpański czas Futuro Perfecto to czas przyszły dokonany złożony, służący do wyrażania czynności przyszłej. Czas ten bywa nazywany również czasem Antefuturo co można przetłumaczyć jako przedprzyszły. Dlaczego tak? A bo dlatego, że opisuje zazwyczaj czynność, która ma się skończyć w jakimś momencie w przeszłości.

Mañana habrá terminado el proyecto. Jutro będzie miał skończony projekt.
Tendré hijos cuando habré terminado los estudios. Będę miała dzieci jak będę miała skończone studia.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + Futuro Imperfecto de HABER + Participio Pasado + dopełnienie.

Podmiot podobnie jak w języku polskim występuje opcjonalnie.
Dopełnienie to tzw. reszta zdania.

Futuro Imperfecto de HABER jest to czasownik posiłkowy HABER odmieniany w Futuro Imperfecto .
Participio Pasado to imiesłów bierny danego czasownika opisujący akcję, którą chcemy wyrazić w zdaniu w Futuro Imperfecto.

Futuro Imperfecto de HABER

Odmiana HABER przez osoby w Futuro Imperfecto
yo	HABRÉ
tu	HABRÁS
el/ella/Vd.	HABRÁ
nosotros/-as	HABREMOS
vosotros/-as	HABRÉIS
ellos/ellas/Vds.	HABRÁN

Participios Pasado

Większość imiesłowów biernych w języku hiszpańskich tworzy się bardzo prosto wedle poniższej zasady:

CANTAR	CANTADO
BEBER	BEBIDO
VIVIR	VIVIDO

czyli jeżeli w zależności od końcówki czasownika dokonujemy następującej zamiany:

AR => ADO
ER, IR => IDO

Oprócz regularnie tworzonych Participio Pasado istnieją również nieregularne, poniżej przedstawiamy tabelkę najpopularniejszych, nieregularnych Partcipio Pasado :

SER	SIDO	BYĆ
VER	VISTO	WIDZIEĆ
PONER	PUESTO	KŁAŚĆ
ESCRIBIR	ESCRITO	PISAĆ
ABRIR	ABIERTO	OTWIERAĆ
VOLVER	VUELTO	WRACAĆ
HACER	HECHO	ROBIĆ
ROMPER	ROTO	ŁAMAĆ
DECIR	DICHO	MÓWIĆ

ZASTOSOWANIE

Futuro Perfecto używamy w następujących przypadkach:

Do mówienia o czynności, zdarzeniu w przyszłości, ale takim które będzie zakończone i stanie się czynnością przeszłą w przyszłości. Mówiąc językiem prostszym używamy tego czasu gdy chcemy wyrazić czynność, która zakończy się przed pewnym określonym czasem (punktem) w przyszłości.

Cuando volverás en casa, yo habré preprado algo para comer.
(Kiedy wrócisz do domu, ja już będę miała przygotowane coś do jedzenia.)

Al tener 25 años ya habré comprado una casa.
(W wieku 25 alt będę miał już kupiony dom.)

Futuro Perfecto jest wykorzystywane do tworzenia hipotez w teraźniejszości i przeszłości.

Es muy tarde. Nuestros hijos ya habrán llegado a Madrid.
(Jest bardzo późno. Nasze dzieci pewnie dotarły już do Madrytu.)

(Osoba wypowiadająca się myśli, uważa, że dzieci powinny już przybyć do Madrytu, choć nie może być tego pewna. )

Han pasado dos años. Manuel ya sehabía acostumbrado a la vida nueva.
(Minęły już dwa lata. Manuel pewnie przyzwyczaił się już do nowego życia.)

Bardzo często używamy powyższego czasu w pytaniach na które nie oczekujemy odpowiedzi (pytania retoryczne) jak również z pytaniami wypowiadanymi w podniesionym tonie.

No tengo fuerzas. ¿Cómo habré termindo de leerlo?
(Nie mam siły. Jak skończę to czytać?)

Necesito una cacerola muy grande. ¿Dónde lo habrá comprado?
(Potrzebuję dużego garnka. Gdzież go kupię?)

PYTANIA I PRZECZENIA

¿(PODMIOT) + Futuro Imperfecto de HABER + Participio Pasado +...?

por ejemlo:

¿Habrá sido capaz de mentirme?
(Czyżby był w stanie mnie okłamać?)

¿Habrán limpiado toda la casa por ellos mismos?
(Czyżby posprzątali mieszkanie sami?)

(PODMIOT) + NO + Futuro Imperfectode HABER + Participio Pasado +...

por ejemlo:

No habrás pensado que Carmen es su hermana.
(Pewnie nie myślałeś, że Carmen to jego siostra.)

No habíais comprado sal. Sempre olvidáis hacerlo.
(Pewnie nie kupiliście soli. Zawsze zapominacie to zrobić.)

Części Mowy

W tym dziale znajdują się artykuły poruszające problematykę hiszpańskich części mowy. Poniżej znajduje się lista z której możesz wybrać z jakim zagadnieniem chcesz się zapoznać.

Adverbio - Przysłówki w języku hiszpańskim

Adverbio to po hiszpańsku "Przysłówek" jest to część mowy, która odpowiada na pytanie JAK? i służy do opisywania czasowników. (Iść (jak?) szybko.)

W przypadku przysłówków podobnie jak w przypadku przymiotników możliwe jest stosowanie kwantyfikatorów, które mają na celu wzmocnić ich znaczenie.
por ejemplo: muy + adjetivo/adverbio = muy rápido/muy rápidamente PRZYSŁÓWKI SPOSOBU

Przysłówki sposobu są to przysłówki pochodzące od przymiotników. Tworzymy je dodając do przymiotnika rodzaju żeńskiego końcówkę -mente.

rapido - rapida - rapidamente
szybki - szybka - szybko

facil - facil - facilmente
łatwy - łatwa - łatwo

PRZYSŁÓWKI CZĘSTOTLIWOŚCI

Siempre	Zawsze
Casi Siempre	Prawie Zawsze
Normalmente	Zwyczajnie
A Menudo	Często
A Veces	Czasami
Casi Nunca	Prawie Nigdy
Nunca	Nigdy

PRZYSŁÓWKI CZASU

Ahora	Teraz
Ahora mismo	W tym momencie
Temprano	Wcześnie
Tarde	Późno
Hoy	Dzisiaj
Mañana	Jutro
Ayer	Wczoraj
Anteayer	Przedwczoraj
Proximamente	Wkrótce
Antes	Przedtem
Anoche	Wczoraj wieczorem
Aún	Jeszcze
Cuando	Kiedy, Gdy
Después	Potem
Entonces	Wtedy
Jamás	Nigdy
Luego	Później
Mientras	Tymczasem
Ya	Już

Często spotykane są również zwroty przysłówkowe:

La semana que viene	W następnym tygodniu
El año que viene	W przyszłym roku
Dentro de dos años	Za dwa lata
La semana pasada	W zeszłym tygodniu
Por la mañana	Rano

PRZYSŁÓWKI MIEJSCA

Aquí	Tutaj
Allí	Tam
Allá	Tam
Fuera	Nazewnątrz
Abajo	Na dole
Arriba	Na górze
Delante	Przed
Adelante	Naprzód
Alrededor	Dookoła
Antes	Przedtem
Atrás	Z tyłu
Cerca	Blisko
Debajo	Pod
Donde	Gdzie
Encima	Na
Enfrente	Naprzeciw
Lejos	Daleko
Entre	Pomiędzy

PRZYSŁÓWKI ILOŚCI

Algo	Coś
Nada	Nic
Apenas	Ledwo
Bastante	Dość
Casi	Prawie
Cuanto	Ile
Demasiado	Zbyt
Más	Bardziej
Menos	Mniej
Mucho	Dużo
Poco	Mało, Trochę
Todo	Wszystko
Sólo	Tylko
Mitad	Połowa
Tan	Takbardzo, Tak
Tanto (~… como… )	Tyle (Tyle...ile...)

PRZYSŁÓWKI SPOSOBU

Así	Tak, W ten sposób
Bien	Dobrze
Mal	Źle
Como	Jak
Casi	Prawie
Despacio	Powoli
Rápido	Szybko
Lento	Wolno
Deprisa	Pośpiesznie
Mejor	Lepiej
Excelente	Wyśmienicie

PRZYSŁÓWKI PRZECZENIA

No	Nie
Nunca	Nigdy
Tampoco	Także nie
Jamás	Nigdy

PRZYSŁÓWKI PYTAŃ

Que	Co
Porque	Dlaczego
Acaso	Może

Artículo - Rodzajnik w języku hiszpańskim

Ten artykuł jest poświęcony hiszpańskim rodzajnikom ich użycie dla polaków uczących się języka hiszpańskiego może być niekiedy skomplikowane ze względu na fakt iż taka część mowy jak rodzajnik w językach słowiańskich w tym i w języku polskim nie występuje.

O podstawach związanych z Rodzajnikami hiszpańskimi pisaliśmy w artykule poświęconym Rzeczownikom ze względu na współzależność tych dwóch części mowy.

Wyróżniamy następujące rodzaje Rodzajników:
- Articulo Definido (Rodzajnik Określony)
- Articulo Indefinido (Rodzajnik Nieokreślony)
- Articulo Neutro (Rodzajnik Nijaki)

O użyciu Rodzajników Określonych, Nieokreślonych lub braku rodzajnika przed Rzeczownikiem (tzw. rodzajnik zerowy) znajdziesz w artykule o Rzeczownikach.

FORMY ŚCIĄGNIĘTE RODZAJNIKÓW

AL = A + EL
DEL = DE + EL

Czasowniki w języku hiszpańskim

KONIUGACJE CZASOWNIKÓW

W języku hiszpańskim istnieją trzy grupy czasowników, zależnych od ich końcówki: -ar, -er, -ir.

ODMIANA CZASOWNIKÓW REGULARNYCH W CZASACH TERAŹNIEJSZYCH

Koniugacja -ar	Koniugacja -er	Koniugacja -ir
trabajar trabaj-o trabaj-as trabaj-a trabaj-amos trabaj-áis trabaj-an	beber beb-o beb-es beb-e beb-emos beb-éis beb-en	vivir viv-o viv-es viv-e viv-imos viv-ís viv-en

CZASOWNIKI NIEREGULARNE

W języku hiszpańskim oczywiście oprócz czasowników regularnych istnieją, również czasowniki nieregularne jest ich dosyć dużo, jednak większość ma tak naprawdę pewne zasady odmiany.

Odnośnie tych czasowników istnieje reguła zamiany samogłosek według następującego tematu:

1. o => ue (poder , encontrar , volver , dormir , sonar , costar , recordar)

2. u => ue (jugar)

3. e => ie (querer , cerrar , comenzar , empezar , entender , perder , pensar , regar , merendar)

4. e => i (pedir , servir)

Zamiana następuje we wszystkich osobach oprócz pierwszej i drugiej liczby mnogiej.

por ejemplo:

	JUGAR	PODER	PEDIR	PERDER
Yo	juego	puedo	pido	pierdo
Tu	juegas	puedes	pides	pierdes
El/Ella	juega	puede	pide	pierde
Nosotros/-as	jugamos	podemos	pedimos	perdemos
Vosotros/-as	jugáis	podéis	pedís	perdéis
Ellos/Ellas	juegan	pueden	piden	pierden

W przypadku odmiany czasowników częściowo nieregularnych (tzn. takich w których występują oboczności) dobrze jest rozpisać czasownik w formie dwóch kolumn i zaznaczyć tzw. Zasadę buta – to co poza „butem” pozostaje bez zmian literowych np.:

QUERER (E:IE)

Quiero	Queremos
Quieres	Quereis
Quiere	Quieren

Istnieją również całkowicie nieregularne czasowniki, które po prostu musimy się nauczyć na pamięć. Przykładami takich czasowników są między innymi SER , ESTAR (w jednym z działów na stroniejest ich odmiana) , ale również czasowniki TENER, SABER.

	TENER	SABER
Yo	tengo	sé
Tu	tienes	sabes
El/Ella	tiene	sabe
Nosotros/-as	tenemos	sabemos
Vosotros/-as	tenéis	sabéis
Ellos/Ellas	tienen	saben

Liczebniki główne

LICZEBNIKI GŁÓWNE - NUMERALES CARDINALES

Przedstawimy w tym dziale podstawowe cyfry i liczby do 30, oraz zasady tworzenia dowolnych liczb od 30 w górę....

Numeros - Liczby

Od 1 do 29...

uno
dos
tres
cuatro
cinco
seis
siete
ocho
nueve
diez
once
doce
trece
catorce
quince
dieciséis
diecisiete
dieciocho
diecinueve
veinte
veintiuno
veintidós
veintitrés
veinticuatro
veinticinco
veintiséis
veintisiete
veintiocho
veintinueve

Liczebniki takie jak uno i veintiuno. a także inne liczebniki zawierajace końcówkę -uno, które występują przed rzeczownikiem rodzaju męskiego skracamy do un.

un minuto - jedna minuta

Natomiast, gdy takie liczebniki występują przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego zmieniamy uno na una.

una mesa - jeden stół

Od 30 do 100....

30. treinta
31. treinta y uno
32. treinta y dos
33. treinta y tres
34. treinta y cuatro
35. treinta y cinco
36. treinta y seis
37. treinta y siete
38. treinta y ocho
39. treinta y nueve

40. cuarenta
41. cuarenta y uno
42. cuarenta y dos
...

50. cincuenta
51. cincuenta y uno
52. cincuenta y dos
...

60. sesenta
61. sesenta y uno
62. sesenta y dos
....

70. setenta
71. setenta y uno
72. setenta y dos
...

80. ochenta
81. ochenta y uno
82. ochenta y dos
...

90. noventa
91. noventa y uno
92. noventa y dos
...

100. cien

Od 100 do 1000....

100. cien
101. ciento uno
102. ciento dos
103. ciento tres
...

200. doscientos, -as
300. trescientos, -as
400. cuatrocientos, -as
500. quinientos, -as
600. seiscientos, -as
700. setecientos, -as
800. ochocientos, -as
900. novecientos, -as

Ciento nie ma rodzaju żeńskiego.

Od 1000 do ....

1.000. mil
2.000. dos mil
3.000. tres mil.
4.000. cuatro mil
5.000. cinco mil
6.000. seis mil
7.000. siete mil
8.000. ocho mil
9.000. nueve mil
...

1.000.000. un millón
1.000.000.000. mil millones
1.000.000.000.000. un billion

Liczebniki porządkowe

LICZEBNIKI PORZĄDKOWE - NUMERALES ORDINALES

primero, -a
segundo, -a
tercero, -a
cuarto, -a
quinto, -a
sexto, -a
septimo, -a
octavo, -a
noveno, -a
decimo, -a
undecimo, -a
duodecimo, -a
decimotercero, -a
decimocuarto, -a
decimoquinto, -a
decimosexto, - a
decimoseptimo, -a
decimooctavo, -a
decimonoveno, -a
vigesimo, -a

Liczebniki porządkowe są formalnie przymiotnikami więc od każdej formy męskiej tworzymy formy żeńskie zamieniając -o na -a.

Participio Pasado - Imiesłów Bierny

Participio Pasado to po hiszpańsku tyle co Imiesłów Bierny. Podobnie jak Past Participle w języku angielskim służy on np. do tworzenia zdań w czasach Prefect: takich jak np. Preterito Perfecto, Futuro Perfecto lub do konstrukcji Mowy zależnej - La voz pasiva.

Jeżeli chodzi o zasady tworzenia Participio Pasado to są one w przypadku czasowników regularnych stosunkowo proste. Wystarczy, że w przypadku czasownika należącego do grupy koniugacyjnej -ar zamienimy tą końcówkę na -ado, natomiast w przypadku czasowników należących do grup koniugacyjnych -er,-ir zamienimy końcówki na -ido.

CANTAR	CANTADO
BEBER	BEBIDO
VIVIR	VIVIDO

czyli jeżeli w zależności od końcówki czasownika dokonujemy następującej zamiany:

AR => ADO
ER, IR => IDO

Oprócz regularnie tworzonych Participio Pasado istnieją również nieregularne, poniżej przedstawiamy tabelkę najpopularniejszych, nieregularnych Partcipio Pasado :

SER	SIDO	BYĆ
VER	VISTO	WIDZIEĆ
PONER	PUESTO	KŁAŚĆ
ESCRIBIR	ESCRITO	PISAĆ
ABRIR	ABIERTO	OTWIERAĆ
VOLVER	VUELTO	WRACAĆ
HACER	HECHO	ROBIĆ
ROMPER	ROTO	ŁAMAĆ
DECIR	DICHO	MÓWIĆ

Posesivos - Zaimki dzierżawcze

ADJETIVOS POSESIVOS

Jeżeli rzeczownik, który pojawia sie po zaimku dzierżawczym, jest w liczbie pojedyńczej, używamy następujacych form:

MI - mój, moja, moje
TU - twój, twoja, twoje ( u jest tutaj nieakcentowane jest to różnica w stosunku do Tú z akcentem które oznacza TY )

SU - jego , jej
NUESTRO/-A - nasz , nasze
VUESTRO/-A - wasz , wasze
SU - ich

por ejemplo:

Mi hermano es hijo único - Mój brat ma jest jedynakiem.
Tu hermana es muy guapa - Twoja siostra jest bardzo ładna
Su corazón está roto - Jego/jej serce jest złamane
Nuestra casa es muy grande - Nasz dom jest bardzo duży
Vuestra vida es aburrida - Wasze życie jest nudne
Su canciones son interesantes - Ich piosenki są interesujące

Natomias jeżeli rzeczownik pojawiający się po zaimku dzierżawczym występuje w liczbie mnogiej, formy powyższych zaimków ulegają zmianie poprzez dodanie końcówki -s

MIS , TUS , SUS , NUESTROS/-AS , VUESTROS/-AS , SUS

PRONOMBRES POSESIVOS

Powyżej przedstawione zostały najbardziej podstawowe zaimki dzierżawcze występujące w funkcji przymiotnej, używane w momencie gdy stoją przed rzeczownikami. Oprócz nich występują również zaimki dzierżawcze w funkcji rzeczownej (samodzielnie) lub występujące po rzeczowniku, który określają.

m. sing.	f. sing.	m. pl.	f. pl.
el mio	la mia	los mios	las mias
el tuyo	la tuya	los tuyos	las tuyas
el suyo	la suya	los suyos	las suyas
el nuestro	la nuestra	los nuestros	las nuestras
el vuestro	la vuestra	los vuestros	las vuestras
el suyo	la suya	los suyos	las suyas

Przymiotniki w języku hiszpańskim

Podobnie jak w przypadku rzeczowników tak i w przypadku przymiotników ( ADJETIVOS ) wyróżniamy rodzaje i tworzymy ich liczby mnogie.

RODZAJE PRZYMIOTNIKÓW HISZPAŃSKICH

Rodzaj męski
- przymiotniki zakończone na -o

tonto - głupi
italiano - włoski
blanco - biały

- przymiotniki zakończone na -án , -ín , -ón , -or (z wyjątkami)

mejor - lepszy
peor - gorszy
bailarín - roztańczony

Rodzaj żeński
- przymiotniki rodzaju żeńskiego tworzy się przez zamianę końcówki -o na końcówkę -a.

tonta - głupia
italiana - włoska
blanca - biała

- formy żeńskie w niektórych przypadkach tworzy się przez dodanie końcówki -a

trabajadora - pracowita
bailarína - roztańczona

Przymiotniki zakończone natomiast na -a , -e , -í , -ú , -ar , -n , -l , -z mają jednakowe formy w obu rodzajach.

inteligente - inteligentny, inteligentna
fuerte - silny, mocny
débil - słaby
triste - smutny
marroquí - marokijski
fácil - łatwy
veloz - szybki
joven - młody

LICZBA MNOGA

Przymiotniki zakończone samogłoską ( oprócz akcentowanych -í , -ú ) tworzą liczbę mnogą poprzez dodanie końcówki -s.

milagrosa => milagrosas
tonto => tontos

Przymiotniki zakończone na spółgłoskę oraz akcentowane -í , -ú tworzą natomiast liczbę mnogą poprzez dodanie końcówek -es

joven => jovenes
marroquí => marroquíes

UWAGA!!!

Podczas tworzenia zdań przymiotniki określejace rzeczownik powinny być w tym samym rodzaju i liczbie pj:
el perro (es) grande
la perra (es) pequeña
los perros (son) grandes
las perras (son) pequeñas

Rzeczowniki i Rodzajniki w języku hiszpańskim

Rzeczowniki w języku hiszpańskim najczęściej poprzedzane są tzw. rodzajnikami (artículo). Użycie tych rodzajników jest bardzo istotne jeżeli chodzi o sens i znaczenie zdań w języku hiszpańskim. Istnieją oczywiście przypadki w których nie używamy rodzajników. Język hiszpański posiada następujący podział rzeczowników:
1. ze względu na rodzaj:
- męski (masculino)
- żeński (femenino)
2. ze względu na liczbę:
- pojedyncza (singular)
- mnoga (plural)

Jak już pisaliśmy powyżej w celu rozróżniania rodzaju rzeczownika: męskiego i żeńskiego używa się rodzajników.
Poniżej przedstawiamy podstawowe założenia odnośnie rodzaju rzeczowniki w języku hiszpańskim:

zawsze rzeczowniki osób i zwierząt płci męskiej stosowane są jako rzeczowniki rodzaju męskiego, posiadają one również swoje odpowiedniki płci żeńskiej będące rodzaju żeńskiego
pj: el hombre , el caballo , el gato , el profesor
ich żeńskie odpowiedniki: la mujer , la yegua , la gata , la profesora
zazwyczaj rzeczowniki kończące się na -o są rodzaju męskiego
pj: el cuaderno , el balso , el libro
wyjątki: la mano , la radio , la foto , la moto , ...
zazwyczaj rzeczowniki kończące się na -a są rodzaju żeńskiego
pj: la ventana , la película , la casa
wyjątki: el problema , el idioma , el tema , el sofa ,....
rzeczowniki kończące się spółgłoską lub na -e mogą być rodzaju męskiego albo żeńskiego
la nariz , la lección , el pie , el lápiz , la clase , ....

RODZAJNIKI OKREŚLONE (Articulos Definidos)

Przed rzeczownikami mogą występować nastepujące rodzajniki określone (definidos):

	Masculino ( męski )	Femenino ( żeński )
singular	el gato	la gata
plurar	los gatos	las gatas
singular	el profesor	la profesora
plurar	los profesores	las profesoras

RODZAJNIKI NIEOKREŚLONE (Articulos Indefinidos)

W języku hiszpańskim oprócz rodzajników określonych el, la , los , las występują ich odpowiedniki nieokreślone. Które czasami zwłaszcza w liczbie mnogiej bywają tłumaczone jako "pewien" , "jakiś" przyjmują następujące formy

	Masculino ( męski )	Femenino ( żeński )
singular	un gato	una gata
plurar	unos gatos	unas gatas

KIEDY STOSUJEMY RODZAJNIKI OKREŚLONE?

mówiąc o osobach, rzeczach, które są znane naszym rozmówcą
mówiąc o osobach, rzeczach określanych za pomocą dodatkowych informacji
przed rzeczownikami odnoszącymi się do miejsc, rzeczy, osób, które pojawiły się już podczas rozmowy
mówiąc o konkretnych osobach, rzeczach, zjawiskach (jedynych w swoim rodzaju)
gdy mówimy o godzinie i dacie
z rzeczownikami odnoszącymi się do części ciała
przed tytułami naukowymi
przed tytułami grzecznościowymi
przed rzeczownikami odnoszącymi się do nazw gór, rzek, itp.
przed rzeczownikami abstrakcyjnymi gdy nie stosujemy przymiotnika
przedmiotach które znajdują się w każdym domu
mówiąc o osobach, rzeczach jedynych w swoim rodzaju

KIEDY STOSUJEMY RODZAJNIKI NIEOKREŚLONE ?

mówiąc o osobach, rzeczach, które nie są znane naszym rozmówcą
przed rzeczownikami odnoszącymi się do miejsc, rzeczy, osób, o których mówimy poraz pierwszy podczas rozmowy
mówiąc o osobach, rzeczach, zjawiskach jednych z wielu tego typu (nie są jedyne w swoim rodzaju)
gdy stosujemy konstrukcję zdaniową z HAY
dokonując oceny jakiejś osoby, rzeczy za pomocą przymiotnika
używając rodzajnik nieokreślony w liczbie mnogiej w kontekście "kilka"

KIEDY NIE STOSUJEMY RODZAJNIKÓW ?

w przypadku rzeczowników poprzedzonych zaimek dzierżawczy, zaimek pytajacy lub zaimkiem wskazującym
w konstrukcji "NO HAY"
w konstrukcji "NO TENER"
gdy pytamy ogólnie czy ktoś coś posiada w ogóle.
nie używamy rodzajników z rzeczownikami niepoliczalnymi
w przypadku następującego typu rzeczowników: imona,nazwiska, nazwy miast, krajów

Bibliografia: ept.pl

Zaimki osobowe

ZAIMKI OSOBOWE występują w zdaniu w następujących przypadkach:

jako podmiot, czyli JA , TY , ON/ONA, itd.
jako dopełnienie bliższe MNIE, CIEBIE, JEGO, itd.
jako dopełnienie dalsze MNIE, TOBIE, JEMU, itd.
mogą być poprzedone odpowiednimi przyimkami,

Zaimki osobowe pełniące funkcję podmiotu to:

Yo	JA
Tu	TY
El/Ella	ON/ONA
Nosotros/-as	MY
Vosotros/-as	WY
Ellos/Ellas	ONI/ONE

Yo, tú, usted i ustedes to formy które odnoszą się do rodzaju męskiego i do żeńskiego, natomiast pozostałe osoby mają dwie formy i męską i żeńską.

Zaimki osobowe pełniące funkcję dopełnienia bliższego to:

Me	MNIE
Te	CIEBIE
Lo La	JEGO, GO, PANA JĄ, PANIĄ
Nos	NAS
Os	WAS
Los Las	ICH, PANÓW JE, PANIE

Zaimki osobowe pełniące funkcję dopełnienia dalszego to:

Me	MNIE, MI
Te	TOBIE
Le/Se	JEMU, JEJ, PANU, PANI
Nos	NAM
Os	WAM
Les/Se	IM, PAŃSTWU

Zaimki osobowe mogą być również poprzedzone w zdaniu przyimkiem. Wtedy przyjmują one poniższe formy:

El/Ella/Usted

Nosotros/-as

Vosotros/-as

Ellos/Ellas/Ustedes

por ejemplo:

preparar para mi - przygotować dla mnie

UWAGA!

Szczególny przypadek stanowi konstrukcja z przyimkiem CON, gdyż w zdaniu zaimki 1 i 2 os. l. poj., czyli mí i ti łączą się z nim tworząc formy:
conmigo
contigo

Ale zaimki él/ella/ellos/ellas tworzą formę consigo z przyimkiem CON tylko i wyłącznie wtedy kiedy zaimek osobowy jest zbieżny z podmiotem w zdaniu, czyli:

Él no quiere llevar a su hermano consigo. - On nie chce zabrać z sobą swojego brata.

ale:

No quiero hablar con él. - Nie chcę z nim rozmawiać.

Bibliografia: hiszpanski.ang.pl

Zaimki wskazujące

	liczba pojedyńcza	liczba mnoga
rodzaj męski	este ese aquel	estos esos aquellos
rodzaj żeński	esta esa aquella	estas esas aquellas

Jak widzimy w języku hiszpańskim istnieją 3 rodzaje zaimków wskazujących. Zaimki wskazujące este,esta,estos,estas określają osoby, przedmioty znajdujace się blisko osoby mówiącej. Odnoszą się także do momentu rozmowy

Este coche es muy comodo - Ten samochód jest bardzo wygodny (np. samochód którym teraz jedziemy )

UWAGA!! Kiedy przed rzeczownikiem pojawia się zaimek wskazujacy nie używamy rodzajników

Zaimki wskazujące ese , esa , esos , esas dotyczą osób i przedmiotów które znajdują się trochę dalej od mówiącego. W czasie odnoszą się do niedalekiej przyszłości lub przeszłości.

Este gato es blanco y ese perro es negro.

En ese momento sono el telefon.

W języku polskim występuja tylko dwa rodzaje zaimków wskazujacych dlatego ese tłumaczymy w zależności od kontekstu jako "ten" , "tamten" .

Zaimki wskazujące aquel , aquella , aquellos , aquellas odnoszą się do osób i przymiotników które znajdują się daleko zarówno od osoby mówiącej, jak i od rozmówcy. Czasowo odnosza się do odległej przyszłości albo przeszłości.

Aquel dia estaba enfermo - Tamtego dnia byłem chory.

Zaimki wskazujące moga występować również osobno, wtedy jednak należy zaznaczyć nad samogłoską sylaby akcentowanej akcent graficzny.

Bibliografia: Easy Espanol numer 17, Wydawnictwo Amercom

E-book'i - Język Hiszpański

W tym dziale prezentujemy e-booki przeznaczone do nauki języka hiszpańskiego.

Español de pe a pa. Hiszpański od A do Z dla początkujących. Część 1 - Anna Wawrykowicz

Español de pe a pa. Hiszpański od A do Z dla początkujących. Część 1

Autor: Anna Wawrykowicz
Data wydania: 01.01.2006
Język publikacji: polski
Liczba stron: 192 + 80 (ćwiczenia)
Wydawca: Europa
ISBN: 83-7407-145-1

Najnowszy, nowoczesny podręcznik do nauki języka hiszpańskiego, niezastąpiony w samodzielnej pracy i nauce. Podręcznik zawiera atrakcyjne ilustracje oraz wiele ciekawych wiadomości na temat historii i kutury hiszpańskiej. Liczne ćwiczenia zawarte w zeszycie ćwiczeń pomagają utrwalić poznawany materiał. Naukę języka wspomagają nagrania w formacie mp3 dialogów, tekstów i piosenek oraz słowniczek i klucz do ćwiczeń.
Podręcznik ten dopuszczony jest do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników szkolnych przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka hiszpańskiego (w zakresie podstawowym) na poziomie liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Numer dopuszczenia: 94/03.

Darmowy Fragment

Kup już teraz!

Nauka Słówek Hiszpańskich - Książka Paweł Sygnowski

NAUKA SŁÓWEK HISZPAŃSKICH e-BOOK

KUP TERAZ

Jak zapamiętać 200 hiszpańskich słów, zwrotów i wyrażeń w 100 minut, i poznać ich prawidłową wymowę?

WAŻNE: Przeczytaj w całości poniższy artykuł Pawła Sygnowskiego, a nauka hiszpańskiego już nigdy nie będzie dla Ciebie taka trudna i nudna.

"W ciągu następnych kilkunastu minut masz szansę zapoznać się z rozwiązaniem i lekarstwem na wszystkie swoje problemy z nauką hiszpańskiego. Wystarczy, że będziesz czytał dalej, a dowiesz się nie tylko jak bez jakiegokolwiek przygotowania nauczyć się, kilkuset zupełnie nie znanych wcześniej hiszpańskich słów i wyrażeń w czasie krótszym, niż kilka godzin, ale także poznasz metodę, dzięki której raz na zawsze rozwiążesz swoje problemy z nauką jakiegokolwiek obcego języka"

Dlaczego nauka hiszpańskiego sprawia Ci tyle kłopotów?

Nauką języków obcych zajmuję się w praktyce już wiele lat, począwszy od czasów szkolnych, a skończywszy na teraźniejszości.

Obserwując swoje postępy, a raczej ich brak, na tle osiąganych postępów przez rówieśników, mogłem stwierdzić, że wcale nie byłem taki najgorszy. Jednakże - po w sumie 7 latach nauki - w dalszym ciągu nie mogłem pochwalić się odpowiednią znajomością języka i ogromne trudności sprawiało mi prowadzenie rozmowy.

Wielokrotnie nachodziło mnie to pytanie: dlaczego tak właśnie jest? Znalezienie odpowiedzi zajęło mi wiele czasu, po którym doszłem do wniosku, że skoro efekty są nie takie, jakie być powinny, to znaczy, że cały system, czy też sposób nauczania języka obcego w szkole, jest zły - nic nie warty. (Już czuję na sobie te piorunujące spojrzenia nauczycieli :-)

Jak wygląda nauczanie hiszpańskiego w szkole?

Przypatrzmy się przez chwilę, jak wygląda ten sposób nauczania. Przede wszystkim koncentracja na lekcji danego języka obcego w szkole, jest skierowana głównie w stronę poprawności gramatycznej. Typowa lekcja sprowadza się do odsłuchania, a następnie przeczytania na głos określonego tekstu w danym języku. Póżniej - ma miejsce omówienie tego tekstu pod względem zastosowanego słownictwa oraz konstrukcji gramatycznych. Po tym - pozostaje już tylko i wyłącznie przerabianie ćwiczeń mających za cel utrwalić nowe słownictwo i całą gramatykę. I to wszystko.

Jeśli to miałoby być skuteczne, to dlaczego po 7 latach takiej nauki w dalszym ciągu uciekałem na widok żywego i mówiącego [pół biedy, jeśli do kogoś innego] obcokrajowca?

Czy szkoła językowa jest właściwym rozwiązaniem?

W międzyczasie wydawało mi się, że znalazłem rozwiązanie mojego problemu. Skoro nie mogę nauczyć się języka w szkole, to zapiszę się na kurs do szkoły językowej i będzie po sprawie. Z przerażeniem stwierdziłem, że lekcje w szkole językowej nie odbiegają w jakiś zasadniczy sposób od tego, do czego zostałem przyzwyczajony w swojej szkole. Po prostu, jest inna forma tego samego, co oferują szkoły państwowe, z tą zasadnicza różnicą, że w szkole językowej zajęcia prowadzi przeważnie obcokrajowiec dla którego nauczany język, jest językiem ojczystym. Dzięki temu uczniowie uzyskują dostęp do realnej, żywej i naturalnej wymowy danego języka. To, jest oczywiście wielki plus.

Mimo tego i tak efekty nauczania w szkole językowej mnie nie zadowalały, a sądząc po obserwacjach i rozmowach z innymi uczestnikami kursu - wcale nie jestem w tym jakimś wyjątkiem.

Dlaczego tylko niektórzy nie mają problemów
z językiem hiszpańskim?

Zapewne zauważyłeś, że nieważne, czy w szkole państwowej, czy językowej, były osoby, które używały języka hiszpańskiego bardzo sprawnie i o których można było powiedzieć, że znają ten język. Co ciekawsze te osoby nie korzystały z innych materiałów, niż te do których wszyscy posiadają dostęp. To zrodziło we mnie przekonanie, że coś naprawdę nie jest tak.

Ponadto, spotykałem, czy słyszałem o tzw. poliglotach, czyli ludziach ze znajomością kilku języków obcych. Z tego wniosek, że tych wszystkich obcych języków [nie tylko hiszpańskiego] można się nauczyć - trzeba tylko wiedzieć jak.

No właśnie: JAK?

Jak naprawdę można łatwo nauczyć się hiszpańskiego?

Jeśli jesteś jedną z tych osób, które właśnie rozpoczęły lub są w trakcie nauki hiszpańskiego, to mam dla Ciebie dobrą i złą wiadomość.

Zła wiadomość polega na tym, że większość z uczących się hiszpańskiego, nigdy nie opanuje go w takim stopniu, żeby móc go swobodnie używać. Zjawisko to dotyczy wszelkich grup wiekowych uczących się przeróżnymi metodami. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podobnie będzie z Tobą.

Zanim jednak ulegniesz zniechęceniu pozwól, że przekażę Ci świetną wiadomość.

W ciągu następnych kilku minut masz szansę zapoznać się z rozwiązaniem i lekarstwem na wszystkie swoje problemy z nauką hiszpańskiego. Wystarczy, że będziesz czytał dalej, a dowiesz się nie tylko jak bez jakiegokolwiek przygotowania nauczyć się, kilkuset zupełnie nie znanych wcześnie angielskich słów i wyrażeń w czasie krótszym, niż kilka godzin; ale także poznasz metodę, dzięki której raz na zawsze rozwiążesz swoje problemy z nauką jakiegokolwiek obcego języka.

Zainteresowany? No to czytaj dalej...

Czego nie wiesz o skutecznej nauce hiszpańskiego?

Zanim przedstawię wspomnianą metodę, chciałbym zaproponować Ci mały test nt. nauki hiszpańskiego, abyś mógł sprawdzić i ewentualnie zrewidować swoje poglądy.

P: Czy każdy jest w stanie opanować w zadowalającym stopniu język hiszpański?
O: Tak. Nie ma tutaj żadnych ograniczeń.

P: Jaka jest więc, główna przyczyna porzucenia/zarzucenia nauki hiszpańskiego? Czy jest to brak widocznych rezultatów, brak czasu na naukę, lub brak środków na opłacenie nauki?
O: Właściwa odpowiedź, to brak widocznych rezultatów. Każdy z nas chce móc sprawdzić w praktyce swoje umiejętności językowe, tak żeby mieć dowód, że dalsza nauka ma sens.

P: Czy to prawda, że podstawą danego języka, jest jego gramatyka?
O: Nie prawda. Dziecko uczące się ojczystego języka zaczyna od pojedynczych słów i nie ma zielonego pojęcia o gramatyce i żadnemu z rodziców nawet na myśl nie przyjdzie, żeby mu o niej wspomnieć.

P: Czy tradycyjne nauczanie koncentrujące się na gramatyce, daje zadowalające rezultaty?
O: Nie. Jest to metoda czaso i kapitałochłonna, której efekty są bardzo znikome w skali czasu.

Zidentyfikuj bariery w nauce języka hiszpańskiego

Chciałbym, abyś sobie zadał pytanie, co dla Ciebie, jest największą przeszkodą w opanowaniu języka hiszpańskiego?

Czy to jest brak czasu? Przecież tak trudno znaleźć te 40, czy 60 minut na naukę, już nie wspominając o czasie potrzebnym na dojazd do szkoły językowej.

Czy to jest nuda? Przecież tradycyjna nauka jest strasznie nudna. Angażuje niewiele zmysłów, koncentruje się na pamięciowym opanowaniu przeważnie reguł gramatycznych w teorii i praktyce.

Czy to jest wysoki koszt nauki? Duża część z uczących się nie ma po prostu pieniędzy na drogie podręczniki, już o lekcjach w szkole językowej, nawet nie wspominając.

Czy to jest brak wytrwałości? Zwykle w jakimś momencie przerywamy naukę - np. z powodu wakacji, przerwy świątecznej itp. Póżniej wracając do nauki, okazuje się, że trzeba zaczynać wszystko od nowa, gdyż w międzyczasie zapomnieliśmy wszystko. Po prostu - ręce opadają.

Czy to są trudności w samej nauce? Tradycyjne metody koncentrują się przeważnie na gramatyce, co może wywołać frustracje, jako że gramatyka żadnego języka wcale do łatwych i przyjemnych rzeczy nie należy.

Nadszedł czas na rozwiązanie Twoich problemów z nauką hiszpańskiego!

Możesz mi wierzyć lub nie, ale zaraz otrzymasz wspaniałą niespodziankę, gdyż poznasz rozwiązanie wszystkich swoich problemów.

To rozwiązanie bierze się z przekonania, że to wcale nie gramatyka jest najważniejsza w nauce języka hiszpańskiego. Dlaczego? Skąd to wiem? Przecież już tyle lat uczysz się tego hiszpańskiego, a w dalszym ciągu uciekasz na widok rodowitego Hiszpana, czyż nie? Dlaczego? Bo nie potrafisz prowadzić swobodnej konwersacji. Może wiesz, jak, dlaczego i nawet, co powinieneś powiedzieć, ale tego nie robisz.

Nie koncentruj się na gramatyce!

Zastanów się, w jaki sposób nauczyłeś się języka polskiego, który jest przecież zaliczany do jednego z najtrudniejszych języków świata. Czy chodziłeś do jakieś szkoły językowej? Czy ktoś Ci mówił, jak masz się uczyć? A może ktoś wpajał Ci reguły gramatyki polskiej? Wcale nie...

Jako bardzo mały chłopiec, czy dziewczynka - brałeś na swój warsztat pojedyncze słowo zasłyszane u rodziców i powtarzałeś je w kółko, nie zważając na błędy i myląc się nieustannie, do czasu... Następnie brałeś się za kolejne słówko i kolejne. Potem były już całe, pełne zdania. I to wszystko. Pojedyncze słówko - w tym właśnie zawiera się cały sekret.

Czy wiesz, że np. język angielski [a więc najpopularniejszy język świata] zawiera kilkaset tysięcy słów? Jak myślisz, ile słów używa przeciętny Hiszpan? 100 tysięcy? 10 tysięcy? Tysiąc? Wcale nie. Przeciętny Hiszpan używa stale około 600 słów. To wszystko. Taka liczba jest mu w 100% wystarczająca do prowadzenia swobodnych rozmów.

Co byś w takim razie powiedział, gdybym Cię nauczył jak w najkrótszym czasie nauczyć się maksymalnej liczby słówek języka hiszpańskiego?

Co byś powiedział, gdybyś w ciągu najbliższych 100 minut poznał, co najmniej 200 wcześniej zupełnie nie znanych Ci słów i wyrażeń?

Przy czym mówimy o zupełnie samodzielnej, bez stresowej nauce i to w dodatku bez cienia nudy, z udziałem wyobraźni i natychmiastowymi rezultatami.

Zainteresowany? No to czytaj dalej.

Poznaj niezwykle skuteczną metodę nauki hiszpańskich słówek - rozwiązanie Twoich problemów

Mowa cały czas o sprawdzonej, efektywnej i intuicyjnej metodzie nauki słów, wyrażeń i pełnych zdań hiszpańskich. Metodzie stosowanej i uznanej przez tej skali ekspertów w temacie niekonwencjonalnych metod nauczania, jak choćby Tony Buzan, czy Harry Lorayne.

Metoda ta angażuje w znacznym stopniu twoją wyobrażnię, eliminując tym samym wszelką nudę z nauki, wykorzystuje w maksymalny sposób twój czas, dając ci poczucie pewności siebie, dzięki natychmiastowym, sprawdzalnym i odczuwalnym rezultatom.

Metoda została w prezentowanej publikacji bardzo szczegółowo i obrazowo opisana i zastosowana na ogromnej liczbie różnego typu przykładów - tj. słówek z bardzo różnych kategorii tematycznych.

Na początek dostajesz w ręce - fundament, czyli omówienie procesu zapamiętania 250 hiszpańskich słówek wraz z dokładnym opisem metody, dzięki której, jest to możliwe. W tej liczbie znajdziesz nie tylko same słówka, ale także nawet całe wyrażenia i zdania, co ma ci uświadomić, że prezentowana metoda nadaje się do nauki wszystkiego, nie tylko samych słówek.

SPECJALNE BONUSY

BONUS #1: Dodatkowe słówka

Do każdego zakupu, dołączamy za darmo dodatkowe 450 hiszpańskich słówek wraz z przykładami do skutecznej i szybkiej nauki języka hiszpańskiego.

Pomyśl, jakie to daje Ci ogromne możliwości. W sumie poznasz 700 słówek, czyli więcej, niż używa przeciętny Hiszpan w swoich prostych konwersacjach.

Czy masz jutro klasówkę z hiszpańskiego, czy wylatujesz jutro do pracy na wakacje do Hiszpanii, czy masz spotkanie z hiszpańskim kontrahentem - zawsze i wszędzie możesz zastosować tą publikację, aby poznać te kilkadziesiąt, czy kilkaset słówek w kilkanaście minut i zdobyć solidne podstawy dzięki którym twój wyjazd przemieni się w egzotyczną i przyjemną przygodę, a nie językową torturę.

BONUS #2: NOWOŚĆ - wymowa słówek w mp3

Do każdego ebooka dołączamy nagraną przez native speakera (Hiszpana) wymowę wszystkich zaprezentowanych w tej publikacji słówek w postaci plików mp3.

Posłuchaj jak brzmią przykładowe nagrania słówek: aclararse el cabello, agente de seguros, buenas tardes, cefeteria, cocina espanola es muy buena, encantado

Dzięki temu nie dość, że nauczysz się 700 nowych hiszpańskich słówek, to jeszcze poznasz ich oryginalną wymowę.
Wartość tych nagrań to 100 zł!

BONUS #3: Bezpłatne konsultacje

Otrzymasz także możliwość bezpłatnych konsultacji z autorem tej publikacji. Dzięki czemu, w jakimkolwiek miejscu utkniesz, zawsze będziesz mieć do pomocy swojego osobistego trenera.

Pomyśl i policz, ile już wydałeś już na tradycyjne kursy uczące języka hiszpańskiego i jakie dzięki temu osiągnąłeś rezultaty? Jeśli chcesz mieć inne rezultaty, to zacznij się uczyć w inny sposób. Zacznij się uczyć słówek.

"W naprawdę ekspresowy sposób przypomniałem sobie gros wiedzy praktycznej (słówka), którą kiedyś-dawno, na studiach - nabyłem. Teraz łatwiej będzie mi znaleźć sie w rzeczywistości kontaków służbowych z hiszpańskimi współpracownikami"

- Janusz Czepiel, po 40-ce, stanowisko kierownicze w międzynarodowej firmie

I nie bój się, że coś Ci nie wyjdzie lub, że czegoś nie zrozumiesz - od tego masz kontakt ze mną - albo, że kolejny raz wyrzucisz swoje pieniądze w błoto, bo od tego masz dożywotnią gwarancję satysfakcji.

Decyzja należy do Ciebie. Zainwestuj w siebie, wypełnij formularz zamówienia i sam przekonaj się, jaka prosta i przyjemna może być nauka hiszpańskiego

OPINIE

"Gdybym sama w "beznadziejnej" [tak mi się wtedy zdawało] sytuacji nie wypróbowała zaprezentowanej tutaj metody, to nigdy bym nie uwierzyła w to całe gadanie o ponad przeciętnych rezultatach itd. Teraz - wszystkim swoim uczniom zalecam nauke hiszpańskich słówek z wykorzystaniem tej metody. Nie dość, że wyniki są rewelacyjne, to wreszcie na twarzach moich uczniów zagościł uśmiech - oznaka tego, że nauka obcego języka może być naprawdę fascynującym zajęciem"

Klara Lebowicz nauczycielka hiszpańskiego

"Na ponadprzeciętne rezultaty trzeba sobie samemu zapracować. W tym celu trzeba mieć odpowiedni kapitał umiejętności, chęci oraz narzędzi. Jeśli chodzi o naukę obcych słówek, to odpowiednim narzędziem jest właśnie ten kurs. O całą resztę trzeba już zadbać samemu"

Elwira Grabowska studentka

"Uniwersalność, jasność i zwięzłość wywodu oraz użyteczność - to najważniejsze zalety tej publikacji"

Ireneusz Janusz Kot instruktor/ratownik

"Większość osób, która przeczyta ten kurs nigdy nie pomyśli, ani nawet nie zastanowi się nad możliwoścami i efektami, jakie daje zaprezentowana w tym kursie, metoda nauki obcego słownictwa. Dla nich zakup tego kursu będzie równoznaczny z wyrzuceniem swoich pieniędzy w błoto. Dla całej reszty będzie to jedna z najlepszych inwestycji. Ja jestem o tym przekonany w 100%"

Jeremiasz Baran licealista

"Ten kurs, to koniec kłopotów z nauką obcego słownictwa"

Anna Szczypunek ekonomista

Barbara Bogaczyk informatyk

"Właśnie jestem po lekturze e-booka "Hiszpańskie słówka" i powiem szczerze, że jestem pod wrażeniem. Kupiłam go raczej z ciekawości. To naprawdę działa. Pyszna zabawa w skojarzenia znacznie ułatwiająca naukę słownictwa i oczywiście pobudzająca wyobraźnię. Skrypt, bo moim zdaniem tak należałoby to nazwać jest wprowadzeniem, wskazówką jak dalej postępować z innymi słówkami"

Barbara Bogaczyk szef informatyków i telekomunikacji w państwowej firmie.

Janusz Czepiel ..po 40-ce, stanowisko kierownicze w międzynarodowej firmie

"Odkryłam bardzo ciekawy sposób nauki. Już wprawdzie kiedyś o nim slyszałam, co zresztą autor przewidział, ale mimo to nie wiedziałabym jak zastosować tą metodę do nauki słówek, która przychodzi mi teraz dużo łatwiej, szczególnie dlatego, że łączy się z dobrą zabawą! Wystarczy tylko uwolnić wyobraźnię.."

Karolina Mysiak 22 lata, studentka architektury

"W związku z tym, że nie jestem osobą w wieku /powiedzmy/ szkolnym, nauka przychodzi mi troszkę wolniej. Ale bardzo chciałabym podzielić się pierwszym wrażeniem: płakałam ze smiechu czytając ebooka, wprawił mnie on w znakomity nastroj. Wiemy, że jeśli mamy wspaniały humor i pozytywne nastawienie wszystko przychodzi łatwiej. Swoim znajomym polecę go jako wspaniałą lekturę i pomoc w nauce"

Krystyna Zabielska ekonomista, właścicielka sklepu z art. spożywczymi

"Podręcznik napisany przystępnym językiem. Po pierwszym czytaniu zaskakująco wiele zostaje w głowie"

Katarzyna Krzan 28 lat, pasjonatka hiszpańszczyzny

SPIS TREŚCI EBOOKA:
"Hiszpańskie słówka"

SŁOWEM WSTĘPNYM
TEORIA
PRAKTYKA
UŻYTECZNE PYTANIA
OSOBY
UŻYTECZNE ZWROTY
ZWROTY GRZECZNOŚCIOWE
PRACA
NAPOJE
FRAZY
RODZINA
DOM
PODRÓŻE
MIASTO
PRZYMIOTNIKI
KRAJE
LICZBY
ZAKOŃCZENIE

Funkcje językowe

W tym dziale przedstawimy artykuły zawierające funkcję językowe, czyli gotowe zestawy zdań ich tworzenia w różnych okolicznościach.

Dane Personalne

DATOS PERSONALES - DANE PERSONALNE

Imię Nombre

Nazwisko Apellido

Nazwisko panieńskie Apellido de soltera

Imiona rodziców Nombres de los padres

Data urodzenia Fecha de nacimiento

Miejsce urodzenia Lugar de nacimiento

Płeć Sexo
żeńska femenino
męska masculino

Dzieci Hijos

Obywatelstwo Ciudadanía, nacionalidad

Narodowość Nacionalidad

Stan cywilny Estado civil
żonaty casado
mężatka casada
kawaler soltero
panna soltera
wdowiec viudo
wdowa viuda
rozwodnik divorciado
rozwódka divorciada

Miejsce stałego zamieszkania Lugar de residencia, domicilio permanente

Adres Dirección

Zawód Profesión

Wykształcenie Formación, estudios

Numer paszportu Número de pasaporte

*** ***

Jak się pan/pani nazywa? ¿Cómo se llama usted?

Nazywam się… Me llamo…

Ile ma pan/pani lat? ¿Cuántos años tiene?

Urodziłem/Urodziłam się 24 marca 1952 roku. Nací el 24 de marzo de 1952.

Urodziłem/Urodziłam się w Warszawie. Nací en Varsovia.

Jaki jest pański adres? ¿Cuál es su dirección?

Mieszkam w Polsce, w Warszawie przy ulicy… mieszkania… Vivo en Polonia, en Varsovia, calle…, número…

Gdzie pan/pani pracuje? ¿Dónde trabaja usted?

Pracuję w biurze/na uniwersytecie/w szpitalu. Trabajo en la oficina/en la Universidad/en el hospital.

Jestem sekretarką/pielęgniarką. Soy secretaria/enfermera.

Czy ma pan/pani dzieci? ¿Tiene hijos?

Treść rozmówek pochodzi ze "Słownika hiszpańsko-polskiego i polsko-hiszpańskiego z rozmówkami" (25 tys. haseł), autor Bronisław Jakubowski. Wydawnictwo Harald G

Godziny - nauka słówek i zwrotów

Kiedy chcemy zapytać która jest godzina mówimy zwykle:

¿QUE HORA ES? - KTÓRA JEST GODZINA?

Mówiąc o pełnych godzinach odpowiadamy.

Son las dos. - Jest druga.

Son las once. - Jest jesdenasta.

UWAGA!
Mówiąc o wszystkich godzinach oprócz godziny pierwszej mówimy Son las + numeros cardinales, jednak gdy mówimy o godzinie pierwszej stosujemy zamiast Son las konstrukcję w 3 os. l.p. a nie mnogiej czyli:

Es la una. - Jest pierwsza.

Jeżeli chcemy podkreślić, że jest równa godzina stosujemy hiszpański odpowiednik polskiego punkt druga, punkt trzecia i tak dalej.... Jest to:

EN PUNTO - PUNKT

Por ejemplo:

Son las cuarto en punto. - Jest punkt czwarta.

Kiedy jest niepełna godzina używamy następujących sformułowań:

Y - i
Menos - za

Son las(Es la) + numeros cardinales(I) + Y + numeros cardinales (II)
Jest + ilośc minut + po + godzina.

Son las(Es la) + numeros cardinales(I) + MENOS + numeros cardinales (II)
Jest za + ilość minut + godzina.

numeros cardinales(I)- oznacza pełną godzinę
numeros cardinales (II) - oznacza ilość minut po lub przed godziną określoną przez numeros cardinales (I)

Por ejemplo:

Son las dos y cinco - Jest pięć po drugiej lub inaczej Jest druga i pięć minut. (2:05)
Son las nueve menos veinticinco - Jest za dwadzieścia pięć dziewiąta. (8:35)

Warto również pamiętać, że jeżeli liczba minut nie jest "okrągła" czyli nie jest to 5,10,20,25 to zwykle dodajemy minutos.

Son las nueve menos veintitres minutos. - Jest za dwadzieścia trzy dziewiąta. (8:47)

Zamiast mówić 30 minutos ( 30 min.) możemy powiedzieć medio hora (pół godziny).

Son las dos y media. - Jest wpół do trzeciej.
Son las cinco y media. - Jest wpół do szóstej.

Zamiast mówić 15 minutos ( 15min. ) możemy powiedzieć cuarto (kwadrans).

Son las tres y cuarto. - Jest kwadrans po trzeciej.

W Hiszpanii do określania godzin najczęściej stosujemy liczebniki z przediału od 1 do 12. Dlatego najczęściej na 16:00 mówimy czwarta, na 22:00 dziesiąta, itd. Często dodajemy dodatkowe wyrażenia by dookreślić godzinę:

de la madrugada - w nocy ( od 1:00 do 5:00 )
de la mañana - rano ( od 5:00 do 12:00 )
de la tarde - po południu ( od 12:00 do 20:00 )
de la noche - wieczorem ( od 20:00 do 1:00)

Son las dos de la madrugada. - Jest druga w nocy.
Son las dos de la tarde. - Jest druga po południu.

(Uwaga! la madrugada to świt, brzask. Może być więc tłumaczone przy podawaniu godziny jak polskie "nad ranem".)

Nocleg - nauka hiszpańskich zwrotów

Hotel, pensjonat, kwatery prywatne, kemping
(HOTEL, PENSIÓN, ALOJAMIENTO PARTICULAR, CAMPING)

Czy jest tu biuro obsługi turystycznej? ¿Hay aquí una oficina de turismo?
Czy mogę prosić o listę hoteli/pensjonatów/kwater prywatnych? ¿Me puede dar una lista de hoteles, pensiones, habitaciones particulares?
Szukam niedrogiego hotelu/pensjonatu. Estoy buscando un hotel barato/ una pensión barata.
Chciałbym/Chciałabym znaleźć coś niedaleko centrum/daleko od centrum. Quisiera encontrar algo cerca del centro/lejos del centro.

***

Zarezerwowałem tu pokój listownie/telefonicznie/faksem na nazwisko… He reservado una habitación por correo/por teléfono/por fax a nombre de...
Czy są wolne pokoje? ¿Hay habitaciones libres?
Chciałbym/Chciałabym pokój ze śniadaniem/z pełnym wyżywieniem. Quisiera una habitación con desayuno/en régimen de pensión completa.
Proszę pokój pojedynczy/dwuosobowy/dla małżeństw. Quisiera una habitación sencilla/doble/con cama de matrimonio.
Czy jest to pokój z łazienką/z telefonem? ¿Es una habitación con baño/con teléfono?
Czy w pokoju jest centralne ogrzewanie/telewizor/klimatyzacja? ¿Hay calefacción central/un televisor/aire acondicionado en la habitación?
Czy można korzystać z kuchni? ¿Se puede usar la cocina?
Ile kosztuje jeden dzień/tydzień? ¿Cuánto cuesta una noche/una semana?
Czy w cenę pokoju wliczone jest śniadanie? ¿Está incluido el desayuno?
Czy są zniżki dla dzieci? ¿Hay rebajas para niños?
Czy mogę zobaczyć ten pokój? ¿Podría ver esta habitación?
Ten pokój mi się nie podoba. Esta habitación no me gusta.
Czy mają państwo pokój z widokiem na morze? ¿Tienen una habitación que dé al mar?
Biorę ten pokój na 2 dni/na tydzień. Quisiera esta habitación para 2 días/para una semana.
Czy mogę dostać klucz do pokoju? Quisiera la llave de la habitación.
Czy mogę zostawić tu samochód? ¿Podría dejar aquí mi coche?
Czy jest tu garaż? ¿Hay un garaje aquí?
Czy można dostać śniadanie do pokoju? ¿Me podrían traer el desayuno a la habitación?
Czy mogę prosić o dodatkowy koc/dodatkową poduszkę? ¿Me da una manta adicional/una almohada adicional?
Czy może mnie pan obudzić o…? ¿Me podría despertar a…?
Czy płaci się z góry? ¿Se paga por adelantado?
Czy może mi pan wnieść bagaż? ¿Puede subir mi equipaje?

***

Su pasaporte, por favor. Proszę o pański paszport.
Rellene este formulario, por favor. Proszę wypełnić ten formularz.
Firme aquí, por favor. Proszę tu podpisać.

***

Nie mogę otworzyć drzwi/okna. No puedo abrir la puerta/la ventana.
Klimatyzacja nie działa. El aire acondicionado no funciona.
Cieknie z kranu. El grifo gotea.
Umywalka przecieka. El lavabo gotea.
Zatkał się klozet. Se ha atascado la taza del retrete.
Przepaliła się żarówka. Se ha quemado la bombilla.
Mój pokój nie został sprzątnięty. Mi habitación no ha siclo limpiada.

***

Wyjeżdżam dziś wieczorem/jutro rano. Salgo esta noche/mañana por la mañana.
Proszę przygotować rachunek. Prepáreme la cuenta, por favor.
Czy mogę zapłacić kartą kredytową? ¿Se puede pagar con tarjeta?
Proszę zamówić taksówkę. Llámeme un taxi, por favor.
Czy może pan znieść mój bagaż do taksówki? ¿Podría bajar mi equpaje al taxi?

***

Czy mogę przenocować w tym schronisku młodzieżowym? ¿Podría dormir en este albergue juvenil?
Mam kartę Federacji Schronisk Młodzieżowych. Tengo un carné de la Federación de Albergues Juveniles.
Chcę się tu zatrzymać na dwa dni. Quisiera pasar aquí dos días.
Ile kosztuje nocleg? ¿Cuánto cuesta una noche?
Czy jest tu w pobliżu kemping? ¿Hay un camping cerca?
Czy są wolne miejsca na kempingu? ¿Hay plazas libres en el camping?
Ile się płaci od osoby/namiotu/samochodu? ¿Cuánto se paga por persona/tienda de campaña/coche?
Czy mogę tu rozbić namiot? ¿Se puede armar aquí la tienda de campaña?
Czy jest miejsce na przy-czepę kempingową? ¿Hay aquí espacio para una caravana?
Czy można wypożyczyć namiot/materac/śpiwór? ¿Se puede alquilar una tienda de campaña/colchón/saco de dormir?
Jakie jest wyposażenie kempingu? ¿Cuál es el equipamiento del camping?
Czy jest tu kuchnia? ¿Hay una cocina por aquí?
Czy na kempingu jest restauracja/sklep? ¿Hay un restaurante/una tienda en el camping?
Gdzie jest prysznic/toaleta? ¿Dónde están las duchas/los servicios/los banos?
Czy płaci się oddzielnie? ¿Se paga extra?

Treść rozmówek pochodzi ze "Słownika hiszpańsko-polskiego i polsko-hiszpańskiego z rozmówkami" (25 tys. haseł), autor Bronisław Jakubowski. Wydawnictwo Harald G

Podróżowanie - nauka słówek i zwrotów

VIAJES - PODRÓŻE

Podróż samochodem - Viaje en coche

***

NA AUTOSTRADZIE, NA DRODZE En la autopista, en la carretera

Czy przejazd autostradą do… jest płatny? ¿Es laautopista a... una autopista de peaje?
Ile wynosi opłata za odcinek Madryt–Barcelona? ¿Cuánto cuesta el viaje de Madrid a Barcelona?
Gdzie się płaci za przejazd autostradą? ¿Dónde se paga el peaje?
Czy to jest droga do…? ¿Es éste el camino a…?
Jak dojadę do…? ¿Cómo llegar a…?
Przepraszam, którą drogą dojadę do…? Perdone, ¿cuál es el camino a…?
Czy dojadę tam samochodem? ¿Se puede llegar allí en coche?
Może mi pan/pani pokazać na mapie, w którym miejscu jesteśmy? ¿Me puede enseñar en el mapa dónde estamos?
Gdzie jest wjazd na autostradę? ¿Por dónde se entra en la autopista?

***

Vaya todo recto. Proszę jechać cały czas prosto.
Gire a la derecha/a la izquierda en el cruce siguiente. Proszę skręcić w prawo/w lewo na najbliższym skrzyżowaniu.
Tiene que volver atrás. Musi pan/pani zawrócić.

***

Czy daleko jest stąd do kempingu? ¿Hay un camping por aquí cerca?
W jakiej miejscowości znajdę pensjonat/motel? ¿Dónde hay una pensión/un motel?
Zepsuł mi się samochód. Czy może pan zawiadomić najbliższy warsztat? Se me ha estropeado el coche. ¿Podría llamar al taller más cercano?
Stoję na drodze numer… Czy możecie przysłać mechanika? Estoy en la carretera número… ¿Pueden enviar a un mecánico?
Jak długo będę czekać na pomoc drogową? ¿Cuánto tiempo tardará en llegar la Ayuda en Carretera?

***

STACJA BENZYNOWA Gasolinera/estación de servicio

Gdzie jest najbliższa stacja benzynowa? ¿Dónde está la gasolinera más cercana?
Skończyła mi się benzyna. Se me acabó la gasolina.
Proszę 20 litrów benzyny bezołowiowej. 20 litros de gasolina sin plomo, por favor.
Proszę 10 litrów oleju napędowego. 10 litros de gasóleo, por favor.
Proszę nalać do pełna. Llene el depósito/el tanque, por favor.
Proszę dolać płynu do chłodnicy. Llene el radiador, por favor.
Proszę sprawdzić ciśnienie w oponach. Controle la presión de los neumáticos, por favor.
Proszę zmienić olej. Cambie el aceite, por favor.
Proszę sprawdzić płyn hamulcowy. Controle el fluido para frenos, por favor.
Czy tu jest stanowisko do tankowania gazu? ¿Se puede repostar/recargar gas aquí?
Gdzie mogę umyć samochód? ¿Dónde puedo lavar el coche?
Gdzie jest myjnia samochodowa? ¿Dónde hay un autolavado?
Proszę o umycie i nawoskowanie. Lave y encere mi coche, por favor.
Proszę umyć przednią szybę. Limpie el parabrisas, por favor.
Ile płacę? ¿Cuánto es?

***

PARKOWANIE Aparcamiento/estacionamiento

Gdzie jest parking strzeżony? ¿Dónde hay un aparcamiento custodiado?
Ten parking jest płatny, ale nie strzeżony. Este estacionamiento/aparcamiento es de pago, pero sin vigilancia.
Czy jest tu parking wielopoziomowy? ¿Hay aquí un aparcamiento/estacionamiento de varias plantas?
Czy parking jest strzeżony nocą? ¿Este aparcamiento tiene vigilancia nocturna?
Gdzie tu można zaparkować? ¿Dónde se puede aparcar/estacionar aquí?
Jak długo mogę tu parkować? ¿Cuánto tiempo puedo dejar aquí mi coche?
Czy mogę zostawić tu przyczepę ¿Puedo dejar aquí mi caravana
- na jeden dzień? por un día?
- na tydzień? por una semana?
Jakie są opłaty za parkowanie? ¿Cuánto cuesta el estacionamiento?

***

El aparcamiento custodiado está en la calle… Parking strzeżony znajduje się na ulicy…
Está prohibido estacionar aquí. Tu nie wolno parkować.

***

WYPADEK SAMOCHODOWY Accidente de tráfico

Proszę mnie podwieźć do najbliższego telefonu. Acérqueme al teléfono más cercano, por favor.
Zdarzył się wypadek. Ha habido un accidente.
Są ranni. Hay heridos.
Trzeba wezwać policję. Hay que llamar a la policía.
Trzeba wezwać karetkę/pogotowie ratunkowe. Hay que llamar a una ambulancia.
Czy może mi pan/pani pomóc? ¿Me puede ayudar?
Znajduję się na drodze… w pobliżu… Estoy en la carretera… cerca de…
Jestem lekko ranny/ranna. Estoy levemente herido.
Samochód jest rozbity. El coche está destrozado.
Chciałbym/Chciałabym wezwać pomoc drogową. Quisiera llamar a la Ayuda en Carretera.

Czy może mnie pan doholować do warsztatu? ¿Me podría remolcar a un taller de reparaciones?

***

¿Ha visto el accidente? Czy widział pan wypadek?
Enseñe su póliza de seguros, por favor. Proszę pokazać polisę ubezpieczeniową.
Dígame su nombre y dirección, por favor. Proszę podać nazwisko i adres.
¿Cómo se produjo el accidente? Jak doszło do wypadku?

***

To nie moja wina. No fue por mi culpa.
To moja wina. Fue por mi culpa.
Mój samochód wpadł w poślizg. Mi coche ha dado un patinazo.
Jechał za szybko. Iba demasiado rápido.
Najechał na mnie. Me atropelló.
Wymusił pierwszeństwo. No me dio la prioridad de paso.
Miał numer rejestracyjny… Matrícula…
Proszę o kopię protokołu policyjnego. Quisiera tener una copia de la denuncia, por favor.

***

W WARSZTACIE SAMOCHODOWYM En el taller de reparaciones

Czy możecie przyholować mój samochód do waszego warsztatu? ¿Pueden remolcar mi coche a su taller?
Czy możecie sprawdzić, co się stało? ¿Pueden ver qué pasó?
Ile czasu potrzeba, żeby sprawdzić, co się stało? ¿Cuánto tiempo tardarán en descsubrir la causa?
Ile czasu zajmie naprawa? ¿Cuánto tiempo durará la reparación?
Czy macie tu też blacharza? ¿Tienen chapista?
Coś się dzieje z silnikiem. Algo pasa con el motor.
Przegrzał się silnik. El motor se ha recalentado.
Samochód nie chce zapalić. El coche no arranca.
Przecieka chłodnica. El radiador pierde.
Wycieka olej. El aceite gotea.
Proszę sprawdzić hamulce. Controle los frenos, por favor.
Nie mogę wrzucić biegów. No puedo cambiar velocidades.
Czy może pan wyregulować gaźnik? ¿Podría regular el carburador?
Chciałbym wymienić świece. Quisiera cambiar las bujías.
Proszę sprawdzić sprzęgło/hamulec. Controle el embrague/el freno, por favor.
Złapałem gumę. Se me ha pinchado una rueda.
Czy jest tu wulkanizator? ¿Hay aquí un vulcanizador?
Czy to coś poważnego? ¿Es algo grave?
Czy może pan to zreperować na poczekaniu? ¿Me lo podría reparar pronto?
Czy ma pan części zamienne, czy trzeba zamówić? ¿Tiene piezas de repuesto o hay que pedirlas?
Może jest tu inny warsztat, w którym można to naprawić? Quizás haya aquí otro taller donde se pueda reparar.
Ile to będzie kosztować? ¿Cuánto va a costar?
Ile płacę? ¿Cuánto le debo?

***

WYNAJEM SMOCHODÓW Alquiler de coches

Gdzie można wynająć samochód? ¿Dónde se puede alquilar un coche?
Chciałbym/Chciałabym wynająć samochód. Quisiera alquilar un coche.
Ile kosztuje wynajęcie samochodu ¿Cuánto cuesta alquilar un coche
z kierowcą? con chófer?
bez kierowcy? sin chófer?
Jaka jest opłata ¿Cuánto cuesta
za 1 dzień? 1 día?
za kilometr? 1 kilómetro?
Czy są jakieś koszty dodatkowe? ¿Hay gastos adicionales?
Mam kartę kredytową. Tengo tarjeta de crédito.
Mam międzynarodowe prawo jazdy. Tengo el carnet de conducir internacional.
Chciałbym Quisiera
mały samochód un coche pequeño
większy samochód. un coche más grande.
Ten mi odpowiada. Éste está bien.
Jak działają urządzenia w samochodzie? ¿Cómo funcionan los equipos del coche?
Chciałbym mieć pełne ubezpieczenie. Quisiera tener un seguro completo.
Czy mogę zostawić samochód w….? ¿Puedo dejar el coche en…?

Podróż statkiem i promem- Viaje en barco/ferry

***

Chciałbym/Chciałabym zarezerwować dwuosobową kabinę pierwszej/drugiej klasy na statku odpływającym dnia… do portu… Quisiera reservar un camarote para dos personas de primera/segunda en el barco que sale el día… con destino a…
O której godzinie odpływamy? ¿A qué hora zarpa el barco?
Jak długo trwa podróż? ¿Cuánto dura el viaje?
Ile kosztuje przewóz samochodu? ¿Cuánto cuesta el transporte de un coche?
O której odpływa prom? ¿A qué hora sale el ferry?
Czy potrzebna jest rezerwacja? ¿Se necesita una reserva?
Ile razy w tygodniu odpływa prom? ¿Cuántas veces a la semana sale el ferry?
Do jakiego portu zawija? ¿A qué puerto llega?

***

Oto moja karta zaokrętowania. He aquí mi tarjeta de embarque.
Gdzie jest kabina numer 2? ¿Dónde está el camarote número 2?
Czy mogę dostać leżak? ¿Puedo alquilar una tumbona?
Źle się czuję. Cierpię na chorobę morską. Estoy mal. Me mareo.

Czy jest tu lekarz? ¿Hay un médico aquí?

Podróż samolotem - Viaje en avión

***

W BIURZE PODRÓŻY En la agencia de viajes

Czy jest połączenie lotnicze z…? ¿Hay vuelos a…?
Czy to jest samolot bezpośredni? ¿Es un vuelo directo?
Samolot ma międzylądowanie. El avión hace escala.
Czy jest samolot czarterowy do…? ¿Hay un avión chárter a…?
Ile czasu trwa lot z… do…? ¿Cuánto tiempo dura el vuelo a…?
O której odlatuje samolot? ¿A qué hora sale el avión?
Ile razy w tygodniu są loty? ¿Cuántas veces a la semana hay vuelos?
Ile kosztuje bilet w klasie turystycznej? ¿Cuánto cuesta un billete de clase turista?
Jaki jest numer lotu? ¿Cuál es el número de vuelo?
Czy mogę zarezerwować bilet do… na dzień.? ¿Podría reservar un billete a… para el día…?
Chciałbym/Chciałabym potwierdzić rezerwację na lot do… Quisiera confirmar la reserva para el vuelo a…
Chciałbym/Chciałabym zmienić rezerwację. Quisiera cambiar la reserva.
Mam bilet powrotny do… Proszę o potwierdzenie. Tengo un billete de vuelta a… Quisiera confirmarlo.
Skąd odjeżdża autobus na lotnisko? ¿De dónde sale el autobús para el aeropuerto?

***

No hay más plazas. Nie ma już miejsc.
Si alguien renuncia le/la avisamos. Jeżeli ktoś zrezygnuje, zawiadomimy pana/panią.

***

NA LOTNISKU En el aeropuerto

Ile bagażu można zabrać? ¿Cuánto equipaje se puede llevar?
Ile płacę za nadbagaż? ¿Cuánto se paga por el exceso de equipaje?
To mój bagaż podręczny. Es mi equipaje de mano.
Gdzie jest sklep wolnocłowy? ¿Dónde está el duty-free shop?

***

A causa de huelga de los pilotos el vuelo está cancelado. Lot odwołany z powodu strajku pilotów.
El avión para… sale con una hora de retraso. Samolot do… odleci z godzinnym opóźnieniem.
Los pasajeros con destino a… deben presentarse para la facturación. Pasażerowie odlatujący do… proszeni są o zgłoszenie się do odprawy.
Ponga su equipaje en la balanza. Proszę położyć bagaż na wadze.
Pase al control de pasaportes. Proszę przejść do kontroli paszportowej.
Los pasajeros con destino a… deben dirigirse a la salida número… Pasażerowie udający się do… proszeni są do wyjścia numer…

***

W SAMOLOCIE En el avión

Czy można już zapalić? ¿Se puede fumar ya?
Proszę o sok/kieliszek koniaku. Quisiera un zumo/una copa de coñac.
Źle się czuję, mam mdłości. Estoy mal, me mareo.
Czy mogę dostać tabletkę? ¿Me puede dar una pastilla?
Gdzie jest toaleta? ¿Dónde están los baños?
***
Usted tiene el asiento cerca de la ventana. Ma pan/pani miejsce przy oknie.
En esta parte no se puede fumar. W tej części nie można palić.
Abróchense los cinturones. Proszę zapiąć pasy.

***

PO WYLĄDOWANIU Después del aterrizaje

Gdzie można odebrać bagaż? ¿Dónde se recoge el equipaje?
Nie ma jednej walizki. Falta una maleta.
Gdzie jest poczekalnia dla pasażerów lecących tranzytem do…? ¿Dónde está la sala de espera para los pasajeros en tránsito a…?
Czy można tu coś zjeść? ¿Se puede comer algo aquí?
Gdzie mogę wymienić pieniądze? ¿Dónde se puede cambiar dinero?
Czy jest stąd autobus do miasta? ¿Hay un autobús al centro desde aquí?
Gdzie się zatrzymuje? ¿Dónde para?
Ile kosztuje bilet? ¿Cuánto cuesta un billete?
Gdzie jest telefon? ¿Dónde hay un teléfono?
Gdzie jest postój taksówek? ¿Dónde está la parada de taxis?
Czy tu można wynająć samochód? ¿Se puede alquilar un coche aquí?

Podróż autobusem, autokarem - Viaje en autobús, autocar

***

Czy jest w tym mieście dworzec autobusowy? ¿Hay una estación de autobuses en esta ciudad?

Gdzie jest informacja? ¿Dónde está la oficina de información?

Gdzie jest rozkład jazdy? ¿Dónde está el horario?

Czy jest połączenie autobusowe z…? ¿Se puede ir a… en autobús?

Ile kosztuje bilet? ¿Cuánto cuesta el billete?

Skąd odjeżdża autobus do…? ¿De dónde sale el autobús a…?

O której odjeżdża/przyjeżdża autobus? ¿A qué hora sale/viene el autobús?

O której odjeżdża ostatni autobus z…? ¿A qué hora sale el último autobús de…?

Czy jest nocne połączenie do…? ¿Hay un autobús nocturno a…?

Czy ten autobus zatrzymuje się w…? ¿Para este autobús en…?

Czy zatrzymuje się po drodze? ¿Para por el camino?

Ile czasu trwa podróż? ¿Cuánto tiempo dura el viaje?

Czy w autobusie jest toaleta? ¿Hay baño en el autobús?

Kiedy będzie postój? ¿Cuándo habrá una parada?

Jak długo trwa postój? ¿Cuánto dura la parada?

Podróż pociągiem - Viaje en tren

***

Gdzie jest dworzec kolejowy? ¿Dónde está la estación de tren?
Jak dojechać/dojść do dworca? ¿Cómo puedo llegar a la estación?
Czy to daleko stąd? ¿Está lejos?
Ile przystanków? ¿A cuántas paradas?
Gdzie mam wysiąść? ¿Dónde tengo que bajar?

***

NA DWORCU En la estación

Szukam informacji, czy może mi pan/pani pomóc? Quisiera informarme.
Jakie jest najlepsze połączenie do…? ¿Cuál es la mejor comunicación con…?
O której odjeżdża następny pociąg do…? ¿A qué hora sale el siguiente tren a…?
O której odchodzi ranny pociąg do…? ¿A qué hora sale el tren matutino a…?
Czy pociąg o 6.30 jedzie bezpośrednio do…? ¿El tren de las 6.30 va directamente a…?
Gdzie muszę się przesiąść? ¿Dónde tengo que trasbordar?
O której przyjeżdża ten pociąg do…? ¿A qué hora viene este tren a…?
Czy przejeżdża przez…? ¿Pasa por…?
Czy jest/są tam wagon restauracyjny/kuszetki? ¿Lleva vagón restaurante/literas?
Gdzie można nadać bagaż? ¿Dónde se entrega el equipaje?
Chciałbym nadać bagaż do… Quisiera enviar mi equipaje a…
Gdzie jest rozkład jazdy pociągów? ¿Dónde está el horario de trenes?
Gdzie jest tablica przyjazdów i odjazdów pociągów? ¿Dónde se encuentra el horario de llegadas y salidas?
Gdzie mogę dokonać rezerwacji? ¿Dónde se hacen las reservas?
Gdzie jest kantor wymiany walut? ¿Dónde hay una oficina de cambio?
Gdzie są toalety? ¿Dónde están los servicios/banos?
Gdzie jest biuro rzeczy znalezionych? ¿Dónde está la oficina de objetos perdidos?
Gdzie jest wyjście na perony? ¿Por dónde se va a los andenes?
Gdzie jest wyjście do miasta? ¿Dónde está la salida?

***

KUPNO BILETÓW Compra de billetes

Czy są tu automaty biletowe? ¿Hay aquí máquinas de venta de billetes?
Ile kosztuje bilet do…? ¿Cuánto cuesta un billete a…?
Proszę bilet w obie strony pierwszej/drugiej klasy do… Un billete de ida y vuelta de primera/segunda a…, por favor
Proszę o miejsce przy oknie. Déme un asiento a la ventana, por favor.
Proszę bilet z miejscówką do… Déme un billete con asiento reservado, por favor.
Proszę bilet na miejsce sypialne do… Déme un billete para el coche-cama, por favor.
Chciałbym zarezerwować kuszetkę. Quisiera reservar una litera.
Czy dzieci mają zniżkę? ¿Hay tarifa reducida para los niños?
Do ilu lat? ¿Hasta qué edad?
Czy studenci mają zniżkę? ¿Hay tarifa reducida para estudiantes universitarios?
Proszę jeden cały i jeden zniżkowy do… Quisiera un billete normal y uno reducido a…
Ile wynosi dopłata na InterCity? ¿Cuánto se paga adicionalmente por Intercity?

Jak długo jest ważny ten bilet? ¿Cuándo caduca este billete?

***

BAGAŻ Equipaje

Gdzie jest przechowalnia bagażu? ¿Dónde está la consigna?
Chciałbym/Chciałabym oddać walizkę/plecak/torbę na przechowanie. Quisiera dejar mi maleta/mochila/bolso.
Płacę teraz, czy przy odbiorze? ¿Pago ahora o al retirar mi equipaje?
Chciałbym/Chciałabym odebrać bagaż. Quisiera retirar mi equipaje.
Oto mój kwit bagażowy. He aquí está mi resguardo de equipaje.
Przepraszam, gdzie są wózki bagażowe? Perdón, ¿dónde están los carritos?
Bagażowy, proszę zanieść te walizki do pociągu do…, wagon numer… Mozo, lleve estas maletas al tren de…, vagón número…
Proszę zanieść ten bagaż na trzeci peron. Por favor, lleve este equipaje al andén tres.
Proszę mi pomóc zanieść bagaż do taksówki. Ayúdeme a llevar el equipaje al taxi.
Ile płacę? ¿Cuánto le debo?

***

NA PERONIE En el andén

Gdzie są kasowniki? ¿Dónde están las máquinas marcadoras?
Z którego peronu odchodzi pociąg do…? ¿De qué andén parte el tren a…?
Czy z tego peronu odchodzi pociąg do? ¿Sale de este andén el tren a…?
Czy to na pewno jest pociąg do…? ¿Seguro que es el tren a…?
Czy mój wagon jest na początku czy na końcu pociągu? ¿Está mi vagón al inicio o al final del tren?
Gdzie jest moja kuszetka? ¿Dónde está mi litera?

***

Antes de subir al tren hay que picar el billete. Przed wejściem do pociągu należy skasować bilet.
El tren número… parte del andén 3 y no del andén 5. Pociąg numer… odjedzie z peronu 3, a nie z peronu 5.
El tren Intercity de Zaragoza a Madrid lleva 15 minutos de retraso. Pociąg InterCity z Saragossy do Madrytu przybędzie z 15-minutowym opóźnieniem.

***

W PRZEDZIALE En el compartimiento

Przepraszam, czy mogę przejść? Permiso.
Czy to miejsce jest wolne? ¿Está libre este asiento?
Czy mogę zająć to miejsce? ¿Puedo ocupar este asiento?
Czy mogę przesunąć pańską walizkę? ¿Puedo mover su maleta?
Czy mogę położyć moją walizkę na pańskiej? ¿Puedo colocar mi maleta encima de la suya?
Czy mogę otworzyć okno? ¿Se puede abrir la ventana?
Czy mógłby pan zamknąć okno? ¿Podría cerrar la ventana?
Czy mogę zapalić? ¿Puedo fumar?
Czy mogę zgasić światło? ¿Puedo apagar la luz?
Panie konduktorze, proszę mnie obudzić przed… Podría despertarme antes de llegar a…
O której przyjeżdżamy do…? ¿A qué hora llegamos a…?

***

Los billetes, por favor. Bilety do kontroli.
Señor, se ha equivocado de tren. Pomylił pan pociąg.
Tiene que bajar en la próxima estación. Musi pan/pani wysiąść na następnej stacji.
Enséñeme el carnet, por favor. Proszę pokazać legitymację.
Llegaremos de acuerdo al horario. Przyjedziemy punktualnie.
Llegaremos con media hora de retraso. Przyjedziemy z półgodzinnym opóźnieniem.

Treść rozmówek pochodzi ze "Słownika hiszpańsko-polskiego i polsko-hiszpańskiego z rozmówkami" (25 tys. haseł), autor Bronisław Jakubowski. Wydawnictwo Harald G

Pozdrowienia - nauka słówek i zwrotów

SALUDOS - PRZYWITANIE I POZEGNANIE

Na dobry początek nauczmy się kilka podstawowych słowek i zwrotów umożliwaiających rozpoczęcie rozmowy, przywitanie się i przedstawienie.

Buenos Días - Dzień Dobry ( do 14:00 )

Buenas Tardes - Dzień Dobry ( po 14:00 )

Hola - Cześć

Buenas Noches - Dobry Wieczór , Dobry Wieczór ( Stosujemy zarówno na powitanie jak i na pożegnanie )

By spytać o samopoczucie używamy:

Que hay? - Co słychać?

Como te va? - Jak leci?

Que tal?/Como estas? - Jak się masz?

Możemy odpowiedzieć:

Bien - Dobrze

Mal - Źle

Ni Fu, Ni Fa - Tak Sobie

Como te llamas? - Jak się nazywasz?	Me llamo Pablo - Mam na imię Pablo
De donde eres? - Skąd Jesteś?	Soy de Polonia - Jestem z Polski
Cuantos años tienes? - Ile masz lat?	Tengo 18 años - Mam 18 lat
Que lenguas hablas? - W jakich językach mówisz?	Hablo polaco. - Mówię po polsku
Donde vives? - Gdzie mieszkasz?	Vivo en Kraków - Mieszkam w Krakowie

Teraz pokażemy jak w prosty sposób pożegnać się:

Adiós - Do widzenia , Cześć

Hasta luego - Na razie , Pa , Do zobaczenia

Hasta mañana - Do jutra

Hasta la vista - Do widzenia , Do zobaczenia

Reagowanie - nauka słówek i zwrotów

Często podczas rozmowy wyrażamy swoją reakcję, na wypowiedź drugiej osoby lub też na jej zachowanie, czy w odpowiedzi na zaistniałą sytuację. W tym artykule chcę zaprezentować kilka sposobów reagowania.

WYRAŻANIE ZGODY. / POTWIERDZANIE CZYJEJŚ WYPOWIEDZI.

W celu wyrażenia zgody, porozumienia używamy:

Yo tambien - Ja też.
A mi tambien - Dla mnie/Mi też.

gdy chcemy wyrazić zgodę, potwierdzić zdanie twierdzące.

albo:

Yo tampoco - Ja także nie..
A mi tampoco - Dla mnie/Mi także nie.

gdy chcemy wyrazić zgodę, potwierdzić zdanie przeczące.

Por ejemplo:

A: Yo quiero ir a la cine B: Yo tambien.	A: Chcę iść do kina B: Ja też/również/także.
A: A mi me ha gustado la pelicula. B: A mi tambien	A: Podobał mi się film. B: Mi również/też.
A: Yo no quiero un cigarrillo. B: Yo tampoco.	A: Nie chcę papierosa. B: Ja również/też/także nie.
A: A mi no me gusta el cafe. B: A mi tampoco.	A: Nie podoba mi się kawiarnia. B: Mi także/również nie.

WYRAŻANIE SPRZECIWU. / NIE ZGADZANIE SIĘ Z KIMŚ.

W celu wyrażenia sprzeciwu, nie zgodzenia się z czyjąś wypowiedziąużywamy:

Yo no - Ja nie.
A mi no - Mnie nie.

gdy wyrażamy sprzeciw, nie zgadzamy się w odpowiedzi na zdanie twierdzące.

albo:

Yo si - Ja tak
A mi si - Mnie tak.

gdy wyrażamy sprzeciw, nie zgadzamy się w odpowiedzi na zdanie przeczące.

A: Yo quiero ir a la cine B: Yo no.	A: Chcę iść do kina B: Ja nie.
A: A mi me ha gustado la pelicula. B: A mi, no.	A: Podobał mi się film. B: Mi nie./Mnie nie.
A: Yo no quiero un cigarrillo. B: Yo si.	A: Nie chcę papierosa. B: Ja tak.
A: A mi no me gusta el cafe. B: A mi, si.	A: Nie podoba mi się kawiarnia. B: Mnie tak./Mi tak.

WYRAŻANIE STANÓW EMOCJONALNYCH.

Kiedy chcemy wyrazić żal, smutek, ból ( pena o dolor ) i nie możemy znaleść słów używamy:

¡QUE PENA!

Kiedy natomiast chcemy wyrazić radość ( alegria ) i niemozemy znaleśc słów do opisania naszego szczęścia mówimy:

¡QUE SUERTE! - JAKIE SZCZĘŚCIE!

¡QUE BIEN! - JAK DOBRZE!

Jeżeli gratulujemy ( felicitar ) jakiejś dobrej wiadomości mówimy:

¡ENHORABUENA!

Jeżeli chcemy wyrazić współczucie wobec czyjegoś nieszczęścia mówimu:

Lo siento.

Do wyrażenia zaskoczenia, zdziwnienia na czyjąś informację mówimy:

¡NO ME DIGAS !

¿Si?

¿Es posible?

Zakazy, nakazy, ostrzeżenia

Ten dział zawiera zestaw słówek odnoszący się do różnorodnych zakazów, ostrzeżeń, napisów tabliczkowych spotykanych na ulicy, w parku, na basenie, itp.

Słówko w języku hiszpańskim	Słówko w języku polskim
Abierto mañana de .. a ..	Otwarte rano od .. do ...
Agua potable	Woda pitna
Aquapark	Aquapark
Atención al tren	Uwaga pociąg
Avenida de Cervantes	Aleja Cervantesa
Calle	Ulica
Centro Ciudad	Centrum Miasta
Cerrado por defunción	Zamknięte z powodu śmierci
Cerrado por vacaciones	Zamknięte z powodu urlopu
Control de pasaportes	Kontrola paszportu
Correos	Poczta
Empujar	Pchać
Entrada	Wejście
Ferretería	Sklep żelazny
Gasolinera	Stacja benzynowa
Helados	Lody
Horario de misas	Godziny mszy
Horario de salidas y llegadas	Rozkład przyjazdów i odjazdów
Lavabo de caballeros	Toaleta męska
Lavabo de señoras	Toaleta damska
Menú	Menu
No funciona	Nie działa
Obras	Roboty
Oficina de Turismo	Biuro Turystyczne
Palacio de la Opera	Opera
Parque de la Florida	Park Florida
Peligro	Niebezpieczeństwo, Uwaga
Peligro de incendios	Niebezpieczeństwo pożaru
Pensión Castel	Pensjonat
Precaucion	Uwaga
Prohibido aparcar	Zakaz parkowania
Prohibido bañarse	Zakaz kąpieli
Prohibido el paso	Zakaz wejścia
Prohibido pisar el césped	Zakaz deptania trawnika
Rebajas	Obniżki
Recién pintado	Świeżo malowane
Safari	Safari
Sala de espera	Poczekalnia
Salida de emergencia	Wyjście Ewakuacyjne
Se ruega no fumar	Prosi się nie palic
Siga la flecha	Podążać za strzałką
Viajes	Biuro Podróży
Zona en obras	Strefa robót

Zakupy

Gdzie jest główne centrum handlowe? ¿Dónde está el centro comercial principal?
Gdzie jest najbliższy supersam? ¿Dónde está el supermercado más cercano?
Jak tam dojść/dojechać? ¿Cómo llegar allí?
O której godzinie otwierają/zamykają sklepy/domy towarowe? ¿A qué hora abren/cierran las tiendas/los grandes almacenes?

***

Czy jest tu gdzieś targ? ¿Hay un mercado por aquí?
Proszę kilo/dwa kilo jabłek/pomarańczy. Déme un kilo/dos kilos de manzanas/naranjas, por favor.
Czy winogrona są drogie? ¿Están caras las uvas?
Ile kosztuje kilogram? ¿Cuánto cuesta un kilo?
Proszę sałatę i pomidory. Déme lechuga y tomates, por favor.
Proszę torebkę plastikową. Déme una bolsa de plástico, por favor.
Proszę mi to zawinąć. Envuélvamelo, por favor.

***

Proszę dwadzieścia dag sera owczego. Déme doscientos gramos de queso de oveja, por favor.

***

Pesa un poco más. ¿Puede ser así? Zważyłem trochę więcej. Czy może tak zostać?
Está bien. ¿Cuánto es? Tak, w porządku. Ile płacę?
No tengo cambio. Tengo que cambiar el billete. Nie mam jak wydać reszty. Muszę rozmienić banknot.
Tome su ticket. Proszę, oto paragon.

***

WAGA Peso
gram gramo
kilogram kilogramo

Produkty spożywcze
(COMESTIBLES)

cukier azúcar
dżem mermelada
herbata té
jajka huevos
kawa café
makaron macarrones/fideos
mąka harina
miód miel
ocet vinagre
olej roślinny aceite vegetal
oliwa aceite de oliva
ryż arroz
sól sal

pieczywo: pan

bagietka barra de pan
bułka panecillo
chleb razowy pan integral
obwarzanek rosquilla
pieczywo tostowe pan de molde
sucharki bizcocho

nabiał: productos lácteos:

jogurt yogur
masło mantequilla
mleko leche
ser queso
śmietana nata, crema

mięso, wędliny i drób: carne, embutidos, fiambres y aves:

baranina carne de cordero
befsztyk bistec
boczek tocino, panceta
cielęcina ternera
flaki callos
gęś ganso
indyk pavo
kaczka pato
kiełbasa (polska) choped, (hiszpańska) chorizo
kotlet (schabowy) chuleta; (mielony) filete ruso
kurczak pollo
mięso mielone carne picada
mortadela mortadela
parówka salchicha
perliczka pintada
polędwica solomillo
salami salami
salceson queso de cerdo
słonina lardo
szynka jamón
wątróbka higadillo
wieprzowina carne de cerdo
wołowina vaca, carne de vaca
żeberka costillas

ryby i owoce morza: pescado:

anchois anchoa
homar bogavante
krewetka gamba, langostinos
langusta langosta
łosoś salmón
małż molusco
ostryga ostra
pstrąg trucha
ryba wędzona pescado ahumado
sardynka sardina
śledź arenque
tuńczyk atún
węgorz anguila

owoce: fruta:

arbuz sandía
banan plátano, banana
brzoskwinia melocotón, durazno
cytryna limón
czereśnia cereza
daktyl dátil
figa higo
granat granada
grejpfrut pomelo
gruszka pera
jabłko manzana
mandarynka mandarina
melon melón
morela albaricoque
pigwa membrillo
pomarańcza naranja
śliwka ciruela
truskawka fresa
winogrona uva

warzywa: verduras:

bakłażan berenjena
burak remolacha
cebula cebolla
cykoria achicoria
czosnek ajo
fasolka szparagowa judías verdes
kapusta col, repollo
karczoch alcachofa
kartofel patata
kukurydza maíz
marchew zanahoria
pietruszka perejil
pomidor tomate
rzodkiewka rabanillo
sałata lechuga
seler apio
szparagi espárragos
szpinak espinaca

napoje: bebidas:

aperitif aperitivo
lemoniada limonada
oranżada gaseosa
piwo cerveza
sok owocowy zumo de fruta
tonik (agua) tónica
wino białe/czerwone vino blanco/tinto
wino wytrawne/półwytrawne/słodkie vino seco/semiseco/dulce
woda mineralna agua mineral

W domach towarowych
(EN LOS GRANDES ALMANACENES)

Czy tu jest dział obuwniczy/odzieżowy/papierniczy/perfumeryjny? ¿Hay aqui una sección de calzado/ropa/papelería/perfumería?
Czy znajduje się na parterze/na pierwszym piętrze? ¿Está en la planta baja/en la segunda planta?
Czy są ruchome schody? ¿Hay escalera mecánica?
Czy dostanę ciemny sweter męski rozmiar 52? ¿Tienen un jersey oscuro de caballero de talla 52?
Czy ten sweter jest wełniany? ¿Es este jersey de lana?
Taki jak ten, tylko większy. Uno como éste, pero más grande.
Czy mogę przymierzyć? ¿Puedo probármelo?
Gdzie są przymierzalnie? ¿Dónde están los probadores?
Jest za szeroki/za wąski. Me está demasiado ancho/demasiado estrecho.
Pasuje/nie pasuje. Me queda/sienta bien/mal.

***

Chciałbym przymierzyć te buty, rozmiar 40. Quisiera probarme estos zapatos, número 40.
Są za ciasne. Están demasiado estrechos.
Czy są podobne w czarnym kolorze? ¿Hay unos parecidos de color negro?
Czy są sandały/mokasyny? ¿Tienen sandalias/mocasines?

***

Estos zapatos están de oferta especial: tienen un 20% de descuento. Te buty to oferta specjalna. Dajemy 20% rabatu.

Odzieź, Bielizna
(ROPA, ROPA INTERIOR)

biustonosz sujetador
bluza sudadera
bluzka blusa
czapka (z daszkiem) gorra, (bez daszka) gorro
dres chándal
dżinsy vaqueros, jeans
garnitur traje
golf jersey de cuello cisne
halka enaguas
kamizelka chaleco
kapelusz sombrero
koszula nocna camisón
koszulka camiseta
krawat corbata
kurtka cazadora
majtki (damskie) braga
marynarka americana, chaqueta
piżama pijama
płaszcz abrigo
podkoszulek camiseta
rajstopy leotardos, pantis
rękawiczki guantes
skarpetki calcetines
slipki calzoncillos
spodnie pantalón
spódnica falda
sukienka vestido
sweter jersey, suéter, pullover

Tkaniny
(TELAS)

aksamit terciopelo
wełna lana
bawełna algodón
flanela franela
frotté felpudo
jedwab seda
płótno lienzo
sztruks pana
wiskoza viscosa
satyna satén
nylon nailon, nylon, nilón
len lino
dżersej jersey
koronka encaje
tweed tweed
zamsz piel de ante

Artykuły kosmetyczne
(ARTICULOS COSMÉTICOS)

balsam bálsamo
cień do powiek sombra de ojos
dezodorant desodorante
grzebień peine
kredka do oczu lápiz de ojos
krem do golenia crema de afeitar
krem do opalania bronceador
krem nawilżający/odżywczy crema hidratante/nutritiva
lakier do paznokci esmalte/laca de uñas
lakier do włosów laca
lusterko espejo
mleczko kosmetyczne emulsión
mydło jabón
pasta do zębów dentífrico
perfumy perfume
pilniczek do paznokci lima de uñas
płyn do kąpieli gel de baño
płyn po goleniu loción para después de afeitar
płyn pod prysznic gel de ducha
puder polvo
szampon champú
szczoteczka do zębów cepillo de dientes
szczotka cepillo
szminka pintalabios, barra de labios
tusz do rzęs rímel
woda kolońska agua de Colonia
woda toaletowa agua de Colonia

Artykuły piśmiennicze
(OBJETOS DE ESCRITORIO)

długopis bolígrafo
gumka goma de borrar
klej pegamento, cola, goma de pegar
koperty sobres
kredki lápices de color
notes bloc de notas
nożyczki tijeras
ołówek lápiz
papier listowy papel de cartas
pinezki chinchetas
pióro wieczne pluma estilográfica
pisak rotulador
ryza papieru resma
spinacze clips
taśma klejąca cinta adhesiva, celo
wkład do długopisu recambio de bolígrafo
zeszyt cuaderno
zszywacz grapadora

Treść rozmówek pochodzi ze "Słownika hiszpańsko-polskiego i polsko-hiszpańskiego z rozmówkami" (25 tys. haseł), autor Bronisław Jakubowski. Wydawnictwo Harald G

HISZPANIA - kompedium wiedzy.

Hiszpania, państwo w południowo-zachodniej Europie, nad O. Atlantyckim i M. Śródziemnym, zajmujące ok. 85% pow. Płw. Iberyjskiego, Baleary, W. Kanaryjskie oraz m. Ceuta i m. Melilla w Afryce Północnej

Nazwa pełna polska: Królestwo Hiszpanii

Nazwy oryginalne: hiszp. España, hiszp. Reino de España

Strona WWW: www.congreso.es, www.sispain.org

Powierzchnia: 506 tys. km2

Ludność: 43,4 mln mieszkańców (2005)

Struktura narodowa: Hiszpanie 73%; Katalończycy 18%; Galisyjczycy 6%; Baskowie 2%; inni 1%

Struktura wyznaniowa: katolicy 94%; muzułmanie 1%; inni 5%

Stolica: Madryt

Ustrój: monarchia konstytucyjna

Podział administracyjny: 17 regionów autonomicznych, 2 miasta autonomiczne (Ceuta, Melilla)

Język urzędowy: hiszpański, kataloński (regionalnie), galisyjski (regionalnie), baskijski (regionalnie)

Jednostka monetarna: euro (EUR)

Geografia - Warunki Naturalne

Hiszpania zajmuje ok. 85% powierzchni Półwyspu Iberyjskiego. Środkową część kraju zajmuje rozległa wyżyna, tzw. Meseta, będąca wielkim masywem hercyńskim, którego górotwory uległy zniszczeniu przez procesy denudacyjne.

Skały budujące Mesetę pochodzą przeważnie z ery archaicznej (granity, gnejsy) oraz paleozoicznej (łupki, fylity, kwarcyty, wapienie i zlepieńce). Stare podłoże pokryła w mezozoiku i trzeciorzędzie gruba warstwa skał osadowych. Wskutek ruchów tektonicznych powstało w centrum Mesety szereg ułożonych równoleżnikowo zrębowych pasm górskich zwanych Kordylierą Centralną.

Najwyższe z nich to góry Sierra de Gredos (2592 m n.p.m.) oraz Sierra de Guadarrama (2430 m n.p.m.), gdzie znajduje się przełęcz Samosierra. Północna i południowa krawędź Mesety uległa wypiętrzeniu tworząc wysokie Góry Kantabryjskie (2642 m n.p.m.) na północy i znacznie niższe - Sierra Morena (1323 m n.p.m.) - na południu kraju.

Obszar Mesety oddziela od Gór Betyckich rozciągająca się w dolinie rzeki Gwadalkiwir Nizina Andaluzyjska. Położone we wschodniej części kraju obniżenia Mesety mają charakter kotlin. Na północy, pomiędzy Górami Kantabryjskimi a Kordylierą Centralną, rozciąga się Wyżyna Starej Kastylii rozcięta doliną rzeki Duero.

Na południowy wschód od niej, w centrum kraju, znajduje się Wyżyna Nowej Kastylii ze stolicą Madrytem, odwadniana przez najdłuższą rzekę Półwyspu Iberyjskiego - Tag (1008 km, z czego w granicach Hiszpanii 735 km) oraz Gwadianę i Júcar.

Poza obrębem Mesety znaczne obszary kraju zajmują objęte fałdowaniami alpejskimi Góry Betyckie na południu kraju oraz leżące na północnym wschodzie pasma górskie należące do tzw. systemu iberyd. W Górach Betyckich, zwanych niekiedy Andaluzyjskimi, położony jest najwyższy szczyt Półwyspu Iberyjskiego - Mulhacén (3478 m n.p.m.).

Do gór systemu iberyd zalicza się Góry Iberyjskie, Pireneje oraz wschodni kraniec Gór Kantabryjskich. Pomiędzy Pirenejami i Górami Iberyjskimi znajduje się zapadlisko Kotliny Aragońskiej odwadnianej przez rzekę Ebro. Wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego ciągnie się wąski pas napływowych nizin nadbrzeżnych.

Naturalna szata roślinna i klimat są zróżnicowane regionalnie. Wewnętrzne obszary Mesety zajmuje roślinność kserofityczna z przewagą wiecznie zielonych krzewów oraz naturalne lub wtórne stepy. Obszary te leżą w strefie oddziaływania klimatu o wyraźnie kontynentalnych cechach z suchym i gorącym latem i stosunkowo chłodną zimą.

Północne obszary Hiszpanii wraz z Górami Kantabryjskimi i Pirenejami porastają zwarte kompleksy lasów. Obszar ten jest pod wpływem wilgotnego klimatu oceanicznego z łagodną zimą i ciepłym latem. Wybrzeża śródziemnomorskie, łącznie z Niziną Andaluzyjską, znajdują się pod wpływem ciepłego i łagodnego klimatu zbliżonego do występującego na francuskiej Riwierze. Na Nizinie Andaluzyjskiej spotkać można charakterystyczne dla regionu śródziemnomorskiego zarośla makii i palmito.

źródło:
wikipedia.pl

Historia

Okres preromański

Przed najazdem Rzymian, Półwysep Iberyjski zamieszkiwały różne ludy niezjednoczone politycznie, ani gospodarczo. Iberowie byli pod silnym wpływem kultur kolonizatorskich (greckiej fenickiej, kartagińskiej), a Celtowie, przybyli między VII i VI w. p.n.e., bardziej zbliżali się do grupy kultur indoeuropejskich (wywodzący się z terenów dzisiejszych Niemiec). Celtowie zasiedlając się na nowych terenach często asymilowali się z tamtejszą ludnością, czego w tym przypadku owocem była kultura celtyberyjska.

Gospodarka Iberów, zamieszkujących wybrzeża Morza Śródziemnego, opierała się na rolnictwie (zboża, len, winorośl), hodowli (woły, owce, świnie, konie) oraz częściowo na górnictwie. Silnie rozwinięte było tkactwo. Handel - głównie zewnętrzny - zdominowany był przez Greków (centrum handlu na Rodos) i Kartagińczyków (centrum handlu w Kartaginie). Co ciekawe, już w tych czasach posługiwano się monetą jako środkiem płatniczym.

Część północną półwyspu zamieszkiwali Celtowie i Celtyberowie, do których wpływy kultur kolonizatorskich docierały w o wiele mniejszym stopniu. Były to ludy o koczowniczym trybie życia, dominowała u nich hodowla, ale znali się też wyśmienicie na metalurgii (w szczególności Celtyberowie, słynący z wyrobu gladius hispaniensis - cenionego przez Rzymian krótkiego obusiecznego miecza). W dzisiejszej kulturze baskijskiej i katalońskiej można doszukać się pewnych wpływów celtyckich i celtyberyjskich.

W zachodniej części płaskowyżu (tzw. Mesety) osiedlił się lud Wettonów - znanych z verracos - rzeźb z motywami zwierzęcymi. Na terenie dzisiejszej Portugalii osiedlili się Luzytanie - głównie hodowcy i górnicy. Środkowe dorzecze rzeki Duero zamieszkiwali Wakceowie - lud typowo rolniczy. Północ, a w szczególności północny zachód półwyspu zamieszkiwali Gallekowie - twórcy wielu grodów, grodzisk - tzw. castro - otoczonych często kilkoma murami, z domostwami wznoszonymi na planie koła i ze stożkowymi dachami ze słomy. Gallekowie utrzymywali się z hodowli zwierząt, ew. połowu ryb i owoców morza. Byli też wspaniałymi złotnikami. Wzdłuż Gór Kantabryjskich zamieszkiwali m.in. Asturowie, Kantabrowie, Baskowie.

W 236 p.n.e. Kartagińczycy zdecydowali się skierować swoją ekspansję ku Hiszpanii. Ich przywódca, Hamilkar, zmusił do posłuszeństwa niektóre ludy i zajął kopalnie złota i srebra w górach Morena. Barkidzi, dynastia panująca w ówczesnej Kartaginie, zaczęli tworzyć na terenie półwyspu podstawy nowego imperium kartagińskiego, gdyż skostniały ustrój oligarchiczny Kartaginy uniemożliwiał przeprowadzenie jakichkolwiek reform. Hamilkar aż do swojej śmierci w 229 p.n.e. prowadził kolejne wyprawy na północne i zachodnie części Hiszpanii, czego skutkiem było opanowanie prawie połowy półwyspu.

Następca Hamilkara, Hazdrubal, rozpoczął jednoczenie gospodarcze i kulturowe opanowanych obszarów. Zbudował miasto Nowa Kartagina, które stało się centrum politycznym i gospodarczym Hiszpanii, a zarazem stolicą "monarchii" Barkidów w Hiszpanii i jednym z najpiękniejszych miast ówczesnego świata. Wraz ze wzrostem potęgi Barkidów w Hiszpanii, rosła zawiść oligarchów i arystokracji kartagińskiej (co uwidoczniło się podczas drugiej wojny punickiej), mimo że stale napływała do Kartaginy należna państwu część dochodów z kopalń.

Hazdrubal podczas konsolidacji swego imperium wprowadził do religii państwowej bogów hellenistycznych i tubylczych, co pomogło mu przeciągnąć na swoją stronę kolonistów greckich z Hiszpanii oraz wodzów miejscowych plemion wraz z ich ludami. To ułatwiło mu bezwzględny wyzysk ludności przy pracach w rolnictwie, rzemiośle i w górnictwie. Stałe zapotrzebowanie na siłę roboczą zaspokajał wyprawami na tereny jeszcze nie opanowane. Chcąc ograniczyć rozwój przeciwników i zabezpieczyć bogate miasto Sagunto przed Hazdrubalem, Rzymianie wysłali poselstwo do Nowej Kartaginy. Efektem było zawarcie w 226 p.n.e. układu, który zabraniał Kartagińczykom przekraczać w ich wyprawach rzekę Iberus (obecnie Iberus utożsamiany jest z rzeką Jucar). Nie zabraniał jednak prowadzić podbojów w innych częściach Hiszpanii.

Gdy do władzy w Kartaginie doszedł Hannibal, zaczął planować wojnę z Rzymem. Jego projekt przewidywał zaatakowanie ich w Italli, do której wojsko miało dotrzeć lądem przez Pireneje i Alpy. Gdy zaprzyjaźniony z Rzymem Sagunto zaatakował jedno z plemion iberyjskich, Hannibal ruszył na miasto i zdobył je po kilkumiesięcznym oblężeniu w 219 p.n.e. Gdy odmówił wycofania się z miasta, zapoczątkował drugą wojnę punicką, która zakończyła się klęską Kartaginy. W ramach pokoju, Kartagina straciła wszystkie pozaafrykańskie posiadłości (w tym i Półwysep Iberyjski), prawie całą flotę oraz 10 tys. talentów kontrybucji.

Hiszpania rzymska - Okres romański

Rzymskie zainteresowanie się terenami Półwyspu zrodziło się głównie z trwającej rywalizacji z Kartaginą, która to po przegranej w pierwszej wojnie punickiej skierowała się na nie zajęty jeszcze przez Rzym Półwysep Iberyjski, by tam tworzyć swoje nowe imperium wokół Nowej Kartaginy - miasta, uznawanego wówczas za jedno z najwspanialszych w Europie. Krótko później wybuchł kolejny konflikt zbrojny - druga wojna punicka. Kartagina odniosła sromotną klęskę, tracąc wszystkie terytoria pozaafrykańskie - a w tym i Hiszpanię - na rzecz Rzymian i Numidyjczyków. Rzymskim zwyczajem, w roku 197 p.n.e., na nowopozyskanych terenach ustanowiono dwie prowincje - Citerior (Hiszpania Bliższa) oraz Ulterior (Hiszpania Dalsza). Do tłumienia powstań tam wybuchających, przysłano dwa lata później Marka Porcjusza Katona.

Hiszpania Bliższa obejmowała tereny dzisiejszej Aragonii, Walencji, Katalonii i większej części Castilla la Neuva. Hiszpania Dalsza natomiast rozciągałą się na dzisiejszą Andaluzję, Portugalię, Extremadurę, León, Galicię, Asturię, Kantabrię i Nawarrę (Kraj Basków).

W 154 roku p.n.e. wybuchły trwające do 137 roku wojny luzytańskie oraz wojny celtyberyjskie (do 133) - dwa najpoważniejsze, skoordynowane ze sobą konflikty zbrojne. Wojny luzytańskie zakończyły się morderstwem wodza Luzytanów Wiriatusa oraz częściową aneksją Luzytanii. Wojny celtyberyjskie zakończyły się zdobyciem miasta Numancji po zbiorowym samobójstwie jej mieszkańców. W 123 roku p.n.e. pod pozorem ukrócenia piractwa zajęto Baleary.

Niedługo później Hiszpania stała się areną walk politycznych pomiędzy Cezarem, Pompejuszem i jego synami. Po śmierci Cezara w 49 p.n.e. władzę objął Oktawian August, któremu udało się pokonać plemiona północne.

W 29 r. n.e. przywódca wojskowy i polityk, Marek Agrypa, podzielił Hiszpanię na trzy prowincje, dodając Luzytanię, w której obszar wchodzi dzisiejsza Portugalia (za wyjątkiem części na północ od rzeki Duero), Extremadura i Salamanka. W tym samym roku cesarz August dokonał kolejnej reorganizacji prowincji:

Provincia Hispania Citerior (1) ze stolicą w Tarraco (Tarragona).
Provincia Hispania Ulterior Lusitania (2) ze stolicą w Emerita Augusta (dzisiejsza Mérida).
Provincia Hispania Ulterior Baetica (3) ze stolicą w Kordowie.

Następnie - przez wieki - trwał proces powolnej, acz wyraźnej romanizacji oraz charakterystycznego dla społeczeństwa rzymskiego podziału społeczeństwa na ludzi wolnych i niewolników. Z Hiszpanii pochodził m.in. Lucjusz Anneus Seneka. Taka ilość wspaniałych osobistości Hiszpania rzymska zawdzięczała systemowi edukacyjnemu - zamożne rodziny korzystały z usług prywatnych nauczycieli, inni mogli skorzystać ze szkół publicznych.

Pod koniec II wieku zaczęły się - tak jak w całym Cesarstwie - kłopoty wszelakiego rodzaju: ekonomicznego, społecznego, militarnego i politycznego. Najwyraźniejszym symptomem kryzysu był spadek zaludnienia, na co skarży się Św. Cyprian: "brakuje rolników w polu, marynarzy na morzu, żołnierzy w obozach". Jedną z przyczyn były zarazy, inną najazdy plemion germańskich. Postępował kryzys miast i zwiększenie roli dużych majątków ziemskich.

W III wieku, cesarz Karakalla wprowadził nowy, krótkotrwały podział. Rozdzielił Hispania Citerior ponownie na dwie części, tworząc Provincia Hispania Nova Citerior oraz Asturiae-Calleciae (dzisiejszy León). Historycy nie znajdują powodu takiej decyzji. W 238 r. n.e. prowincje na powrót uległy zjednoczeniu.

W V wieku Pireneje przekraczają Wizygoci i rozpoczyna się okres Hiszpanii Wizygotów.

Hiszpania Wizygotów

W roku 409 Pireneje przekroczyły plemiona Swebów, Wandalów-Silingów, Wandalów-Hasdingów oraz Alanów (lud pochodzenia azjatyckiego). Na podstawie paktów miedzy sobą i - prawdopodobnie - Rzymem, plemiona te grabią Hiszpanię i dzielą się terytoriami. W 416 roku na Półwysep docierają Wizygoci, najprawdopodobniej skierowani tam przez Rzymian, którzy chcieli pozbyć się wrogich plemion germańskich. Jednak już dwa lata później Wizygoci obejmują południową Galię i tworzą królestwo Tuluzy.

W roku 429 król Wandalów, Genzeryk, został wypędzony wraz ze swoim ludem do północnej Afryki. Od tego czasu Wizygoci rządzili prawie całym Półwyspem, za wyjątkiem państwa Swebów oraz Kraju Basków. W 507 roku, po bitwie z Frankami pod Voille, na skutek której Wizygoci utracili Akwitanię, zaczęli napływać wielką falą do Hiszpanii. Do roku 526 Wizygoci zjednoczyli się z Ostrogotami pod Teodorykiem Wielkim, rządzącym z Rawenny. Stolica przeniesiona została do Barcelony, a po niedługim czasie do Toledo.

Następne lata wypełniały walki zewnętrzne i wojny z Bizancjum, które dokonało inwazji na południową część królestwa. Jego mieszkańcy zostali poproszeni o interwencję podczas walk dynastycznych Wizygotów, jednak później zostali, mając nadzieję na "Rekonkwistę" terenów byłego Zachodniego Cesarstwa.

Leowigild po śmierci swego brata Liuwy I w 571 objął pełnię władzy. Wyraźne były jego starania o zjednoczenie królestwa oraz wzmocnienie władzy monarchy. W roku 579 musiał jej zdecydowanie bronić, kiedy to jego syn - Hermenegild - wzniecił bunt i postanowił przejść na katolicyzm, a tym samym porzucić tradycyjną religię plemienia Wizygotów - arianizm. Leowigild, widząc postawę ludu, wstąpił na drogę zbrojną i pokonał syna w roku 584. Hermenegild został uwięziony, a później zabity. Na rok przed swą śmiercią (586) Leowigild rozprawił się w bitwie zbrojnej z królem Mironem, a państwo Swebów przestało istnieć.

Jednak już następca Leowigilda na tronie Królestwa Toledańskiego - jego syn Rekkared I panujący do roku 601 - postanowił przejść na katolicyzm, zapewne widząc więcej korzyści w nowej wierze. I tym razem nie obyło się bez spisków, buntów i protestów biskupów ariańskich oraz arystokracji. Jednak w 589 został zwołany Trzeci Synod, na którym król przedstawił pisemny nakaz konwersji dla biskupów oraz całego ludu gockiego.

Po śmierci Rekkareda na tron wstąpił jego syn Liuwa II, jednak nie zagrzał tam miejsca - już w 603 został obalony przez Witeryka, który też długo nie rządził, bo tylko do roku 610. Od tej chwili zamachy na władzę monarszą były w królestwie Wizygotów czymś bardzo pospolitym i zapewne przyczyniły się do jego klęski w roku 711. Lata 612-621 przypadły na okres panowania Sisebuta I, który to nieomal nie pozbył się zupełnie Bizantyjczyków z Półwyspu, ale jeszcze starał się upowszechnić w swym królestwie niemal religijny kult władcy (tak jak miało to miejsce w Cesarstwie). Żydom z kolei dały się we znaki jego antysemickie poglądy i szereg ustaw z nimi związanych. Walkę z Bizancjum kontynuował Swintila (621-631). Następne pięć lat to rządy Sisenanda, kojarzonego głównie z Czwartym Synodem Toledańskim, który jednak nie zatrzymał powolnego rozkładu państwa. Bardziej zdecydowane kroki podjął Chindaswint, który stanął na czele buntu i przejął władzę, odsyłając dotychczasowego króla z przystrzyżonymi włosami do klasztoru. Okres do roku 672 to próby - często bardzo krwawe - uzdrowienia królestwa wizygockiego. Z tonu spuścił dopiero syn Chindaswinta - Rekceswint, panujący już u boku ojca podczas jego ostatnich lat bytności na tym świecie. Ważnym wydarzeniem było ogłoszenie w roku 654 Liber Iudicum - czyli spisu praw, znoszącego już jakiekolwiek różnice prawne pomiędzy ludnością hispanorzymską oraz wizygocką.

Królestwo Wizygotów przetrwało do 711, kiedy król Roderyk (Rodrigo) został zabity podczas odpierania inwazji Umajjadów nacierających z Afryki. Większość Półwyspu Iberyjskiego znalazła się pod panowaniem muzułmańskim do 718 r.

Sądzi się, że Rekonkwistę Iberii rozpoczął szlachcic wizygocki, Pelayo, w 718 r. Pokonał on wtedy Umajjadów i założył Królestwo Asturii w północnej części Półwyspu. Wizygoci odmawiający przyjęcia wiary muzułmańskiej i życia pod rządami muzułmanów, uciekli na północ do królestwa Franków, w którym pokolenia później odegrali poważną rolę w kształtowaniu się imperium Karola Wielkiego.

Hiszpania w średniowieczu

W średniowieczu Hiszpania była pojęciem czysto geograficznym. Od czasu najazdu arabskiego w roku 711 Półwysep Iberyjski stał się miejscem, przez które przebiegała granica między światem islamu i chrześcijaństwa. Do wieku XII czynnik religijny nie ogrywał w tej konfrontacji większej roli. Muzułmanom nie udało się opanować całego półwyspu: górskie, dzikie i nieurodzajne tereny Asturii i Kantabrii stały się bazą uporczywej, mającej trwać ponad siedem wieków rekonkwisty - walki chrześcijan o odzyskanie zajętych przez Maurów ziem dawnego państwa Wizygotów. W toku rekonkwisty po stronie chrześcijańskiej wyłoniły się cztery niezależne państwa: Kastylia (która wchłonęła królestwa Asturii i Leonu), Aragonia (obejmująca również Katalonię i Walencję), Portugalia (samodzielna od 1179) oraz Nawarra (do XVI wieku związana z Francją). Wraz z przesuwaniem się granic chrześcijaństwa na południe, pod panowanie władców Kastylii i Aragonii dostawały się masy ludności muzułmańskiej i żydowskiej, które nie chciały emigrować do Granady bądź północnej Afryki. Zwycięzcy zapewniali im wolność wyznania i zachowanie majątków za cenę politycznej lojalności i wyższych niż w przypadku chrześcijan podatków. Do czasu zakończenia rekonkwisty chrześcijańscy władcy nie usiłowali narzucić swym poddanym religijnej jedności, dzięki czemu "chrześcijańska Hiszpania była jedynym krajem chrześcijaństwa, gdzie mogły żyć bez prześladowań znaczne mniejszości religijne". Kraje hiszpańskie były – przynajmniej do końca XIII wieku – miejscem, gdzie przedstawiciele różnych ras i religii mogli współżyć względnie harmonijnie pod rządami władców, którzy z dumą używali tytułu "monarchów trzech religii". W dodatku świat chrześcijański i muzułmański nigdy nie był od siebie całkowicie odseparowany – prowadziły przecież wymianę handlową, utrzymywały dyplomatów i zawierały sojusze. Muzułmanie (czyli tzw. mudejares), którzy zdecydowali się zostać pod panowaniem chrześcijan, byli w większości dobrymi rolnikami i rzemieślnikami, przynoszącymi spory dochód Koronie. Żydzi, zamieszkujący głównie w miastach, zmonopolizowali w nich handel, pośrednictwo, usługi finansowe i wolne zawody z medycyną na czele. Jednak z czasem ich bogactwo, ostentacja i rosnące wpływy w społeczeństwie stały się przyczyną zatargów i konfliktów ze starymi chrześcijanami (prawowitymi gospodarzami kraju). Wiek XIV przyniósł załamanie się tej względnej równowagi. Obok ideologiczno-religijnej konfrontacji doszło także do konfrontacji militarnej. Pierwszym krokiem, jaki uczyniono w tym kierunku, był dekret biskupów kastylijskich obradujących na synodzie w Zamorze w 1313 roku, nawołujący do zachowania pewnej równowagi przy obsadzaniu stanowisk państwowych i publicznych. Zdarzało się bowiem, że chrześcijanie byli dyskryminowani w świecie finansów, prawie całkowicie podporządkowanemu Żydom. Józef Tyszkiewicz wprost wskazuje na pewny aspekt: "W kraju wyczerpanym wiekowymi walkami, doszło wreszcie do tego, że w krótkim czasie Żydzi zawładnęli wszystkimi źródłami dochodów państwa, opanowali wszystkie wybitne stanowiska rządowe, i to począwszy, jak zazwyczaj, od dostojników armii, bankierów, kupców, lekarzy i prawników, a kończąc na ministrach, radzie koronnej, a nawet... mitrach biskupich! ". Preferencje przy obsadzaniu stanowisk przyczyniły się do wydania dekretu zakazującego katolikom uczestniczenia w życiu publicznym i rozrywkowym Żydów i muzułmanów. Kolejnym krokiem był dekret synodu w Salamance z 1335 roku, zabraniający katolikom korzystania z usług lekarzy żydowskich i muzułmańskich. Synod w Walencji w roku 1338 zabraniał pod groźbą ekskomuniki handlu w niedzielę, co oczywiście uderzało przede wszystkim w handlowców pochodzenia żydowskiego. Tego rodzaju dekrety były podyktowane przede wszystkim walką z przywilejami, krytykowanymi przez chrześcijan; przywileje te funkcjonowały od lat w społeczeństwie hiszpańskim (np. wszystkie sprawy kryminalne popełniane przez Żydów wyjęte były spod jurysdykcji sądów powszechnych, a podlegały jedynie osądowi rabina). Często pomijanym faktem był udział samych Żydów w tworzeniu praw przeciw swym współwyznawcom. Rabin Burgos Salomon Ha-Levi, dochodząc do godności kanclerza Kastylii, a potem legata papieskiego w Kastylii (przyjmując chrzest i zmieniając nazwisko na Paweł de Santa Maria) stał się twórca traktatu Scrutinium scriptuarum, sive dialogis Sauli et Pauli contra Iudaeos z 1432 roku, nawołującego wprost do pogromów gett żydowskich. Podobnym przykładem jest traktat wymierzony w religię swych przodków, napisany przez ex-rabina Jehoshua Ha-Lorqui (znanego jako Hieronim de Santa Fe). Atmosferę antysemityzmu podsycali także tacy ex-żydzi, jak Piotr de la Caballeria, Alfons de Espina (mówiący o narodzie żydowskim jako zdrajcach, bluźniercach, złodziejach, dzieciobójcach, homoseksualistach, morderczych lekarzach, trucicielach etc.). Najbardziej zdumiewać może zaś fakt, że w rodzinie Henriquezów, fundatorów późniejszej Inkwizycji hiszpańskiej (do których należał Ferdynand II) płynęła także żydowska krew. Ferdynand i Izabela, reformując zjednoczone przez siebie królestwo, pragnęli także rozwiązać narastający konflikt pomiędzy ścierającymi się grupami wyznaniowymi: katolikami, żydami i maurami. Do stworzenia Inkwizycji państwowej przyczynili się bezpośrednio Alfons de Horeja (którego kazań słuchała Izabela w Sewilli w 1477 roku), a także biskup Sewilli don Pedro Gonzales de Mendoza oraz osobisty spowiednik monarchów - Tomás de Torquemada (w którego żyłach także płynęła żydowska krew). Wszyscy oni opowiedzieli się za radykalnymi środkami w walce o czystość wiary na półwyspie iberyjskim. Te radykalne rozwiązania w postaci powołania Inkwizycji państwowej budziły sprzeciw nie tylko hierarchii kościelnej (wprowadzenie Inkwizycji państwowej było utajnione przed synodem biskupów w Sewilli w 1478 roku, którzy zdecydowanie sprzeciwiali się siłowym rozwiązaniom kwestii innowierców w Hiszpanii). W efekcie nacisku Izabeli i Ferdynanda papież Sykstus IV dnia l XI 1478 roku bullą Exigit sincerae devotionis affectus. Reforma hiszpańskiego kościoła katolickiego dokonana przez kardynała Franciszek Jiménez de Cisneros, sprawiła iż Hiszpania z powodzeniem oparła się reformacji XVI wieku.

Al-Andalus

W 711 r. islamska armia Maurów z północnej Afryki najechała chrześcijańskich Wizygotów z Hiszpanii. Ich dowódca, Tariq ibn-Ziyad, podbił większość Hiszpanii w trakcie swojej ośmioletniej kampanii wojskowej. Wojska próbowały również przekroczyć Pireneje, ale zostały pokonane przez Franków pod Karolem Młotem podczas bitwy pod Tours w 732. Półwysep Iberyjski, za wyjątkiem niewielkich terenów na północnym zachodzie oraz baskijskich rejonów pirenejskich, stał się częścią rozwijającego się Imperium Umayyad nazywaną al-Andalus. W Muzeum Archeologii w Madrycie, dinar wytworzony pięć lat po podboju (716), posiada dwa napisy - arabskie Al-Andalus na jednej stronie i łacińskie Span(ica) na drugiej. Jest to prawdopodobnie najwcześniejsze świadectwo podbojów Maurów.

Kiedy Imperium Umayyadów zostało zastąpione przez Imperium Abbasydów w 750, lenna muzułmańskie zjednoczyły się w Emirat Kordoby rządzący Al-Andalusem i częściami północno-zachodniej Afryki. W 929 emir Abd-ar-Rahman III ogłosił się kalifem (występując jawnie przeciwko Kalifowi Abbasydów z Damaszku) podnosząc emirat do znacznie bardziej prestiżowego statusu kalifatu.

Okres Emiratu i Kalifatu jest znany z akceptowania i tolerowania się nawzajem chrześcijan, muzułmanów i żydów żyjących na tych samych terenach. Kalifat na przestrzeni X wieku jest nazywany złotym wiekiem Islamu. W kulturze muzułmańskiej, Andalus jest dzisiaj nostalgicznym symbolem złotej ery Islamu.

Po rozpadzie kalifatu w 1031, Al-Andalus znalazł się pod rządami fanatycznych berberskich dynastii Almorawidów i Almohadów, co zakończyło tradycyjną tolerancję w stosunku do chrześcijan i żydów. Kraj rozpadł się wtedy na dziesiątki małych, niepodległych islamskich państw, nazywanych taifami. Kraje chrześcijańskie okupujące północ i zachód powoli powiększały swoją władzę nad Hiszpanią: Galicja, Asturia, Leon, Nawarra i Katalonia były chrześcijańskimi twierdzami. Aragonia i Kastylia stały się chrześcijańskie w przeciągu paru następnych stuleci.

W 1212 koalicja chrześcijan pod przywództwem króla Kastylii Alfonsa VIII wygnała muzułmanów ze środkowej Hiszpanii po bitwie pod Las Navas de Tolosa, chociaż taifa Granady przetrwała jeszcze trzy następne wieki. 2 stycznia 1492 Boabdil z Granady, wódz Emiratu Gharnatahu (Granady), ostatniej twierdzy Islamu na Półwyspie Iberyjskim, poddał się armiom katolickiej Hiszpanii, świeżo zjednoczonej po ślubie Izabeli I Kastylijskiej i Ferdynanda II Aragońskiego. Andalus przestał istnieć.

Narodziny państewek chrześcijańskich. Chrześcijanie i muzułmanie w walce

Wypędzanie muzułmanów zostało zapoczątkowane przez pierwszego króla Asturii, Pelayo (718-737), który wydał walkę Maurom w górach Covadonga w roku 722. Jego synowie oraz dalsi potomkowie kontynuowali te działania, dopóki nie wypędzili wszystkich Arabów. W tym samym czasie we wschodniej części Półwyspu, frankijscy władcy ustanowili Marchię Hiszpańską na terenie dzisiejszych Pirenei oraz Katalonii, podbijając Gironę w 785 oraz Barcelonę w 801. Była to strefa oddzielające posiadłości chrześcijańskie od terenów zajętych przez muzułmanów.

Rekonkwista nie była jednak procesem jednoczącym chrześcijańskich władców do walki z muzułmanami, a państwa chrześcijańskie zajmujące tereny północnej Hiszpanii walczyły ze sobą tak często jak z innowiercami. Królestwo Asturii zostało uformowane pomiędzy łańcuchami górskimi północno-zachodniej Hiszpanii, a za swoją stolicę obrało Oviedo. Baskowie z Nawarry zajmowali tereny pirenejskie oraz doliny w obrębie Las Navas de Tolasa. Militarne osłabienie Umajjadów w Hiszpanii zapoczątkowało proces tworzenia się Królestwa Leónu, które pełnię niepodległości zdobyło w końcu w 913. Sancho III Wileki z Nawarry, wyróżniający się przywódca wojskowy, obsadził swojego syna Ferdynanda na tronie kastylijskim w 1028, przesuwając działania militarne jeszcze dalej na południe. Ferdynand był roztropnym oraz pobożnym monarchą, który zjednoczył Nawarrę, Galicję, Asturię oraz León.

Śmierć króla Kastylii Sancho II w 1072 oznaczała powrót do władzy Alfonso VI, przejmującego wszystkie domeny Ferdynanda I. Alfonso był uzdolnionym dowódcą i wiele dokonał w celu powiększenia swoich ziem. Jego kraj stał się wówczas jedną z najbardziej się liczących w Europie monarchii, a jego tolerancja wobec muzułmanów była jak na tamte czasy wyjątkowo duża. W czasie jego rządów, El Cid, jedenastowieczny heros hiszpańskiej epickiej powieści został wygnany z rodzinnych ziem oraz znalazł schronienie u muzułmańskich królów Saragossy. Po rozpadzie Kalifatu Kordoby, Al-Andalus rozpadł się na małe, walczące ze sobą państwa, co w ogromnym stopniu ułatwiło Alfonsowi ekspansję w kierunku południowym. Dotarł aż do Toledo w roku 1085, ale jego rozwój został zahamowany przez inwazję Almorawidów.

Rekonkwista Hiszpanii została w XIII wieku obwołana krucjatą, jednak po ostatecznym podbiciu ziem Granady, walczący opuścili szeregi armii. Rządy Ferdynanda oznaczały początek umocnienia się roli Hiszpanii na europejskiej scenie politycznej, kończąc dyplomatyczną izolację, wywołaną tarciami jego ojca z papieżem. Wtedy to został zbudowany Uniwersytet Salamanki, jeden z najstarszych uniwersytetów Europy, którego celem było nauczanie praw rządzących ekonomią w duchu chrześcijańskim. Potomek Ferdynanda, Alfonso X - zwany Uczonym - przyczynił się do wypromowania myśli klasycznej mauryjskich bibliotek i szkół.

Śmierć Sancho II w 1072 oznaczała powrót do władzy Alfonso VI, przejmującego wszystkie domeny Ferdynanda I. Alfonso był uzdolnionym dowódcą i wiele dokonał w celu powiększenia swoich ziem. Jego kraj stał się wówczas jedną z najbardziej liczących się w Europie monarchii, a jego tolerancja wobec muzułmanów była jak na tamte czase wyjątkowo duża. W czasie jego rządów, El Cid, jedenastowieczny bohater hiszpańskiej powieści epickiej, został wygnany z rodzinnych ziem oraz znalazł schronienie u muzułmańskich królów Saragossy. Po rozpadzie Kalifatu Kordowy, Al-Andalus rozpadł się na małe, walczące ze sobą państwa, co w ogromnym stopniu ułatwiło Alfonsowi ekspansję w kierunku południowym. Dotarł aż do Toledo w roku 1085, ale jego rozwój został zahamowany przez inwazję Almorawidów.

Po śmierci Alfonso VII, Leon i Kastylia ponownie się rozdzieliły, jednak nie na długo - syn Alfonso IX, Fernando Kastylijski zjednoczył dwa kraje obejmując tron w 1230. Fernando, zwany Świętym, przez całe swoje życie walczył z Maurami na południu. Rekonkwista Hiszpanii została w XIII wieku obwołana krucjatą, jednak po ostatecznym podbiciu ziem Granady, walczący opuścili szeregi armii. Rządy Fernanda oznaczały początek umocnienia się roli Hiszpanii na europejskiej scenie politycznej, kończąc dyplomatyczną izolację, wywołaną tarciami jego ojca z Papieżem. Wtedy to został zbudowany Uniwersytet Salamanki, jeden z najstarszych uniwersytetów Europy, którego celem było nauczanie praw rządących ekonomią w duchu chrześcijańskim. Potomek Fernanda, Alfons X - zwany Mądrym - przyczynił się do wypromowania myśli klasycznej maurskich bibliotek i szkół. Następni monarchowie, związani sojuszem z Królestwem Aragonii, odsuwali muzułmanów dalej na południe, w końcu podbijając Gibraltar w 1309. Despotyczne i krwawe rządy Pedra Okrutnego zakończyły się odsunięciem go od władzy, a prowadzone przez niego wojny z Aragonią spowodowały osłabienie Kastylii.

Momentem, który wskrzesił ruch jednoczący hiszpańskich chrześcijan, został nazwany okresem Katolickich Monarchów. Byli nimi Ferdynand II Katolicki oraz Izabela I Katolicka, którzy swoim małżeństwem ostatecznie zjednoczyli Hiszpanię jako królestwo. W czasie ich wspólnych rządów, wiele zamków szlachty zostało zburzonych oraz został opracowany publiczny system podatkowy. Ferdynand i Izabela opierali proces unifikacyjny na aspektach religijnych, politycznych oraz ekonomicznych. Właśnie wtedy muzułmanie zostali ostatecznie wygnani, Aragonia stała się monopolistą na Morzu Śródziemnomorskim, a Kastylia konkurowała z Portugalią o dominację na Oceanie Atlantyckim.

W 1499 roku, około pięćdziesiąt tysięcy Maurów z Granady zostało zmuszonych do przyjęcia chrztu. W trakcie wywołanego przez to powstania (znanego jako pierwsze powstanie Alpujurras), dopuszczono się masowych morderstw na osobach, które odmówiły przyjęcia chrztu oraz deportacji do Afryki. W związku z tym Maurowie, Żydzi oraz Gitanowie z Granady oraz okolicznych wiosek rozpoczęli masowe migracje na tereny górskie. W 1500 Cisneros powiedział: "Nikt z miasta nie jest chrześcijaninem, a wszystkie meczety są teraz kościołami".

Dzięki polityce sojuszy z europejskimi potęgami oraz podbojami Ameryki Południowej i Indii Zachodnich, Hiszpania rozpoczęła powolne budowanie swojego imperium. Traktat z Tordesillas, wynegocjowany pomiędzy papieżem Aleksandrem VI a Portugalią i Hiszpanią, podzielił świat na dwie strefy wpływów. Ogromne ilości złota z kopalni Nowego Świata trafiały do hiszpańskiego skarbca, co powodowało jednak wzrost inflacji oraz podminowało pozycję waluty. Ponadto, Hiszpania była zależna od swoich kolonii, a kiedy Elżbieta I rozpoczęła masowe napady na hiszpańskie statki, kraj Iberów cierpiał niewyobrażalne straty. Te przyczyny, oraz wygnanie ważnej ekonomicznie klasy Żydów i Maurów wywołały upadek ekonomii oraz zakończyły złoty wiek Hiszpanii.

Hiszpania Habsburgów

W czasach rządów cesarza Karola V (w Hiszpanii panującego jako Karol I), który do władzy doszedł po śmierci swojego dziadka Ferdynanda, Habsburgowie hiszpańscy kontrolowali terytoria rozciągające się od Argentyny aż po Królestwo Niderlandów oraz zaliczali się do najpotężniejszych sił europejskich. W związku z nagłą ekspansją terytorialną oraz umocnieniem politycznym ten okres w historii Hiszpanii nazywany jest Wiekiem Rozwoju. Pomimo iż Habsburgowie utożsamiani są przede wszystkim z historią środkowej Europy i tworzeniem potęgi monarchii austriackiej, gałąź tego rodu rządziła również w Hiszpanii od 1516 do 1700. W czasie ich przywództwa Hiszpania osiągnęła szczyt swojej siły i wpływów, jednak z czasem popadła w powolny proces rozkładu.

Narodziny imperium (1504-1521)

Znane nam dzisiaj państwo Hiszpanii zostało zjednoczone w 1469 roku małżeństwem Ferdynanda II Aragońskiego i Izabeli Kastylijskiej oraz podbojem taify Granady. W 1504 roku zmarła królowa Izabela i chociaż Ferdynand starał się utrzymać swoje zwierzchnictwo nad Kastylią, kastylijski dwór królewski (Cortes Generales) na jej następczynię koronował córkę Izabeli - Joannę. Mężem Joanny był Filip, syn habsburskiego cesarza Maksymiliana I i Marii Burgundzkiej.

Wkrótce po koronacji Joanna zaczęła wykazywać objawy poważnej choroby umysłowej. W rezultacie w 1506 roku Filip obwołał się regentem panującym w jej imieniu. Zmarł niedługo później w niewyjaśnionych okolicznościach, najprawdopodobniej otruty przez obłąkaną żonę. Jako że ich najstarszy syn, Karol, miał tylko sześć lat, Cortes Generales zezwolił ojcu Joanny, Ferdynandowi, na rządzenie krajem jako regent.

Od tego czasu Hiszpania była zjednoczona pod jednym władcą, Ferdynandem II Aragońskim. Jako monarcha panujący samodzielnie Ferdynand prowadził bardziej agresywną politykę zagraniczną od tej, którą praktykował jako małżonek Izabeli, powiększając strefę wpływu politycznego o posiadłości włoskie, o które nieustannie walczył z Wenecją i Francją. Pierwszym konfliktem militarnym była Wojna Ligi z Cambrai, w której hiszpańscy żołnierze wyróżnili się w trakcie walk z Republiką Wenecji, m.in. podczas Bitwy pod Agnadello (1509). Rok później Ferdynand przyłączył się do Świętej Ligi wymierzonej przeciwko Francji mając nadzieję na odzyskanie Neapolu - do którego zgłaszał roszczenia dynastyczne - oraz Nawarry - którą gwarantowało mu małżeństwo z Germaine de Foix. Zwycięstwo nie było jednak tak przytłaczające jak to odniesione nad Wenecją i Francja ostatecznie zgodziła się na pokój w 1516, który ustanawiał francuskie zwierzchnictwo nad Mediolanem oraz uznawał hiszpańską władzę w północnej Nawarze. Ferdynand zmarł tego samego roku.

Na tron wstąpił młody Karol (panujący jako Karol I) ostatecznie jednocząc monarchię hiszpańską pod jednym berłem. Odziedziczył wszystkie posiadłości hiszpańskie w Nowym Świecie oraz na Morzu Śródziemnym, a po śmierci ojca w 1506 otrzymał również Niderlandy, Franche-Comté oraz Flandrię. W 1519 roku, po śmierci swego dziadka Maksymiliana I, Karol odziedziczył habsburskie terytoria w Niemczech oraz został wybrany cesarzem Świętego Narodu Niemieckiego (jako Karol V). Jego matka zachowała tytuł królowej Kastylii aż do śmierci w 1555, jednak z powodu stanu jej zdrowia to Karol zgromadził całą władzę w swoim ręku. Uważa się, że był w tym czasie najpotężniejszym władcą wśród państw chrześcijańskich.

Akumulacja tak wielkiej potęgi w rękach jednego człowieka niepokoiła Franciszka I, króla Francji, który został otoczony przez terytoria Habsburgów. W 1521 Franciszek najechał hiszpańskie ziemie we Włoszech, rozpoczynając drugi francusko-hiszpański konflikt w tym stuleciu. Wojna okazała się tragiczna dla Francji, która poniosła sromotne klęski w bitwach pod Bikkoką (1522), Pawią i Landriano. Ostatecznie agresorzy zgodzili się na przekazanie Mediolanu koronie habsburskiej.

Cesarz i król (1519-1556)

Zwycięstwo Karola w bitwie pod Pawią w 1525 zaskoczyło Włochów i Niemców oraz potwierdziło ich obawy, iż może on poszukiwać jeszcze większej władzy i uciekać się do konfrontacji militarnych. Papież Klemens VII zmienił wówczas strony, dołączając do sił francusko-włoskich i wraz z nimi zaatakował monarchię habsburską w wojnie Ligi z Cognac. W 1527 roku Karol V, sprowokowany przez papieża, który starał się wpływać na świeckie - według Karola - sprawy, najechał i zdobył Rzym. Papiestwo zostało wtedy ośmieszone do tego stopnia, że zarówno Klemens jak i jego następcy zaczęli zachowywać znacznie większy umiar w mieszaniu się w sprawy pozakościelne. Aby polepszyć relacje z Karolem papież odmówił unieważnienia małżeństwa Henryka VIII z Katarzyną Aragońską (ciotką Karola). Pokój barceloński, zawarty pomiędzy Karolem i papieżem Klemensem w 1529, oznaczał cieplejsze stosunki obu władców, określał Królestwo Hiszpanii obrońcą wiary katolickiej oraz uznawał Karola za prawowitego króla Lombardii. W zamian za to hiszpańska interwencja zbrojna pomogła w rozbiciu powstania w Republice Florenckiej.

W 1543 Franciszek I, król Francji, ogłosił swój bezprecedensowy sojusz z sułtanem osmańskim Sulejmanem Wspaniałym oraz przystąpił do okupacji hiszpańskiej Nicei. Henryk VIII, który żywił ogromną niechęć do Francuzów, przystąpił wraz z Karolem do inwazji na terytoria francuskie. Pomimo rozbicia armii hiszpańskiej w Bitwie pod Ceresole w Sabaudii, siły Henryka radziły sobie lepiej i ostatecznie Francja została zmuszona do przyjęcia warunków pokojowych. Austriacy dowodzeni przez młodszego brata Karola, Ferdynanda, zaangażowali się w walki z Turkami na Bałkanach. Po ustabilizowaniu sytuacji, Karol mógł zająć się swoim starym problemem - Ligą Szmalkadzką.

Reformacja w Niemczech rozpoczęła się w 1517 roku. Karol, w związku ze swoją pozycją cesarza, rozległymi posiadłościami niemieckimi oraz bliskimi stosunkami z habsburskimi krewnymi w Austrii, starał się zachować stabilność polityczną w granicach Cesarstwa. Wojna chłopska wybuchła w roku 1524 i ogarnęła większość ziem, aż do brutalnego stłumienia w 1526. Od tego czasu protestanci byli zorganizowani w ligę o charakterze obronnym, której celem była wzajemna ochrona przed zakusami cesarza Karola V. Pod protekcją Ligi Szmalkadzkiej kraje protestanckie dopuściły się czynów oburzających katolickie instytucje kościelne - m.in. konfiskaty terytoriów należących do dostojników - urągając tym samym autorytetowi cesarza. Liga sprzymierzyła się z Franciszkiem I, który jednak po porażce w 1544 został zmuszony do unieważnienia sojuszu. Karol starał się to wykorzystać - najpierw pokojowo podczas soboru w Trydencie w 1545. Protestanci jednak, urażeni stanowiskiem katolików w procesie negocjacyjnym, wyruszyli na wojnę pod przywództwem Elektora Saksonii, Maurycego. Karol najechał tereny niemieckie na czele wojsk holendersko-hiszpańskich, mając na nadzieję na przywrócenie autorytetu cesarskiego. Poprowadził armię między innymi do znaczącego zwycięstwa w Bitwie pod Mühlbergiem w 1547. W 1555 roku Karol podpisał traktat pokojowy w Augsburgu, przywracając stabilizację oraz ustanawiając bardzo niepopularną w kręgach hiszpańskiego i włoskiego duchowieństwa zasadę cuius regio, eius religio. Jego zaangażowanie w wojnę niemiecką ugruntowało rolę Hiszpanii jako protektora sprawy Habsburgów w obrębie cesarstwa. Siedem dekad później doprowadzi to do wojny, która ostatecznie obniży wysoką pozycję Hiszpanii wśród potęg europejskich.

W 1526 Karol ożenił sie z Izabelą, siostrą Jana III, króla Portugalii. W 1556 Karol abdykował, przekazując hiszpańkie imperium Filipowi II, a Cesarstwo Niemieckie bratu, Ferdynandowi. Sam wycofał się do klasztoru w Yuste (Estremadura, Hiszpania), gdzie prawdopodobnie przeżył załamanie nerwowe. Zmarł w 1558.

Od San Quentin do Lepanto (1556-1571)

Gdy w 1547 do władzy we Francji doszedł Henryk II, od razu odnowił konflikt z Hiszpanią. Potomek Karola, Filip II, przeprowadził wtedy błyskawiczną wojnę ofensywną, pokonując Francuzów pod San Quentin w Pikardii w 1557 oraz pod Gravelines tego samego roku. Zawarty w 1559 roku pokój z Cateau-Cambrésis ostatecznie potwierdził hiszpańskie posiadłości we Włoszech.

W trakcie świętowania zawartego traktatu Henryk zmarł po ugodzeniu przez drzazgę ze złamanej kopii. Francję przez następne trzydzieści lat nawiedzały wojny domowe i niepokoje polityczne (zob. Francuska wojna o religię), co uniemożliwiło temu krajowi efektywne konkurowanie z Hiszpanią i Austrią w walkach o wpływy w Europie. Pozbawieni poważnych konkurentów Hiszpanie przystąpili do ekspansji gospodarczej, handlowej i kolonialnej, osiągając szczyt swojej potęgi w latach 1559-1643. Karol i jego potomkowie, pomimo iż wyjątkowo dbali o zachowanie stabilności w obrębach monarchii hiszpańskiej, postrzegali ją jedynie jako część swojego imperium. Nie przykładali uwagi do jej rozwoju i obrony interesów, koncentrując się przede wszystkim na ogólnych celach rodu - co oznaczało osłabianie siły Francji i Imperium Osmańskiego oraz utrzymywanie katolickiej hegemonii na terenie Niemiec. Ten właśnie stracony czas, które m.in. Anglia i Holandia poświęcały na dynamiczny rozwój, przyczynił się do powolnego upadku Hiszpanii.

Hiszpańskie imperium kolonialne stopniowo rosło od czasów Ferdynanda i Izabeli (zob. Hiszpański podbój Ameryki, Hiszpańska_kolonizacja_Ameryki_Północnej). Aztekowie i Inkowie zostali podbici w trakcie rządów Karola, kolejno w latach 1519-1521 i 1540-1558. Hiszpańskie osady były zakładane w Nowym Świecie - Buenos Aires w 1536, Kolumbia w 1530, Manila na Filipinach w 1572, a Floryda w latach sześćdziesiątych. Zamorskie terytoria dostarczały Hiszpanii bogactw, jednak przyczyniły się również do zjawiska hiperinflacji. Zamiast wzmacniać hiszpańską ekonomię, srebro i złoto uczyniły ją zależną od zagranicznych źródeł surowców i dóbr. Ekonomiczna i socjalna rewolucja w najlepsze trwająca w Anglii i Francji, ominęła Półwysep Iberyjski szerokim łukiem.

Po zwycięstwie nad Francją w 1559 roku wzrosły ambicje Filipa, który czynił coraz śmielsze plany. Osmańska Turcja, od dawna zagrażająca habsburskim rządom na Bałkanach i w północno-zachodniej Afryce, miała stać się jego następnym celem. Wiele lat wcześniej ekspedycja wysłana przez Ferdynanda i Izabelę odbiła Melillę w 1497 i Oran w 1509. Karol, ojciec Filipa, wolał podczas walk z muzułmanami kłaść nacisk na działania morskie, utrudniając Turkom desanty na weneckie terytoria (Kretę, Korfu, Wyspy Jońskie). W 1565 roku Hiszpania pokonała wojska tureckie podczas bitwy o strategicznie ważną Maltę, której garnizon dowodzony był przez Zakon Joanitów. Tego samego roku zmarł Sulejman Wspaniały, a do władzy doszedł znacznie mniej uzdolniony Selim II, który zdecydował się na przeniesienie działań wojennych na tereny ojczyste. W 1571 ekspedycja morska dowodzona przez Filipowego bękarta, Juana z Austrii, zniszczyła całkowicie flotę turecką w Bitwie pod Lepanto, eliminując widmo tureckich statków zagrażających Morzu Śródziemnemu, oraz zakończyła długi okres dominacji floty Imperium Osmańskiego na morzu Śródziemnnym. Była także pierwszą oznaką słabnięcia wielkiej potęgi osmańskiej.

Pierwsze poważne problemy (1571-1598)

Radość w Madrycie nie trwała długo. W 1566 roku w Niderlandach Hiszpańskich wybuchło powstanie, które stłumić miała armia księcia Alby. Dwa lata później Wilhelm I Orański przeprowadził nieudaną próbę obalenia krwawego dyktatora, co dało początek wojnie osiemdziesięcioletniej, ostatecznie zakończonej uzyskaniem przez Niderlandy niepodległości. Hiszpanie, którzy znaczną część swojego bogactwa zawdzięczali pełnym manufaktur i rozwiniętym handlowo Niderlandom - a w szczególności portowej Antwerpii - za wszelką cenę starali się utrzymać porządek oraz swoją władzę nad Holandią. W 1572, grupa holenderskich najemników, znanych jako watergeuzen ("morscy żebracy") zdobyła kilka miast portowych, ogłosiła swoje poparcie dla Wilhelma oraz odwołała władzę hiszpańską.

Dla Hiszpanii wojna była ogromną klęską. W 1574 armia hiszpańską pod dowództwem Ludwika de Requesénsa musiała przerwać oblężenie Leiden, po tym jak Holendrzy zniszczyli tamy chroniące nizinne prowincje przed żywiołem Morza Północnego. W 1576, kiedy kraj musiał uporać się z utrzymaniem osiemdziesięciotysiecznej armii i trzystuokrętowej floty, Filip zmuszony był ogłosić bankructwo. Armia w Holandii wkrótce dokonała przewrotu, zdobyła Antwerpię i rozpoczęła bezwzględne pustoszenie południowej Holandii, tylko zachęcając tamtejsze prowincje do przyłączenia się do powstania. Hiszpanie wybrali drogę negocjacji i ostatecznie udało im się przywrócić pokój w południowych prowincjach, podpisując Unię z Arras w 1579. Porozumienie zmuszało oddziały hiszpańskie do opuszczenia Flandrii i Franche-Comte.

W 1580, po śmierci Henryka Cnotliwego, ostatniego męskiego potomka portugalskiej dynastii rządzącej, Filip mógł umocnić swoją pozycję w Europie. Wysunął pretensje do portugalskiego tronu na podstawie niezbyt jasnych koligacji rodowych oraz wysłał armię pod księciem Albą, aby zapewnić sobie sukcesję. Pomimo iż hiszpańska okupacja nie podobała się Portugalczykom równie mocno jak Holendrom, Filip został koronowany na króla Portugalii. Jego nowo stworzone imperium zajmowało większość znanego Nowego Świata oraz ogromne terytoria w Afryce i Azji.

Panowanie w Portugalii wymagało ogromnych nakładów na siły okupacyjne, a Hiszpania wciąż nie mogła się podnieść po bankructwie z 1576. W 1584 Wilhelm Cichy został zamordowany przez obłąkanego katolickiego fundamentalistę, jednak mimo śmierci największego przywódcy holenderskiego ruchu oporu wojna nie zakończyła się. W 1586 królowa Elżbieta I poparła protestantów w Holandii i Francji, a jej najznamienitszy admirał - Sir Francis Drake - rozpoczął zmasowane ataki na hiszpańskie statki handlowe na Morzu Karaibskim oraz Oceanie Spokojnym. Szczególnie pamiętana jest Bitwa o Kadyks, kiedy Drake zniszczył trzon stacjonującej tam armady hiszpańskiej. W 1588, mając nadzieję na ostateczne wyeliminowanie knowań Elżbiety, Filip wysłał flotę ku wybrzeżom Anglii. Ze stu trzydziestu wysłanych statków powróciła tylko połowa, a dwadzieścia tysięcy transportowanych nimi piechurów zaginęło w odmętach Oceanu Atlantyckiego. Ten tragiczny rezultat, związany z niesprzyjającymi warunkami pogodowymi oraz pewną dozą szczęścia sił floty brytyjskiej, zapoczątkował koniec hiszpańskiej supremacji na otwartych morzach.

Hiszpania zaangażowała się w wojny religijne we Francji po śmierci Henryka II. W 1589 Henryk III, ostatni z dynastii Walezjuszy, zmarł u murów Paryża. Jego następca, Henryk IV z Nawarry, pierwszy król z rodu Burbonów, był osobą o niesłychanych talentach dyplomatycznych oraz przywódczych - odniósł zwycięstwa nad Ligą Katolicką pod Arques w 1589 oraz Ivry w 1590. Nie chcąc dopuścić do koronacji Henryka, Hiszpanie podzielili swoje siły w Holandii i zaatakowali Francję w roku 1590.

"Bóg jest Hiszpanem" (1596-1626)

Tocząc wojny z Anglią, Francją i Holandią, których armie prowadzone były przez wybitnych dowódców i strategów, znajdująca się w kryzysie gospodarczym Hiszpania nie miała żadnych szans. Dodatkowych problemów przysparzali Hiszpanom piraci, napadając na ich statki transportowe na Atlantyku i prawie całkowicie przerywając ważne dostawy złota z Nowego Świata. W końcu monarchia hiszpańska zmuszona była po raz wtóry ogłosić bankructwo - tym razem w 1596. Hiszpanie próbowali zakończyć prowadzone przez siebie walki, najpierw podpisując pokój w Vervins z Francją w 1598, który uznawał Henryka IV (katolika od 1593) za władcę Francji oraz przywracał wiele ustaleń z poprzedniego porozumienia z Cateau-Cambrésis. Kolejnym posunięciem było zawarcie w 1604 roku pokoju z Anglią, kiedy na tronie brytyjskim Elżbietę I zastąpił bardziej układny Jakub I Stuart.

Traktaty pokojowe z Anglią i Francją pozwoliły Hiszpanii skupić się na odzyskaniu władzy nad prowincjami holenderskimi. Holendrzy, dowodzeni przez syna Wilhelma Cichego, Maurycego Nassau, od 1590 zdobyli szereg miast granicznych - w tym bardzo ważną Bredę. Wtedy na scenę wkroczył Ambrosio Spinola, przerzucony z frontu angielskiego. Bezlitośnie nacierał na armię Maurycego, a jedynym powodem, dla którego nie podbił całych Niderlandów, było kolejne bankructwo Hiszpanii w 1607. W 1609 r. między walczącymi stronami został podpisany tak zwany rozejm dwunastoletni.

Podczas okresu zawieszenia broni Hiszpania poczyniła wiele dla naprawy swoich finansów, gospodarki oraz prestiżu. W Niderlandach rządy córki Filipa II, Izabeli Klary Eugenii i jej męża, arcyksięcia Alberta, przywróciły stabilizację na obszarach dzisiejszej Belgii oraz uspokoiły antyhiszpańskie nastroje społeczne. Następca na tronie Filipa II, Filip III, był raczej marnym władcą, który wolał, aby inni zajmowali się rządzeniem. Jego głównym ministrem został książę Lerma, który sprawność w zarządzaniu finansami wykorzystywał również do powiększania własnego majątku - przekupstwem i machlojkami zgromadził przez lata fortunę czterdziestu czterech milionów talarów, która czyniła go jednym z najzamożniejszych ludzi w całej Europie. Tak potężny majątek przyciągał uwagę wrogów, którzy ostatecznie publicznie oskarżyli go o korupcję i defraudację. W 1618 Filip III na jego miejscu obsadził Don Baltazara de Zúñigę. Zarówno Lerma jak i Filip nie przykładali uwagi do stosunków z Austrią, jednak Zúñiga, będący wieloletnim ambasadorem przy Wiedniu, wierzył, że droga do umocnienia Hiszpanii i osłabienia Francji wiedzie właśnie przez sojusz z tym państwem.

W 1618 roku sprowokowany defenestracją praską Ferdynand II wypowiedział wojnę Unii Ewangelickiej i Czechom. Zachęcony przez Zúñigę Filip wsparł austriackich Habsburgów, angażując tym samym swój kraj w wojnę trzydziestoletnią. Ambrosio Spinola, wzrastający talent sił hiszpańskich, został wysłany na czele Armii Flandryjskiej celem interwencji i udzielenia wszelkiej pomocy koalicjantom Austrii. W 1621 nieefektywny i mało przebojowy Filip III został zastąpiony na tronie przez znacznie bardziej aktywnego i pobożnego Filipa IV. Następnego roku miejsce Zúñigi objął Gaspar de Guzmán, hrabia-diuk Olivares, który wierzył, że wszystkie nieszczęścia Hiszpanii orbitują wokół sprawy holenderskiej. Po początkowych niewielkich zwycięstwach Czesi zostali pokonani w bitwie pod Białą Górą w 1621 oraz później pod Stadtlohn w 1623. Wojna ze Zjednoczonymi Prowincjami rozgorzała na nowo w 1621, a Spinola odbił Bredę w 1625. Wtedy do konfliktu po stronie holenderskiej włączył się Chrystian IV, król Danii i Norwegii, jednak został pokonany przez cesarskiego generała Alberta Wallensteina na moście Dessau oraz pod Lutter w 1626. Kiedy protestanci przycichli, w Madrycie pojawiła się nadzieją na reinkorporację Niderlandów do korony. Francja znów uwikłana była w swoje niepokoje polityczne (słynne oblężenie La Rochelle rozpoczęło się w 1627), a powrót Hiszpanii na piedestał wydawał się nieunikniony. Wtedy to Olivares wypowiedział słowa: "Bóg jest Hiszpanem i walczy dziś za nasz kraj".

Droga do Rocroi (1626-1643)

Niestety, Olivares nie pasował do swoich czasów - wiedział, że Hiszpania potrzebuje nagłych reform, ale aby je przeprowadzić, musiał osiągnąć stabilizację polityczną. Jednym z jego priorytetów było ostateczne zniszczenie Zjednoczonych Prowincji, ponieważ za każdą koalicją wymierzoną przeciw Habsburgom stała holenderska moneta - bankierzy walczyli z hiszpańskim monopolem w Sewilli, a osadnicy i najemnicy na całym świecie próbowali podminować hiszpańsko-portugalską hegemonię. Wojna zdawała się iść po myśli Spinoli, a koniec problemów wydawał się bliski.

W 1627 roku hiszpańska gospodarka upadła po raz kolejny. Hiszpanie, próbując opłacić armię i sprostać kosztom wojny, zaczęli zmniejszać wartość swoich monet, a ceny w całym kraju gwałtownie wzrosły. Aż do 1631 roku na większości terenów kastylijskich panował handel wymienny związany z kryzysem walutowym, a rząd nie był w stanie zebrać jakichkolwiek podatków od chłopstwa, polegając całkowicie w tym względzie na zamorskich koloniach. Hiszpańskie oddziały na terenie Niemiec, w związku z zaprzestaniem przez dowództwo wypłaty żołdu, plądrowały gospodarstwa oraz grabiły wsie. Olivares, który podejmował coraz śmielsze kroki na płaszczyźnie podatkowej, był obwiniany za bezowocną i upokarzającą wojnę we Włoszech (tzw. wojna o sukcesję mantuańską) oraz niepowodzenia ekonomiczne. Holendrzy, którzy w trakcie rozejmu dwunastoletniego położyli szczególny nacisk na rozbudowę floty wojennej, całkowicie pogrążyli hiszpański handel morski - jedyną gałąź gospodarki, która utrzymywała kraj Filipa. Hiszpanie, po zniszczeniu Armady przez siły holenderskie, nie byli już w stanie opierać się niebiezpieczeństwu ciągnącemu od strony wód.

W 1630 Gustaw Adolf, prawdopodobnie najzdolniejszy i najbardziej przewidujący dowódca tamtej epoki, dokonał desantu na północne Niemcy oraz poszedł z odsieczą Stralsund - ostatniej twierdzy nieprzychylnej cesarzowi. Gustaw rozpoczął bezwględne parcie w kierunku południowym, odnosząc znaczące zwycięstwa pod Breitenfeld i Lützen, przysparzając sprawie protestanckiej coraz więcej zwolenników. Szanse katolików wzrosły po śmierci Gustawa pod Lützen w 1632 oraz po niespodziewanym zwycięstwie sił cesarskich pod kardynałem Ferdynandem i Ferdynandem II w bitwie pod Nördlingen w roku 1634. Zdobywszy niewielką przewagę, cesarz zaproponował zmęczonym walką przeciwnikom traktat pokojowy w 1634. Wielu władców go zaakceptowało, w tym trzej najpotężniejsi - elektorzy Brandenburgii i Saksonii oraz król francuski.

Kardynał Richelieu był silnym zwolennikiem sił protestanckich i holenderskich oraz często wysyłał im fundusze i ekwipunek, mając nadzieję na utemperowanie pozycji Habsburgów w Europie. Richelieu stwierdził, że podpisany pokój praski kolidował z interesami francuskimi i wypowiedział wojnę Austriakom i Hiszpanom po paru miesiącach od jego zawarcia. Doświadczone siły hiszpańskie w początkowej fazie wojny odniosły szereg sukcesów, a armia okupująca Holandię wyruszyła w błyskawicznym marszu z północy, mając nadzieję na szybkie rozwiązanie problemu, zanim jeszcze Hiszpania zaczęłaby odczuwać piętno kolejnej wojny. Podczas tak zwanego année de Corbie, 1636, armia Hiszpanii dotarła aż do Amiens i Corbie, bezpośrednio zagrażając Paryżowi i niemalże kończąc wojnę na swoich warunkach, jednak po roku 1636 Olivares przestraszył się wizji kolejnego bankructwa i armia nigdy już nie wdzierała się tak głęboko.

Podczas bitwy o Downs w 1639 Armada została zdziesiątkowana przez holenderską flotyllę, uniemożliwiając władzom zaopatrywanie wojsk w Prowincjach. Armia Flandryjska, składająca się z najlepszych hiszpańskich żołnierzy i dowódców, została najechana przez Ludwika II Burbońskiego, Księcia Condé pod Rocroi w 1643 roku. Hiszpanie, pod dowództwem Francisco de Melo, zostali całkowicie rozbici - francuska kawaleria zabiła bądź schwytała większość piechoty. Zakwestionowana została nieskazitelna reputacja oddziałów flandryjskich, a wraz z nią majestat i potęga Hiszpanii.

Ostatni hiszpańscy Habsburgowie (1643-1700)

Wspierani przez Francuzów Katalończycy, Neapolitańczycy i Portugalczycy wzniecili bunt w latach czterdziestych siedemnastego wieku. Nadzieja na Niderlandy Hiszpańskie została pogrzebana po przegranej bitwie pod Lens w 1648, a traktat pokojowy podpisany w Westfalii uznawał ostatecznie niepodległość Zjednocznych Prowincji, kończąc tym samym wojny osiemdziesięcioletnią i trzydziestoletnią. Wojna z Francją trwała jeszcze przez jedenaście lat - pomimo francuskich niepokojów i trwającej w latach 1648-1652 wojny domowej (zob. Fronda), zruinowana ekonomicznie Hiszpania nie była w stanie zdobyć przewagi. Neapol został odbity w 1648, a Katalonia w 1652, jednak wojna zakończyła się dopiero po bitwie pod Dunkierką, gdzie armia francuska pod dowództwem marszałka de Turenne rozbiła pozostałości niegdyś świetnej hiszpańskiej armii. Hiszpanie w 1659 podpisali pokój pirenejski, który przekazywał Francji Rousillon, Foix, Artois i znaczną część Lotaryngii.

Powstanie w Portugalii zostało wzniecone w 1640 roku przez Jana IV, władcę z dynastii Bragança. Hiszpanie, zaangażowani jeszcze wtedy w wojnę z Francją oraz targani szeregiem innych buntów i rewolt, nie mogli sobie pozwolić na żadną interwencję zbrojną aż do 1657. Kiedy w tym roku zmarł Jan IV, armia hiszpańska próbowała spacyfikować sprzymierzeńców jego syna i sukcesora, Alfonsa VI, jednak została pobita pod Ameixial w 1663 oraz Monte Claros w 1665. Traktat pokojowy z roku 1668 uznawał niepodległość Portugalii i jej niezależność od korony hiszpańskiej.

Filip IV, za życia którego rozpadło się potężne imperium Hiszpanii, powoli popadał w stany depresyjne. W 1643 roku podjął ważną decyzję odwołania Olivaresa, a trzy lata później, w wieku lat siedemnastu zmarł jego syn, Baltazar Carlos. Pod koniec życia Filip zaczął przejawiać zainteresowania mistyczne i rozpaczliwie próbował naprawić część wyrządzonych krajowi szkód. Umierając w 1665 miał nadzieję, że jego jedynemu żyjącemu synowi, Karolowi, uda się cokolwiek zmienić. Niestety, Karol był zacofanym umysłowo kaleką, który przez całe swoje życie ulegał wpływom matki. Prowadząc prywatne boje ze swoją niedołężnością i dotykającymi go na dworze kpinami nie był w stanie przykładać uwagi do naglących spraw królestwa.

W latach 1667-1668 Ludwik XIV rozpoczął wojnę dewolucyjną wymierzoną przeciwko pozostałościom Hiszpańskich Niderlandów. Ani Karol, ani jego matka nie byli w stanie przeciwstawić się bezwzględnej machinie wojennej wybitnego władcy francuskiego. Hiszpania straciła wtedy znaczne połacie terytoriów, między innymi miasta Lille i Charleroi. Wkrótce rozgorzała wojna dziewięcioletnia, w trakcie której Ludwik po raz wtóry zaatakował holenderskie posiadłości Hiszpanów. Jego armia, dowodzona przez Księcia Luksemburga, pokonała Hiszpanię pod Fleurus (1690) oraz walczące po stronie Karola Niderlandy. Wojna zakończyła się stratą prawie całych Hiszpańskich Niderlandów, w tym m.in. bardzo ważnych miast Gandawa i Luksemburg. Pokazała światu również jak zacofane i bezużyteczne są hiszpańskie mechanizmy obronne i urzędnicze - nieefektywny rząd w Madrycie nie podjął żadnych kroków, żeby je ulepszyć.

Świat w ostatnich dekadach siedemnastego wieku był świadkiem stagnacji i rozkładu Hiszpanii. Kiedy reszta Europy przechodziła przez ważne przemiany rządowe i społeczne - Król Słońce we Francji, Chwalebna Rewolucja w Anglii - Hiszpania żyła we własnym świecie biurokracji i korupcji. Aparat urzędniczy, wykształcony na charyzmatycznych, inteligetnych i obrotnych postaciach Karola I oraz Filipa II, wymagał silnego i zdolnego monarchy. Słabość Filipa III i Filipa IV doprowadziła do ostatecznego wymazania Hiszpanii z areny międzynarodowej. Bezdzietny Karol II na łożu śmierci jako swojego następcę wyznaczył księcia Filipa de Anjou Burbona, nie chcąc, aby jego kraj dziedziczył Habsburg. Zmarł w 1700, dokładnie dwieście lat po narodzinach Karola I. Doprowadziło to do wojny o tron w Hiszpanii.

Społeczeństwo i Inkwizycja (1504-1700)

Instytucja hiszpańskiej Inkwizycji została powołana do życia za rządów Ferdynanda i Izabeli, a rozpadła się dopiero w dziewiętnastym wieku. Karol I ustanowił ją formalnym urzędem sądowniczym podległym hiszpańskiem rządowi, jednak z czasem usamodzielniła się i stała się zależna jedynie od ciała biskupiego. Swoim działaniem zachęcała do fałszywych oskarżeń, zdrady i denuncjacji - stała się sposobem na wrogów, zazdrosnych przyjaciół, a nawet skłóconych małżonków chcących zagarnąć dla siebie całość majątku. Każde oskarżenie, nawet zupełne bezpodstawne i kłamliwe, prowadziło do wnikliwego śledztwa, a potem długiego procesu, w trakcie którego reputacja i dobre imię oskarżonego były bezpowrotnie tracone. Tak zwane auto de fé (hisz. "akt wiary"), czyli publiczny proces, tortury i potępienie, było brutalną ceremonią pełną poniżeń i upokorzeń.

Filip II znacznie rozwinął zasięg działania Inkwizycji, a podległość ortodoksji kościoła ustanowił jako jeden z najważniejszych celów swojej polityki. W 1559, trzy lata po dojściu Filipa do władzy, uchwalono przepisy zakazujące studentom podróży zagranicznych oraz wprowadzających cenzurę, na której czele stali dostojnicy Inkwizycji. Zabroniono importu książek oraz starano się usunąć wszystkie dzieła luterańskiej i kalwińskiej literatury, mając nadzieję na uniknięcie panującego we Francji chaosu.

Jednym z celów Inkwizycji było ściganie radykałów, którzy próbowali zmienić poglądy na niektóre doktryny kościelne w myśl reform protestanckich. Przemiany nie odniosły żadnego skutku, a Hiszpania po rekonkwiście stała się kolebką kontrreformacji. Prym w hiszpańskiej myśli kontrreformacyjnej wiodły dwie osoby - św. Teresa z Avili (znana w Polsce m.in. jako Teresa od Jezusa) oraz Ignacy Loyola. Teresa nawoływała do powrotu do pełnego monastycyzmu oraz przywrócenia niektórych starodawnych tradycji pokutnych. Wielokrotnie doświadczała mistycznych ekstaz oraz stała się wpływową postacią hiszpańskiej sztuki - do jej dzieł zaliczyć można m.in.: Życie (Libro de mi vida) Droga doskonałości (Camino de perfeccion, 1565-1570). Ignacy Loyola, założyciel zakonu jezuitów, był znany w Europie ze swoich poglądów na temat doskonałości umysłu oraz wkładu, który wniósł w ustanawianie powszechnej edukacji w Europie. W 1625, u szczytu potęgi Hiszpanii, Książę Olivares założył jezuickie colegia imperial w Madrycie, którego celem było zapoznawanie szlachty z naukami humanistycznymi oraz sztuką wojenną.

Potomkowie Maurów z południowej Hiszpanii zostali siłą zmuszeni do przyjęcia chrześcijaństwa w 1502, jednak za rządów Karola I mogli cieszyć się pewnym zakresem swobód - mogli przestrzegać swoich zwyczajów, ubioru i języka, a prawa dotyczące religii były często ignorowane. W 1568 roku, Filip II wymógł odnowienie starych praw, a Maurowie wzniecili powstanie (zob. powstanie Maurów.), które zostało stłumione przez włoskie oddziały Juana z Austrii (jednak Maurowie wycofali się w góry i niektóre oddziały istniały aż do 1570). Jednym z następstw rebelii były masowe wysiedlenia - rebelianci zostali zastąpieni na terenach wiejskich przez ponad dwanaście tysięcy chrześcijan. W 1609, z inicjatywy Księcia Lermy, Filip III wydalił prawie trzysta tysięcy Maurów do północnej Afryki.

Biurokracja (1504-1700)

Hiszpania, po rozwoju kolonialnym w Nowym Świecie oraz podboju państw Azteków i Inków, uzyskała stałe źródło wydobycia złota, którego większość Karol I wykorzystał podczas wojen w Europie. W latach czterdziestych szesnastego wieku w Potosi i Guanajuata odkryto ogromne złoża srebra, które gwarantowało imperium hiszpańskiemu stałe źródło dochodów. Wtedy to bicie monet pozostawiono prywatnym przedsiębiorcom oraz wprowadzono nowy podatek, tzw. quinto real, w ramach którego rząd dostawał piątą część wydobywanego srebra. Pomimo rozległych terenów do kontrolowania, aparat urzędniczy całkiem dobrze radził sobie w pobieraniu tego podatku - każda sztabka metalu musiała przejść przez Urząd Handlu w Sewilli, który podlegał bezpośrednio Radzie Indii, a wydobycie rtęci, która była niezbędna do uzyskiwania srebra z rudy, podlegało państwu.

Pomimo iż początkowa faza podboju kontynentów amerykańskich odznaczała się raczej nieregularnymi dostawami złota, już w latach pięćdziesiątych kruszec ten stał się stałym źródłem dochodu. Inflacja w Hiszpanii spowodowana była przede wszystkim ogromnym zadłużeniem państwa - Karol większość swoich wojen przeprowadzał będąc pod kreską, a w końcu w 1557, rok po jego abdykacji, Hiszpania musiała ogłosić bankructwo.

Skonfrontowani z rosnącym zagrożeniem ze strony piratów, Hiszpanie zaadaptowali bezprecedensowy system konwojów. Statki transportowe pod eskortą ciężkozbrojnych okrętów wojennych opuszczały porty amerykańskie w kwietniu i sierpniu każdego roku. System okazał się bardzo skuteczny; na przestrzeni lat tylko dwa konwoje zostały całkowicie zdobyte - w 1628 i 1656, kolejno na rzecz Holendrów i Anglików, cały czas jednak okręty były atakowane przez korsarzy, narażając admiralicję Wielkiej Armady na kosztowne naprawy.

Rozwój hiszpańskich kolonii w Nowym Świecie był nadzorowany przez aparat urzędniczy z Sewilli, który tylko w niewielkim stopniu podlegał rządowi w Madrycie. Głównymi priorytetami Karola I i Filipa II było uspokojenie sytuacji w Europie, więc poszczególnymi terytoriami w Ameryce zarządzali wicekrólowie i lokalni administratorzy. Habsburgowie traktowali kolonie bardziej jak stany feudalne, niż integralne części ich królestwa - tamtejsze władze posiadały więc niemal całkowitą autonomię, a jednym z niewielu ich obowiązków było rozliczanie się z podatków względem Madrytu. Habsburgowie przez wieki rządzili małymi, porozrzucanymi po całych Niemczech domenami, a ten wasalny model stosunków wdrażali również na terytorium Hiszpanii, przede wszystkim w Kraju Basków oraz Aragonii.

Oznaczało to, że podatki, rozbudowa infrastruktury oraz wewnętrzna polityka handlowa, były ustalane niezależnie w każdym rejonie kraju, co prowadziło do stworzenia się wielu barier, ceł oraz konfliktów na ziemiach Habsburgów. Karol I i Filip II, w przeciwieństwie do swoich następców, byli w stanie nadzorować te poszczególne dwory dzięki swoim wybitnym zdolnościom dyplomatycznym i politycznym. Rozwój Hiszpanii był nieco spowolniony faktem, iż obaj władcy większość czasu spędzali za granicą - przez lwią część szesnastego wieku kraj był administrowany z Brukseli i Antwerpii. Niejednolite, zbiurokratyzowane imperium, trzymane w ryzach przez zdolnego króla, zaczęło się obracać w perzynę po sukcesji słabego władcy.

Przeprowadzano próby zreformowania przestarzałej hiszpańskiej biurokracji. Karol, po koronowaniu na króla, chciał obsadzić rząd Holendrami i Flamandami, ze względu na ich obrotność i efektywność, jednak szlachta wydawała mu wtedy wojnę. Minister Filipa IV, Olivares, zawsze twierdził, że kluczem do odrodzenia Hiszpanii jest centralizacja aparatu urzędniczego - starał się nawet o całkowite zjednoczenie Portugalii z Hiszpanią, jednak nigdy nie miał okazji na zrealizowanie tych planów. Po abdykacji Karola narastały w kraju problemy z rozrastającą się biurokracją i korupcją. Położyła temu kres dymisja Olivaresa w 1643.

Ekonomia (1504-1700)

Jak większość państw europejskich, Hiszpanię w XIV i XV wieku dotknęły głód i czarna śmierć. W 1500 roku, kiedy Europa powoli podnosiła się po tych demograficznych katastrofach, liczba ludności zaczęła szybko wzrastać. Przykładem może być Sewilla, która z sześćdziesięciotysięcznego miasta pod koniec wieku stała się stupięćdziesięciotysięczną metropolią. Ponadto ludność rozpoczęła pierwsze migracje do miast, mając nadzieję na zatrudnienie się w przemyśle stoczniowym lub handlu.

Wysoki wskaźnik inflacji, wywołany zadłużeniem państwa i dużymi ilościami złota przywożonego z Nowego Świata, przyczynił się do znacznego pogorszenia się warunków życiowych chłopstwa. Ceny podstawowych dóbr, w tym wełny i zboża, przez cały XVI w. zwiększyły się ponad pięciokrotnie, wywołując paraliż ekonomiczny krajów europejskich (tzw. rewolucja cenowa). Hiszpania i Anglia, jako jedyni producenci i eksporterzy wełny, początkowo korzystały z takiego obrotu spraw, jednak wkrótce zostały ogarnięte ruchami uwłaszczeniowymi, które spowodowały przemiany rynkowe i masowe wyludnienie terenów wiejskich.

Popularna w Kastylii hodowla owiec zyskiwała na znaczeniu w związku ze wzrostem cen wełny. Hodowcy co zimę prowadzili owce domowe z chłodniejszych szczytów północy na cieplejsze ziemie południowe, ignorując wytyczone szlaki i tratując po drodze tereny rolnicze. Skargi składane na gildię owczarzy były ignorowane przez Filipa II, który ze sprzedaży wełny otrzymywał ogromny podatek. Ostatecznie okazało się, że ziemia w Kastylii staje się jałowa, a Hiszpania w kwestii pożywienia zmuszona była polegać na imporcie. W związku z kosztem transportu oraz ryzykiem napadu na konwoje przez piratów, jedzenie w Hiszpanii było znacznie droższe niż w innych częściach świata, co w dużym stopniu spowolniło wzrost populacji.

Podstawą hiszpańskich interesów w szesnastym wieku były pożyczki. Leżąca w Hiszpańskich Niderlandach Antwerpia była centrum europejskiego handlu, a tamtejsi bankierzy finansowali większość wojen Karola V i Filipa II. Coraz popularniejsze stawały się weksle, których użycie pozwolało holenderskim bankom na spekulacje finansowe, prowadzące do zredukowania zjawiska wahania się cen. Pomimo że ten nurt kładł podwaliny pod rozwój wczesnego kapitalizmu w Europie, kompletny brak przepisów i wszechogarniająca korupcja oznaczały, że wystarczył niewielki pech, by właściciele ziemscy stracili cały swój majątek. Kościół zawsze był ważny dla hiszpańskiej ekonomii, w szczególności podczas rządów pobożnych Filipów III i IV - przekazywano wówczas na jego rzecz ogromne połacie ziemi. Habsburska polityka nie przewidywała angażowania się w redystrybucję ziemi, także pod koniec rządów Karola II, większość Kastylii była podzielona pomiędzy paru posiadaczy ziemskich, spośród których największym był własnie Kościół.

Sztuka i kultura (1504-1700)

Habsburgowie, zarówno w Hiszpanii jak i w Austrii, byli wielkimi mecenasami sztuki. Eskurial, przypominający klasztor pałac królewski, zbudowany na żądanie króla Filipa II, przyciągał największych europejskich malarzy i architektów. Diego Velázquez, uznawany za jednego z najbardziej znaczących malarzy europejskich, ceniony bardzo już za życia, cieszył się przyjaźnią i szacunkiem króla Filipa IV i jego pierwszego ministra, księcia Olivaresa. El Greco, inny znany artysta tego okresu, zaszczepił na hiszpańskim gruncie styl włoskiego renesansu i współtworzył unikalny charakter malarstwa hiszpańskiego. W tymże czasie zostały stworzone najbardziej cenione arcydzieła hiszpańskiej muzyki - przez kompozytorów takich jak Tomás Luis de Victoria, Luis de Milán i Alonso Lobo, którzy przyczynili się do ukształtowania się muzyki renesansowej z kontrapunktem i wielochórowością. Wywarli tym swój wpływ na muzykę barokową. Kwitła też w owym czasie literatura - z najsławniejszymi przejawami w postaci dzieł Miguela de Cervantesa - autora powieści Don Quixote z Manchy i Lope de Vegi - największego hiszpańskiego dramaturga, autora ponad czterystu sztuk zachowanych po dziś dzień, zaś prawdopodobnie rzeczywista liczba stworzonych przez niego utworów sięgała tysiąca.

Wojny Napoleońskie w Hiszpanii

Bonaparte nie miał już przeciwników w Środkowej Europie, lecz wojna z Anglią trwała nadal, a smak zwycięstwa zaprawiało goryczą rozbicie flot francuskiej i sprzymierzonej Hiszpanii przez flotę brytyjską admirała Nelsona, co dokonało się 21 października 1805 r. pod Trafalgarem w pobliżu Gibraltaru. W kontynentalnej Europie zapanował pokój, z wyjątkiem Portugalii, gdzie Anglicy mieli swoje bazy morskie, z których robili wypady przeciwko francuskim statkom na morzach. Napoleon postanowił spacyfikować ten ostatni wrogi skrawek kontynentalnej Europy. Posłał więc swe wojska przez terytorium przyjaznej Hiszpanii i do listopada 1807 r. Portugalia została podbita, a Hiszpania faktycznie okupowana przez Francuzów. W następnym roku, w proteście przeciwko przedłużającej się okupacji, wpierw abdykował król hiszpański Karol IV, a następnie wybuchło w Hiszpanii powstanie narodowe przeciwko garnizonom francuskim. Napoleon przy pomocy dodatkowych sił utrzymał wprawdzie w swym władaniu cały Półwysep Iberyjski, lecz wojna partyzancka w Hiszpanii tliła się nadal i angażowała znaczne siły francuskie.

Hiszpania w XX i na początku XXI wieku

Początek XX wieku to okres biednej, niewiele znaczącej w Europie Hiszpanii. W kraju silnie ścierali się konserwatyści i liberałowie - receptą miały być rządy silnej ręki i dyktatorskie (Miguel Primo de Rivera i Josè Antonio Primo de Rivera). Król, Alfons XIII Burbon, był człowiekiem o słabym charakterze i nie potrafił poprowadzić samodzielnej polityki, która wyprowadziłaby kraj z kryzysu.

Monarchia była coraz bardziej skompromitowana i miała wielu przeciwników. W 1931, gdy poczas pierwszych od wielu lat wolnych wyborów zwyciężyli republikanie, Alfons XIII opuścił kraj, a Hiszpania stała się republiką.

Nie nastąpił jednak czas spokoju - walki lewicy i prawicy wybuchły z całą zaciętością, przeradzając się wwojnę domową. Zwycięsko wyszła z niej prawica i generał Francisco Franco. Kierował państwem przez kilkadziesiąt lat - byłto okres rządów autorytarnych, represji (szczególnie wobec osób o przekonaniach lewicowych), ale również stopniowego rozwoju gospodarczego. Franco zachował także neutralność podczas II wojny światowej, ale zgodził się, aby ochotnicy hiszpańscy walczyli na froncie wschodnim u boku Hitlera.

W 1975 po śmierci Franco na tron powrócili Burbonowie, a konktetnie wnuk Alfonsa XIII - Jan Karol. Ku zdziwieniu rodaków przeprowadził on demokratyzację i reformy, a nowa konstytucja z 1978 postawiła Hiszpanię wśród krajów europejskich. Wkrótce też przyjęto Hiszpanię do UE oraz NATO.

Na początku XXI wieku Hiszpania jest jednym z najbardziej liberalnych krajów w Europie i na świecie (społeczeństwo, niegdyś tradycyjnie katolickie, coraz bardziej się laicyzuje). W 2004 za swoje poparcie udzielone Amerykanów w Iraku zapłaciła krwawym zamachem terrorystycznym w Madrycie, po którym wojska hiszpańskie powróciły do kraju. Trudnym do rozwiązania problemem będą tendencje odśrodkowe Katalonii oraz Kraju Basków.

źródło: wikipedia.pl

Literatura

Poniżej prezentujemy zagadnienia z literatury hiszpańskiej.

Carlos Ruiz Zafón

O PISARZU

Carlos Ruiz Zafón (ur. 25 września 1964 w Barcelonie) - hiszpański pisarz, z wykształcenia dziennikarz. Od 1994 mieszka w Los Angeles, gdzie poświęcił się pisaniu scenariuszy filmowych i powieściopisarstwu.

Wydał cztery książki dla młodzieży. Za pierwszą z nich, El principe de la nieba (Książę mgły) otrzymał nagrodę Edebé. Po kolejnych trzech (El palacio de la medianoche, Las luces de septiembre i Marina) postanowił napisać powieść skierowaną do starszych czytelników. Cień wiatru (La sombra del viento), opublikowany w 2001, został przetłumaczony na 36 języków i odniósł sukces w ponad 40 krajach. Wśród swoich ulubionych autorów podaje Dostojewskiego, Tołstoja i Dickensa.

Książki tego pisarza:

La sombra del viento
wersja po hiszpańsku znanej w polsce książki Ruiza Zafona "Cień Wietru".

Sinopsis

Un amanecer de 1945 un muchacho es conducido por su padre a un misterioso lugar oculto en el corazón de la ciudad vieja: El Cementerio de los Libros Olvidados. Allí, Daniel Sempere encuentra un libro maldito que cambiará el rumbo de su vida y le arrastrará a un laberinto de intrigas y secretos enterrados en el alma oscura de la ciudad. La Sombra del Viento es un misterio literario ambientado en la Barcelona de la primera mitad del siglo XX, desde los últimos esplendores del Modernismo a las tinieblas de la posguerra. La Sombra del Viento mezcla técnicas de relato de intriga, de novela histórica y de comedia de costumbres pero es, sobre todo, una tragedia histórica de amor cuyo eco se proyecta a través del tiempo. Con gran fuerza narrativa, el autor entrelaza tramas y enigmas a modo de muñecas rusas en un inolvidable relato sobre los secretos del corazón y el embrujo de los libros ,manteniendo la intriga hasta la última página

źródło: wikipedia.pl

Miguel de Cervantes

Młodość

Pochodził z zubożałej, ale znanej rodziny szlacheckiej. Uczył się w Salamance; już wtedy zaczął pisać poezje. Utwory te ocenił przychylnie legat papieski Giulio Acquaviva, który zabrał młodego poetę z sobą do Włoch. Przyczyna wyjazdu Miguela nie jest jednak całkiem oczywista, bowiem w tym samym czasie prawo hiszpańskie ścigało jakiegoś innego młodego szlachcica o tym samym imieniu i nazwisku pod zarzutem udziału w rozlewie krwi.

Służba wojskowa

W Rzymie Cervantes był szambelanem na dworze Acquavivy, wkrótce jednak postanowił wstapić do hiszpańskiego regimentu stacjonującego w Neapolu (którym w owym czasie należał do korony hiszpańskiej). W słynnej bitwie w zatoce Lepanto (1571), w której walczył pod dowództwem Don Juana de Austria, wykazał się dużą odwagą. Za brawurę zapłacił dwiema ranami postrzałowymi w pierś i strzaskaną lewą ręką, która pozostała nieruchoma do końca życia. Po bitwie stacjonował w Neapolu, gdzie zapoznawał się z włoską literaturą.

Niewola

Zwolniony po czterech latach został w drodze do kraju wzięty do niewoli przez berberyjskich korsarzy, którzy sprzedali go dejowi Algieru. Ponieważ miał ze sobą listy polecające od księcia de Sessa i Don Juana, cena okupu za niego była wyższa niż za przeciętnego chrześcijanina, a tym samym czas oczekiwania na wykupienie wydłużał się. Jednocześnie niewykluczone, że listy tak ważnych osób uratowały mu życie, gdy kilkakrotnie próbował ucieczki. Niewola trwała pięć lat; o jego obecności w Algierze wspominają co najmniej dwa źródła z tamtego okresu. Wydaje się, że dość krnąbrny jako niewolnik Cervantes był przez swych kolejnych właścicieli traktowany z pobłażaniem, a jego talent, zarówno przywódczy jak artystyczny, zyskał mu uznanie współtowarzyszy niedoli.

Ratunek

Wreszcie w 1580 rodzina Cervantesa uzbierała 500 eskudów i Miguel został wykupiony, niemal w ostatniej chwili, bo jego ostatni właściciel przenosił się właśnie do Konstantynopola i zamierzał zabrać ze sobą wszystkich niesprzedanych niewolników.

Powrót i pierwsza powieść

W pierwszym okresie po uwolnieniu znów zaciągnął się do wojska i stacjonował w Portugalii, świeżo podbitej przez Filipa II. Wkrótce opuścił armię na zawsze i po romansie z młodą mężatką o nazwisku Ana de Villafranca (którego owocem była córka) ożenił się z młodszą od siebie o 18 lat Cataliną de Salazar y Palacios, właścicielką niewielkiego majątku ziemskiego w Esquivias niewielkiej wiosce w La Manchy. Po kilku bezowocnych próbach zatrudnienia się na dworze Filipa II zrezygnował i postanowił żyć wyłącznie z literatury, do czego zresztą został niejako zmuszony, ponieważ euforia wywołana bitwą w zatoce Lepanto już dawno przeminęła, a jego zasługi wojenne poszły w zapomnienie, nie dając gratyfikacji, na które być może liczył. Niestety, utrzymywanie się z pisarstwa okazało rzeczą bardzo trudną. Wkrótce napisał pierwszą powieść Galatea w stylu sielanki (1585), którą dedykował przyjacielowi Acquavivy, być może z nadzieją, że roztoczy nad nim patronat.

Dramaturg

Był to okres bujnego rozkwitu hiszpańskiego teatru, a Cervantes próbował sił jako dramaturg. Z dzieł dramatycznych Cervantesa zachowały się tylko dwie sztuki: El trato de Argel (Życie w Algierze) i tragedia z dziejów rzymsko-hiszpańskich La Numancia. Jak twierdził, napisał w owym czasie kilkadziesiąt sztuk, w tym La confusa, którą sam uważał za swoją najlepszą. Jako autor dramatyczny Cervantes nie miał powodzenia, jak pisał po latach, jego sztuki zostały przyjęte przez publiczność "bez obrzucania aktorów warzywami".

Poborca

Nędza zmusiła go w końcu do podjecia innej pracy; otrzymał urząd komisarza do spraw zaopatrzenia Wielkiej Armady. Nie wiązało się z łatwym życiem, ale dawało pewne możliwości, m.in. podróży po Andaluzji, których reminiscencje znalazły oddźwiek w jego późniejszych utworach. Jednakże problemy ze zbilansowaniem ksiąg i procesy z przełożonymi, którzy zarzucali mu zła wolę i działanie na szkodę Armady, sprowadziły nań wielkie przykrości i we wrześniu 1592 roku znalazł się w więzieniu, na szczęście tylko na kilka dni. W 1594 roku wyjechał do Madrytu i tam otrzymał posadę poborcy podatkowego, która choć nobilitująca w stosunku do poprzedniej, to jednak wiązała się z równie nieprzyjemnymi obowiązkami. Po zaledwie dwóch latach Cervantes odrzucił ten zaszczyt i wyjechał do Sewilli, gdzie oddał się swej ulubionej sztuce: poezji.

Poeta i prześmiewca

Mając za sobą wygrany w 1595 roku konkurs poetycki w Saragossie, Cervantes oddał się z lubością swej ulubionej, acz nadal mało popłatnej pracy. Dał się poznać jako prześmiewca piętnujący ludzkie przywary i nie lękający się krytykować i odbrązawiać znane postacie, jak choćby książę Medina Sidonia. Niestety, wkrótce doszło do prawnego epilogu problemów buchalteryjnych sprzed czterech lat i Cervantes znalazł się ponownie w więzieniu, tym razem na dłużej. Być może tam powziął zamiar napisania Don Kichota.

Don Kichot

W 1604 roku, po kilku latach podróży i publikowania niewielkich utworów, Cervantes odsprzedał prawa do druku swojego największego dzieła Francisco de Roblesowi, tym samym pozbawiając się ewentualnych tantiem z kolejnych wydań. Jego największe dzieło El ingenioso hidalgo Don Quixote de la Mancha ukazało się w 1605 roku, ale jej treść, przynajmniej w części, była znana już wcześniej wielkiemu współczesnemu Cervantesa - dramaturgowi Lope de Vega. Powieść okazała się prawdziwym sukcesem i wkrótce doczekała się kolejnych wydań, w Madrycie, Brukseli, Mediolanie, niestety nie przynosząc autorowi żadnych korzyści materialnych, a tylko sławę. Część druga Segunda parte del ingenioso hidalgo Don Quixote de la Mancha ukazała się w 1615 roku, prawdopodobnie wskutek działań nieznanego pisarza kryjącego się pod pseudonimem de Avellanedy, który napisał "drugą część przygód Don Kichota z La Manchy", ocenianą jako dobrą, lecz nie dorównującą oryginałowi, co więcej zawierającą uszczypliwe uwagi wobec Cervantesa. Ten podjął rękawicę i nie tylko odpowiedział krytyką swego anonimowego adwersarza (zawartą w drugiej części rozdziału 59), ale wydał drukiem prawdziwą druga część przygód rycerza z La Manchy, której sukces dorównał wkrótce sukcesowi części pierwszej.

Wielki przegrany

Upragniony sukces wydawniczy w postaci obu części przygód Don Kichota przyszedł późno i nie zdążył zapewnić ich autorowi spokojnego i beztroskiego życia. Cervantes - pechowo dobierający sobie protektorów i nękany dziwnymi zbiegami okoliczności (jak choćby w 1605 roku krwawe zajście przed domem, w którym mieszkała jego rodzina, które zmusiło ją do wyjazdu do Madrytu) oraz nieustannymi procesami o odszkodowania, choćby za niemoralne prowadzenie się jedynej córki Isabel - umarł w Madrycie 23 kwietnia 1616 roku (niektóre źródła wspominają o 22 kwietnia jako o faktycznej dacie śmierci, dzień później miał on być jedynie pochowany), zaledwie 12 lat po opublikowaniu pierwszej części Don Kichota. Pochowano go następnego dnia w klasztorze trynitariuszy bosych przy dzisiejszej ulicy Lope de Vegi.

źródło: wikipedia.pl

Malarstwo hiszpańskie

Francisco Goya

Francisco Goya y Lucientes (ur. 30 marca 1746, zm. 15 kwietnia 1828 w Bordeaux), malarz królewski na dworze hiszpańskim za panowania Karola III Burbona, Karola IV Burbona i Ferdynanda VII Burbona.

Biografia

Urodził się w ubogiej wsi Fuendetodos. Był synem José Goi i doñy Gracii Lucientes. Jego ojciec w owym czasie porzucił zawód pozłotnika (czym zajmował się poprzednio w Saragossie) i zajął się uprawą roli. Matka pochodziła ze zubożałej hiszpańskiej rodziny szlacheckiej, która w Fuendetodos miała niewielkie posiadłości ziemskie. Od 1760 roku rodzina zamieszkała w Saragossie, a José Goya powrócił do zawodu pozłotnika. Francisco miał pięcioro rodzeństwa.

Miejscowy ksiądz, ojciec Salcedo, zwrócił uwagę na zdolnego chłopca i zaprowadził go do warsztatu malarza i dekoratora kościołów don José Luzan y Martineza. Francisco został u niego czeladnikiem. Luzan y Martinez był rzemieślnikiem i cenzorem "bezecnych malowideł" z polecenia trybunału Inkwizycji. Tam Francisco, kopiując wzory z dzieł dawnych mistrzów, poznał zasady rysunku i techniki malarskiej.

Edukacja

W 1763 roku Goya wyjechał do Madrytu. Jako siedemnastolatek próbował dostać się na Akademię San Fernando w Madrycie, którą kierował w owym czasie Czech, Anton Raphael Mengs, będący zwolennikiem klasycyzmu. Mengs ignorował ostatniego wielkiego malarza weneckiego Giovanniego Battistę Tiepolo, który dekorował freskami sufit sali tronowej w pałacu królewskim w Madrycie, w stylu i kolorach późnego baroku. Kolor Tiepola zachwycił Goyę, ale nie pomogło mu to dostać się na Akademię. Mengs otaczał się ludźmi, którzy naśladowali jego malarstwo lub wzory antyczne. Niepowodzeniem zakończyła się także następna próba, podjęta trzy lata później. Pierwsze miejsce zajął wówczas Ramon Bayeu, brat członka jury Francisca Bayeu. Najprawdopodobniej był to przejaw nepotyzmu, który utrudniał start artystom utalentowanym. Artyści zgromadzeni wokół Mengsa okazali się artystami miernymi, jedynie sam mistrz został odnotowany w historii sztuki. Po tej "klęsce" Goya wstąpił na cztery lata do szkoły Francisca Bayeu - malarza dworskiego i członka jury - gdzie kopiował dzieła antyku. W ten sposób Goya odebrał solidne wykształcenie, choć nie mógł realizować swoich artystycznych zamierzeń.
Początek kariery, małżeństwo

W 1770 roku młody Goya wyjechał do Rzymu, a później do Parmy. Tam uczestniczył w konkursie malarskim i dzięki nabytym umiejętnościom charakterystycznym dla malarza uprawiającego modny wówczas styl (klasycyzm), ale i z domieszką weneckiego koloru przejętego od Tiepola, zdobył drugą nagrodę. Powrócił do kraju jako malarz wyróżniony w Italii. Dostał propozycję namalowania fresku na chórze w kościele Nuestra Señora del Pilar w Saragossie. Jego projekt został zaakceptowany, a w 1772 roku ukończone malowidło zdobyło uznanie publiczności. W następnym roku Goya ożenił się z Josefą Bayeu, siostrą słynnego wówczas malarza i dawnego nauczyciela. Mieli pięcioro dzieci, z których przeżyło tylko jedno: syn Javier.
Szwagier, Bayeu, wprowadził Goyę do królewskiej manufaktury arrasów Santa Barbara. Manufakturą zarządzał Mengs, który zlecił poleconemu przez Bayeu malarzowi wykonanie serii projektów na gobeliny. Goya dostarczył 30 projektów w ciągu trzech lat i stał się względnie zamożnym człowiekiem. Następnym zleceniem była seria rycin, według portretów pędzla Diego Velazqueza. W 1780 roku Goya został jednogłośnie przyjęty w poczet członków Akademii San Fernando. Jako świeżo upieczony akademik wszedł w artystyczny konflikt ze swoim dawnym promotorem, Bayeu. Konflikt okazał się tym bardziej bolesny, że żona Goi, Josefa z domu Bayeu - stanęła po stronie brata, a nie męża. W roku następnym umarł ojciec Goi i siostra Rita.
Na dworze królewskim

{galeria:344px-Goja_Kukla.jpg}

{galeria:373px-Goya_Karol3.jpg}

{galeria:432px-Goya_Martinez.jpg}

{galeria:461px-Goya_Shoot.jpg}

W 1783 roku Goya wyjechał do Arenas de San Pedro, gdzie na zlecenie don Luisa (brata Karola III) portretował jego rodzinę. Wkrótce sam król Karol III zechciał mieć swój portret pędzla malarza. Uznanie członków królewskiej rodziny stało się początkiem zawrotnej kariery Goi. Wszyscy chcieli mieć portret malowany przez malarza rodziny królewskiej. Wkrótce w 1786 roku Goya oficjalnie został mianowany malarzem królewskim, a w 1789 roku już przez Karola IV - pierwszym malarzem nadwornym. (W tym samym czasie we Francji wybuchła rewolucja francuska). Na zlecenie króla Goya malował projekty gobelinów. Buntował się przeciw temu zajęciu - jako niegodnemu dla królewskiego malarza - ale był zależny od swojego mocodawcy i nie potrafił mu odmówić - ryzykując karierę. Z tego okresu pochodzi m.in. projekt gobelinu Kukła. Goya stał się zamożnym i uznanym malarzem. Schlebiał mu poklask arystokracji. Uczył się francuskiego i podpisywał swoje prace Francisco de Goya. Jednocześnie przeżywał dramat jako artysta, który marnuje swój talent na głupstwa. Projektowane przezeń gobeliny, zamawiane przez króla, były na życzenie Karola IV wiejskimi sielankami utrzymanymi w duchu rokokowego sentymentalizmu. Projekty gobelinów i portrety Goi, jak np. Portret Sebastiana Martineza, artystycznie zupełnie nie przystawały do siebie.

{galeria:416px-Goya_alba2.jpg}

{galeria:500px-Goya_Miracle.jpg}

{galeria:730px-Goya_Karol.jpg}

{galeria:341px-Goya_Chinchon.jpg}

Oszałamiający sukces malarza, ale i uzależnienie od monarchy przerwała w roku 1792 poważna choroba Goi. Artysta przez prawie rok walczył ze śmiercią, paraliżem i ślepotą - doszedł do zdrowia tylko częściowo - pozostał głuchy, lecz głuchota wyostrzyła jeszcze bardziej jego wrażliwość wzrokową. (W tym czasie we Francji król Ludwik XVI i jego żona Maria Antonina zostali zgilotynowani). Po roku Goya wrócił do malowania. W 1795 roku, po śmierci swojego szwagra Bayeu, Goya został dyrektorem Akademii San Fernando, do której tak trudno było mu się dostać. W roku następnym namalował pierwszy portret ekscentrycznej i niewiernej księżnej Marii del Pilar Teresy Cayetany d'Alba, do której żywił uczucie miłości. Księżna Alby była uznawana za najpiękniejszą kobietę Hiszpanii. Po śmierci księcia Alby, malarz spędził wiele miesięcy w Sancular w Andaluzji w towarzystwie księżnej. Z tego okresu pochodzą rysunki, które Goya traktował jak ulotne szkice. Niezależność księżnej stała się lekcją niezależności dla malarza.

Uniezależnienie

W roku 1797 porzucony Goya powrócił do Madrytu i stworzył serię 80 rycin Kaprysy wydanych w 1799 roku. Rozpoczął się wówczas nowy okres w jego twórczości. Kaprysy to świadectwo całkowitej niezależności artysty - nie była to kapryśność typowa dla księżnej Alby - ale krytyka wszelkich przejawów społecznej niesprawiedliwości; włącznie z postanowieniami trybunału Inkwizycji, np. sprawa Galileusza. Lapidarnym określeniem tematyki całego cyklu może być tytuł jednej z rycin: Kiedy rozum śpi, budzą się upiory. Goya, obawiając się o los rycin, ofiarował je panującemu królowi Karolowi IV, nie dlatego, że cenił go jako kolekcjonera sztuki, ale aby uchronić grafiki przed Inkwizycją. W roku 1798 Karol IV zlecił Goi wykonanie fresków w nowym kościele w San Antonio de la Florida niedalego Madrytu. Freski te to największe osiagnięcie Goi w zakresie malarstwa sakralnego. Tutaj Goya zastosował swoje własne ujęcie formy, polegające na szybkim nanoszeniu farby na podłoże, tak że dukt pędzla był dobrze widoczny. Dawniej było to przyczyną sporu z Bayeu i odrzucenia pracy przez zamawiających, którzy żądali "dokończenia dzieła" - tym razem publiczność zaakceptowała takie malarstwo.

{galeria:398px-Goya_Caprichos3.jpg}

{galeria:422px-Goya_Caprichos1.jpg}

{galeria:422px-Goya_Caprichos4.jpg}

{galeria:413px-Goya_Caprichos2.jpg}

W latach 1800-1801 Goya namalował Portret rodziny królewskiej, który określany jest mianem arcydzieła sztuki portretowej wszystkich czasów. Portretował wielu arystokratów, ich żony i dzieci. Jego wnikliwe spojrzenie i pewna ręka wydobywały psychologiczne subtelności portretowanych osób - a Goya-malarz nie był juz bezkrytyczny wobec arystokratów i uwidaczniał ich słabości i wady - przedstawiał prawdę psychologiczną portretowanych osób. Z tego okresu pochodzą zapewne też dwa słynne obrazy Goyi Maja naga i Maja ubrana namalowane najpewniej około roku 1805 na zlecenie Godoya, królewskiego ministra. Nie wiadomo kto pozował do tych obrazów, a to, iż była to księżna Alba, to plotka, gdyż księżna umarła w roku 1802 w wieku 40 lat. Rok 1808 to początek lat okupacji Hiszpanii przez Francuzów pod wodzą Napoleona Bonaparte. Rewolucja francuska dotarła w ten sposób do Hiszpanii i zmiotła dawną potegę hiszpańskiej monarchii. Z tego roku pochodzi obraz Kolos (albo Panika). Obraz jest tak wymowny, iż nie potrzebuje komentarza. Podobnie jak Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808 roku - obraz namalowany w roku 1814 po zakończeniu okupacji francuskiej i dojściu do władzy Ferdynanda VII.

{galeria:800px-Goya_Maja_ubrana2.jpg}

{galeria:543px-The_Giant_by_Goya.jpg}

{galeria:782px-Francisco_de_Goya_y_Lucientes_023.jpg}

W czasie wojen napoleońskich Goya stworzył swój najbardziej dramatyczny cykl rycin Okropności wojny. Przy tym cyklu Goi obraz Wolność wiodąca lud na barykady Eugene Delacroix wydaje się dziecinnie niedojrzały, wręcz naiwny. W latach okupacji francuskiej, w roku 1812, zmarła żona malarza, Josefa. Po wojnie Goya portretował Ferdynanda VII, ale stosunki z hiszpańskim królem były bardzo chłodne. Goyę podejrzewano o współpracę z byłym okupantem; namalował bowiem w 1812 roku portret Wellingtona. Hiszpanie nie wiedzieli, iż w trakcie malowania tego obrazu niemal nie doszło do potyczki pomiędzy Anglikiem a Hiszpanem, bowiem Goya "wstawił" głowę Anglika w tors Godoya, na nieukończonym portrecie konnym nielubianego ministra (i wroga) i oddał tak przerobiony portret konny po piętnastu dniach od zamówienia. Wszystko to ponoć doprowadziło Anglika do wściekłości i doszło do poważnego zatargu z malarzem, podczas którego Goya sięgnął po pistolet, a Anglik po szpadę. Zajście z trudem załogodzili obecni przy nim ludzie. Z kolei Inkwizycja wezwała malarza, aby wytłumaczył okoliczności powstania obrazu Maja naga. W atmosferze nieufności i podejrzeń, w roku 1819, Goya opuścił Madryt i nabył Quinta del Sordo, tzw. Dom Głuchego (poprzedni właściciel domu też był głuchy). Tam zamieszkał wraz z ostatnią kobietą swojego życia, młodą Leokadią Zorillą (Weiss), oraz ich córką Marią del Rosario. Pod koniec 1819 roku Goya przeżył nawrót choroby, ale tym razem wyszedł z niej obronną ręką. Po odzyskaniu zdrowia stworzył najbardziej tajemniczy i pesymistyczny cykl fresków malowanych olejno bezpośrednio na tynku, tzw. Czarnych obrazów 1820-1824, które zostały przeniesione później na płótno i obecnie znajdują się w Muzeum Prado. Obrazy te to przejmująca wizja upadku dawnego świata, obraz nędzy i rozpadu tradycyjnych wartości, zniszczenia i samozagładzy; np.: Saturn pożerający jedno ze swoich dzieci. Malowidła wypełniały ściany Quinta del Sordo: siedem na parterze i siedem na piętrze. Ostatnim malowidłem na piętrze był Pies, który w porównaniu do innych jest wyrazem nadziei. Pies wystawia łeb poza plamę czerni - tam, gdzie rozpoczyna się bliżej nie określona, ale świetlista przestrzeń.

Ostatnie lata życia

W 1824 roku 78-letni Goya opuścił Quinta del Sordo i Hiszpanię i zamieszkał w Bordeaux, wraz z 36-letnią wówczas Leokadią oraz 10-letnią Marią del Rosario. Tam powstał cykl rycin Tauromachia - walki byków Patrz: Commons. Tam także Goya skończył cykl rycin Disparates (Szaleństwa) (1815-1824), który został wydany wraz z Okropnościami wojny już po śmierci artysty. Cykl Disparates został nazwany przez wydawców z Akademii San Fernando Przysłowiami, bowiem nie znali oni autorskich odbitek z pracowni Goi, gdzie pojawiały się tytuły Disparate. Jednym z piękniejszych i optymistycznych późnych obrazów Goi jest Mleczarka, podobna w nastroju do wcześniejszej Nosicielki wody.
Ostatnie lata życia Goi to dalsze twórcze eksperymenty z technikami graficznymi. Goya był pionierem rozwoju litografii w Hiszpanii (Tauromachia). Wykonał też czterdzieści miniatur na kości słoniowej techniką wynalezioną przez siebie. Wiele klopotów przysporzyły badaczom rysunki wykonywane przez Goyę wspólnie z małą Rosarito. Nie wiadomo, które z nich rysował Goya, które są dziełem ich obojga, a które 10-12-letnia Rosarito zrobiła sama - miała bowiem genialny dar naśladowania swojego mistrza.

Spuścizna

Wszystkie Rysunki Goi zostały zebrane w ośmiu Albumach i oznaczone literami od A do H. Albumy ukazują, jak zmieniał się stosunek Goi do rysunków; od szybkich notatek i funkcji pomocniczej ku traktowaniu ich jak prace autonomiczne, posiadające pełną wartość artystyczną.

Czas pokazał, iż Francisco Goya to malarz nieprzeciętny także wśród najwybitniejszych. Nikt wcześniej, ani później, nie był tak wszechstronny. Goya kształcony za młodu na malarza klasycystycznego był jednocześnie kontynuatorem tradycji weneckiej i barokowej, co zawdzięczał kontaktowi z Giovannim Tiepolo, a jeszcze bardziej swojemu zachwytowi nad dziełami Diego Velazqueza. Goya udowodnił, że nie było sprzeczności pomiędzy klasycyzmem a tradycją Baroku. (Tę sprzeczność widział jedynie zbyt "biurokratyczny" Czech, Mengs. Druga nagroda na konkursie w Parmie potwierdziła to). Hiszpan malował freski o treści religijnej w świątyniach, portrety monarchów i papieży (np. Św. Grzegorz), tak jak jego wielcy poprzednicy. Ale wydarzenia dziejowe sprawiły, że ten świat się załamał, a taka sztuka utraciła swoją aktualność. Według Józefa Supińskiego: Brak działania dla dobra ogółu przez jednostki posiadające władzę stał się źródłem upadku feudalnej budowy społecznej. Rewolucja francuska i jej ekspansja do Europy (w tym do Hiszpanii) poprzez żołnierzy Napoleeona spowodowała jeszcze więcej cierpień; jeszcze większy zamęt i upadek dobrych obyczajów. To wymagało zmiany koncepcji sztuki. Goya, zamierzając "dać świadectwo prawdzie" - jak mawiał - zreformował sztukę; nadał jej nowy wyraz (nowoczesny do dzisiaj) oraz nową funkcję, która była i jest nadal realizowana przez najwybitniejszych artystów. Tą funkcją jest walka artysty o społeczną sprawiedliwość. Zostało to później dobitnie wyartykułowane w romantyzmie, ale Goya był prekursorem w takim podejściu do sztuki. Można powiedzieć, że w osiągnięciu tej przemiany pomogła Goi choroba; pierwsza w roku 1792, druga w roku 1819. Obie choroby spotęgowały siłę wyrazu jego sztuki. Goya, wychodząc z objęć "pewnej śmierci", odrzucał nie tylko towarzyskie konwenanse i artystyczne kanony, ale przede wszystkim lęk. Dzięki talentowi, odwadze i ich sile, wykreował nowe oblicze sztuki, aż po wiek XX. Goya stał się źródłem inspiracji dla malarzy swojego i następnego stulecia; Delacroix, Maneta, Daumiera, Muncha, symbolistów, impresjonistów, fowistów, surrealistów, ale przede wszystkim dla Pabla Picassa, który mawiał - wielki malarz rodzi się raz na sto lat.

El Greco

El Greco, właściwie Dominikos Theotokopulos, gr. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (ur. 1541 w Fodele na Krecie, zm. 7 kwietnia 1614 w Toledo), malarz i rzeźbiarz hiszpański pochodzenia greckiego, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli manieryzmu.

Biografia

W początkowym okresie swojej twórczości, jeszcze na Krecie, malował ikony. W roku 1568 wyjechał do Wenecji, gdzie prawdopodobnie przebywał w pracowni Tycjana. El Greko poznał i zachwycił się kolorem obrazów Tintoretta. Wpływ Tycjana i Tintoretta będzie widoczny w jego malarstwie.

Od roku 1570 El Greko przebywał w Rzymie na dworze kardynała Alessandro Farnese. Poznał tam twórczość Rafaela i Michała Anioła, do których miał jednak stosunek krytyczny zarzucając im przywiązywanie zbyt dużej uwagi do rysunku i zmniejszenie roli koloru. Dodatkowo konflikt z Vasarim spowodował, że w 1577 zdecydował się opuścić Rzym.

Osiadł w Toledo, gdzie pracował do śmierci i gdzie powstały jego najbardziej dojrzałe dzieła, wykonywane głównie na zamówienie Kościoła katolickiego, dążącego do odbudowy swojego znaczenia w Hiszpanii, co dzisiaj nazywamy kontrreformacją.

Twórczość

W twórczości El Greca dominuje malarstwo religijne. Malował także portrety; najbardziej znany to Dama w Futrze najprawdopodobniej portret ukochanej Jerónimy de las Cuevas, z którą miał syna Jorge Manuela (Jorge także został malarzem; pozostawał pod wpływem ojca, ale nie dorównał mu talentem). Poboczny temat stanowiły sceny mitologiczne Laokoon i pejzaż Widok Toledo. El Greco zajmował się również projektowaniem architektury i rzeżbą (najczęściej związaną z projektowanym obiektem), ale był to zaledwie margines jego działalności malarskiej.

Po śmierci jego twórczość uległa zapomnieniu, odkryto ją ponownie dopiero w końcu XIX wieku, kiedy doceniono jego silny indywidualizm i ekspresję. Swobodna forma, rysunek i kolor El Greca wpłynęły na artystów takich, jak Paul Cézanne, Pablo Picasso i Jackson Pollock. Wydłużenie postaci, będące wyrazem artystycznej transformacji, było interpretowane w XIX wieku, przez artystycznych laików, jako wyraz wady wzroku (astygmatyzm), zamiast jako świadomy zabieg artystyczny, indywidualizm i uduchowienie wizji malarskiej.

Jedyny obraz malarza w Polsce ("Ekstaza św. Franciszka") znajduje się od 15 października 2004 roku w ekspozycji otwartej Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach. Nigdy wcześniej nie był prezentowany publicznie.

Ważniejsze dzieła

El Greco
Wniebowzięcie NMP (1577)
Obnażenie z szat (1579)
Pogrzeb hrabiego Orgaza (1586)
Widok Toledo (1597-1599)
Laokoon (1610)
Zwiastowanie (1605-1612)
Ekstaza św. Franciszka
Zesłanie Ducha Świętego

Juan Gris

Juan Gris (właściwie Jose Victoriano Gonzales) (ur. 23 marca 1887 w Madrycie - zm. 11 maja 1927 w Boulogne-sur-Seine), malarz hiszpański, przedstawiciel kubizmu, który całe życie mieszał we Francji.

Kształcił się w Madrycie, a następnie pod uczył się malarstwa pod kierunkiem malarza Jose Maria Carbonero. W roku 1906 wyjechał do Francji, gdzie osiadł na stałe. Był znajomym Pablo Picasso i razem z nim miał pracownię w Le Bateau-Lavoir na Montmartre w Paryżu. Obracał się w kręgach paryskiej awangardy artystycznej. Początkowo pracował jako rysownik, później uległ wpływom kubizmu analitycznego, a potem także syntetycznego.

W roku 1912 uczestniczył w wystawie grupy Section d'Or.

Malował głównie martwe natury w spokojnej, stonowanej palecie barw.
Tworzył także projekty teatralne dla baletów Diagilewa.

Jego najbardziej znane dzieła to :

W hołdzie Picassowi
Portret M. Raynala
Umywalnia
Trzy karty
Martwa natura z syfonem
Torebka kawy
Album

Pablo Picasso

Pablo Picasso właściwie Pablo Ruiz Blasco (ur. 25 października 1881 w Maladze w Hiszpanii, zm. 8 kwietnia 1973 w Mougins we Francji) jest uznawany za jednego z najwybitniejszych artystów XX wieku. Był przede wszystkim malarzem, ale zajmował się także rzeźbą, grafiką oraz ceramiką. Picasso i Georges Braque byli twórcami nurtu malarstwa zwanego kubizmem.

Talent Picassa odkrył jego ojciec, który był znakomitym rysownikiem. Następnie kształcił się w Hiszpanii, później w Paryżu 1900-1902, gdzie znaczny wpływ na jego twórczość miało zetknięcie z postimpresjonistami oraz Henri Toulouse-Lautreciem. W latach 1901-1904 prace Picassa określa się jako okres niebieski. Były to dzieła utrzymane w kolorycie melancholijnym, ukazujące tematykę i postaci osób biednych (Życie, Stary gitarzysta, Dwie siostry, Prasowaczka).

Po tym okresie twórczość Picassa weszła w okres różowy, między innymi sceny z życia cyrkowców (Dziewczyna na kuli, Kuglarze, Toaleta, Rodzina arlekina).

Od roku 1907 Picasso pod wpływem Paula Cézanne'a oraz sztuki iberyjskiej i afrykańskiej rozpoczął twórcze eksperymenty z geometryzacją i uproszczeniem formy, które dały początek kubizmowi (Panny z Avignonu, Portret Gertrudy Stein). W dalszym okresie po współpracy z Braque'iem skrystalizowały się zasady kubizmu analitycznego, hermetycznego i syntetycznego.

Następne lata charakteryzowały ciągłe poszukiwania twórcze. Gdy wybuchła wojna domowa w Hiszpanii opowiedział się po stronie republikańskiej, a w roku 1937 za 200 tys. peset namalował słynną Guernicę, obraz wystawiony w Pawilonie Hiszpanii na Wystawie Światowej w Paryżu. Okres II wojny światowej spędził w Paryżu, w roku 1944 wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej, a po wojnie zaangażował się po stronie ruchów lewicowych i pokojowych.

Między innymi wziął udział w Kongresie we Wrocławiu w 1948 roku oraz namalował obrazy antywojenne (Masakra w Korei, Wojna i Pokój). Okres twórczości powojennej Picassa jest bardzo bogaty, różnorodny i nie poddający się klasyfikacji. Na tle sztuki XX wieku osobowość twórcza Picassa miała olbrzymi wpływ na każdą dziedzinę współczesnej plastyki.

Twórca kubizmu zmarł w 1973 roku.

WIĘCEJ O PICASO....

Salvador Dalí

Salvador Dalí, pełne nazwisko: Dalí i Domènech, Marqués de Pubol. hiszpański malarz, jeden z najbardziej znanych surrealistów. Jest jednym z najciekawszych artystów XX wieku. Postrzegany bywał jako skrajny ekscentryk, wymyślił własną metodę "paranoiczno-krytyczną". Jego postępowanie budziło wiele kontrowersji, nawet po śmierci. Urodził się 11 maja 1904 w małym mieście Figueres w Katalonii, w północnej Hiszpanii, w rodzinie notariusza. Jego talent artystyczny był widoczny już w dzieciństwie. Lekcje rysunku zaczął pobierać w wieku dziesięciu lat, a mając lat czternaście zaczął z sukcesem wystawiać swoje obrazy. Jego pierwsze zauroczenie sztuką wiązało się z impresjonizmem, który poznawał dzięki znajomemu ojca i przyjacielowi Picassa, katalońskiemu artyście malującemu w stylu impresjonistycznym, Ramonowi Pichot. W wieku 23 lat dostał od ojca prasę drukarską.

W 1921 r. Dalí rozpoczął studia w Królewskiej Akademii Sztuki w Madrycie. Dwa razy został wydalony, nigdy nie podszedł do egzaminów końcowych. Jego zdaniem był bardziej wykwalifikowany niż osoby, które miałyby go egzaminować. W okresie tym interesował się malarstwem prerafaelitów i malarstwem metafizycznym Giorgio de Chirico'a.

W 1928 r. przeprowadził się do Paryża, gdzie poznał hiszpańskich artystów Pabla Picassa i Joana Miró. Za wstawiennictwem tego ostatniego Salvador Dali stał się pełnoprawnym członkiem grupy surrealistów. Skupiali się oni wokół André Bretona, twórcy trzech Manifestów surrealizmu, pierwszego z 1924 r. André Breton pełnił rolę przywódcy grupy i twórcy teorii surrealizmu. W roku 1928 powstał pierwszy obraz Dalego uznawany za surrealistyczny: Krew jest słodka jak miód. Dalí w krótkim czasie stał się znaczącą postacią w tej grupie. Dopiero w 1937 r. Dali został wykluczony z grupy - zarzucano mu popieranie faszyzmu, a także chciwość.

Do 1929 r. Dalí wchodził na drogę surrealizmu, która miała uczynić go sławnym: prowadziła ona w świat podświadomości przywoływany podczas snu. Surrealizm bazował na teorii filozoficznej twórcy psychoanalizy Sigmunda Freuda. Obraz płonących żyraf czy topniejących zegarów stał się znakiem firmowym artysty. Dalí już na tym etapie twórczości znajdował inspiracje także wśród dzieł wielkich malarzy dawnych stuleci, szczególnie epoki Renesansu.

Poznanie Gali w 1929 miało wielki wpływ na życie i twórczość artysty. Gala, czyli Helena Diakonova, była rosyjską imigrantką, starszą od Dalego o 10 lat. Kiedy ją poznał, była żoną poety Paula Eluarda. Gala odeszła od męża i wybrała życie z Dalím. W 1932 r. rozwiodła się z Paulem Eluardem, żeby w 1934 r. wziąć z Dalím ślub cywilny w Paryżu, a w 1958 r. ślub kościelny. Stała się jego towarzyszką, muzą, miłością, modelką, opiekowała się również finansami artysty. Najważniejsze jest jednak to, że wprowadziła czynnik stabilizujący w jego życie – to ona kierowała jego sukcesem w 1930 r. podczas wystaw w Europie i Stanach Zjednoczonych.

W 1933 r. Salvador Dalí miał pierwszy indywidualny pokaz w Nowym Jorku. Rok później odwiedził jeszcze Stany Zjednoczone, dzięki pożyczce w wysokości 500 dolarów od Pabla Picassa. W latach II wojny światowej osiadł w Stanach Zjednoczonych. Odbyło się tam szereg głośnych wystaw, między innymi retrospektywa surrealistów w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku. Poza tworzeniem wielu wywierających silne wrażenie obrazów, Dalí pozyskał uwagę mediów dzięki odgrywaniu roli surrealistycznego błazna. Sporo zarobił, co André Breton skwitował pogardliwie, tworząc anagram od jego imienia i nazwiska Avida Dollars (chciwy na dolary).

Dalí stał się modny wśród amerykańskich wyższych sfer. Sławy takie jak Jack Warner, czy Helena Rubinstein zamawiały u niego portrety. Dalí wziął udział w kręceniu filmu razem z Alfredem Hitchcockiem, wracając niejako do korzeni, gdyż jego przygoda z kinem zaczęła się w 1928 r. od współpracy z Luisem Buñuelem nad filmem Pies andaluzyjski. Zajmował się również projektowaniem biżuterii oraz odzieży dla Coco Chanel.

W 1948 r. Dalí wraz z Galą wrócili do Europy, spędzali większość czasu w rezydencjach w Hiszpanii i Francji. Dalí zaczął rozwijać swe zainteresowania nauką, szczególnie psychologią i historią, wiedzę czerpał z pism naukowych. Wykorzystywał ją w swojej sztuce, ale także sięgał do źródeł religijnych, szczególnie do mistycyzmu. Wyraźne są też u Dalego odwołania do wielkich mistrzów malarstwa, takich jak Rafael, Velasquez, czy Ingres.

W 1974 r. Dalí otwiera zaprojektowane przez siebie muzeum - Teatro Museo Dalí w rodzinnym mieście Figueras. Gmach został urządzony z pozostałości teatru, który został zbombardowany podczasz Hiszpańskiej Wojny Domowej. Wybór miejsca był nieprzypadkowy gdyż, jak twierdził Dalí, całe jego życie było teatralne. Obok obrazów i instalacji Dalego w Muzeum znajdują się dzieła jego przyjaciół m.in. Ernsta Fuchs'a, Arno Breker'a czy Antoniego Pitxot'a.

Dalí wypowiedział wiele komentarzy na temat sztuki, w tym i taki: "Aby być surrealistą trzeba spędzić całe swoje życie na malowaniu oczu i nosów." 10 czerwca 1982 zmarła Gala. W maju 1983 Dalí namalował swój ostatni obraz, "Jaskółczy ogon". Schorowany, zmarł 23 stycznia 1989.

Sztuka Dalego stała się już za jego życia znakiem handlowym, wielką ikoną mediów. Współczesnie można odnotować dużą popularność Dalego w Polsce. Krytycy sztuki osadzają jego twórczość w kontekście innych twórców surrealizmu (patrz: Giorgio de Chirico, René Magritte, Max Ernst, Hans Arp, Joan Miró, Francis Picabia, Yves Tanguy, Oscar Dominiguez).

Trzeba tu dodać, że Dali był malarzem wybitnym. Powiedział kiedyś: "Różnica między surrealistami, a mną jest taka, że ja jestem surrealistą". Jego obraz "Uporczywość pamięci", wyjątkowe dzieło, znany także jako "Miękkie zegary", stał się symbolem. Dali domalował zegary na obrazie, kończac go, zainspirowany rozpływającym się żółtym serem, który jadł wieczorem. Był ekscentrykiem, masturbował się przed lustrem, stwierdził, że gdyby nie spotkał Gali to zwariowałby w ciągu dwóch lat. W tym okresie życia namalował "Wielkiego masturbatora". Gala stała się elementem jego obrazów. Zajmował się wieloma rzeczami, pociągały go możliwości filmu, miał współpracować z Disneyem, ale ten zrezygnował.

źródło: wikipedia.pl

Mapa

MAPA

Muzyka hiszpańska

Muzyka hiszpańska nie stanowi jedolitego stylu. Cechą charakterystyczną jest specyficzne zróżnicowanie regionalne, wynikające z przemieszania kulturowego Hiszpanii (m.in. kultura arabska, żydowska lub cygańska).

Przez wiele stuleci muzyka hiszpańska kształtowana była przez liczne, zmieniające się wpływy kulturowe. W epoce średniowiecza tzw. śpiew wizygocki (liturgiczny) przeobraził się w tzw. mozarabski, aby wreszcie przeważyły w nim elementy muzyki chrześcijańskiej. W XVI wieku nastąpił rozkwit religijnej polifonii wokalnej, a także muzyki organowej i lutniowej. W XVII wykształciła się oryginalna forma opery tzw. zarzuela, która ewoluowała w następnych stuleciach w popularną hiszpańską tonadillę i sainete. Muzyka hiszpańska poddana była w owym czasie oddziaływaniu trendów neapolitańskich (działalność włoskiego śpiewaka, kastrata - Farinellego).

Dopiero w XIX wieku muzycy hiszpańscy podjęli próbę wyzwolenia się spod obcych wpływów i wskrzeszenia tradycyjnej, narodowej opery (F. Pedrell). Powstawały liczne konserwatoria, które kontynuowały rozwój szkoły narodowej.

Odrębność regionalna zaznacza się zwłaszcza w muzyce Katalonii, w której widoczne są wyraźne wpływy francuskie. Dla Galicji typowe są elementy muzyki autochtonicznej. W Kastylii charakterystyczne są takie formy, jak: villancico, romanza i pieśń religijna. W Andaluzji i Lewancie zaznaczyły się wpływy orientu i muzyki cygańskiej.

FLAMENCO

Flamenco (synonim terminu flamandzki) to zjawisko kulturowe, związane z folklorem andaluzyjskich cyganów, obejmujące muzykę, śpiew, taniec, strój i zachowania. Za jego ojców uważa się hiszpańskich Cyganów. Jego tradycja pochodzi z Andaluzji, i tam do dziś można oglądać jego najlepsze światowe wykonanie.

Taniec flamenco to niezwykle ekspresyjne wyrażenie uczuć tańczących, za pomocą szerokiej gamy figur choreograficznych, gestu, mimiki, a także silne akcentowanie rytmu poprzez różne sposoby uderzania butów o podłogę. Taniec Flamenco posiada swe korzenie w dawnych religijnych tańcach orientalnych. W dzisiejszej jego postaci dopatrzyć się można wielu elementów tańca hinduskiego, takich jak ruchy ramion, dłoni i palców, a także używanie nóg jako instrumentu perkusyjnego. Opowiada się tańcem historii i gestom nie przypisuje się konkretnych znaczeń. We flamenco ruchy ciała i gesty wyrażają pewne stany emocjonalne tancerza lub podkreślają znaczenie słów i charakteru melodii, która im towarzyszy. Ostatecznie, interpretacja charakteru tańca i jego treści należy do subiektywnego odczucia widza. Można powiedzieć, że taniec flamenco jest niezależną formą sztuki, ale ściśle związaną z inspirującą tancerza muzyką i śpiewem. Śpiew flamenco jest krzykiem człowieka wydobywającym się z głębi jego duszy. Śpiewano, aby wyrazić radość, ból, miłość, smutek, nienawiść. Często były to pieśni ludzi najbardziej pokrzywdzonych, którzy do swojego ciężkiego i szarego życia chcieli wprowadzić odrobinę piękna. Śpiew przez wieki zmieniał melodię, lecz tematyka pieśni pozostała prawie niezmienna do dzisiaj. W pieśniach nie tylko wyrażano uczucia wewnętrzne, ale także opisy miejsc i miast, pejzaże, zdarzenia, pracę, codzienne życie.

Jest to taniec wykonywany solo, w duecie, grupowo lub składa się z kolejnych "solówek", wykonywanych przez poszczególnych tancerzy.

Strój tancerzy - przeważnie czarny, granatowy lub ciemnobrązowy - to obcisłe spodnie, biała koszula, obcisła kamizelka, mała apaszka pod szyją, buty wzorowane na butach do jazdy konnej z wysokimi obcasami i charakterystyczny płaskodenny kapelusz. Kamizelka i kapelusz bywają wykorzystywane jako element choreografii.

Strój tancerek to przede wszystkim bardzo szeroka, kolorowa falbaniasta spódnica lub suknia (wykorzystywana w tańcu), falbaniasty gorset i kolorowa chusta, uzupełnieniem czasem bywa wachlarz, grzebień lub kwiat.

Muzyka wykonywana jest przede wszystkim na gitarze (choć zdarzają się przypadki użycia fletu, skrzypiec, wiolonczeli). Rytm wybiją zarówno tańczący jak i śpiewacy przez: uderzenia dłońmi (klaskanie), pstrykanie palcami, uderzenia otwartymi dłońmi o pudła, na których siedzą śpiewacy i za pomocą kastanietów.

Z punktu widzenia charakteru wykonywanego śpiewu (muzyki) rozróżnia się następujące rodzaje flamenco:

cante jondo (cante grande): siguiriyas, soléa, tientos
cante intermedio: bulerías
cante chico: alegrías, fandango, farruca, sevillana

źródło: wikipedia.pl

Symbole

SYMBOLE NARODOWE

Flaga

Godło

Hymn

Marcha Real (hiszp. Marsz Królewski)

HYMN HISZPANI

Powstał z XVIII-wiecznego marsza wojskowego. Pierwszy raz wzmiankowany w 1761 w "Libro de Ordenanza de los toques militares de la Infantería Española" (Zarządzeniu o sygnałach na rogu piechoty hiszpańskiej) autorstwa Manuela de Espinosy. Występował tam jako melodia anonimowa zatytułowana "Marsz Grenadierski" (Marcha Grenadera). W 1770 król Karol III Burbon ogłosił marsz oficjalnym "marszem honorowym", a więc jednym z hymnów monarchii. Jego używanie przy okazji wszystkich ważniejszych okazji oficjalnych z udziałem rodu panującego spowodowało, że wkrótce potem zaczął być znany pod swą współczesną nazwą - Marsz Królewski (Marcha Real).

Według jednego z badaczy historii hymnu, Hugo Kehrera, jego melodia mogła zostać skomponowana przez Fryderyka Wielkiego. Brak jest na to bezpośrednich dowodów, jednak niektórzy badacze podkreślają podobieństwa melodii do niektórych marszów wojskowych z czasów Karola I Habsburga i Filip II Habsburg. Część hymnu jest także zbliżona do jednej z Cantigas de Santa Maria autorstwa Alfonsa X Mądrego.

W roku 1868 podczas pronunciamiento gen. Prima rozpisano konkurs na nowy, karlistowski hymn Hiszpanii, który pozostał jednak nierozstrzygnięty. Zarządzenie królewskie z 27 sierpnia 1908 regulowało sprawy dotyczące wykonywania hymnu. Na polecenie króla kapelmistrz Królewskich Halabardników (Real Cuerpo de Guardias Alabarderos) Bartolomé Pérez Casas przygotował zunifikowaną wersję hymnu, łącząc w niej kilka wersji popularnych w różnych regionach Hiszpanii. Została ona następnie zatwierdzona dekretem królewskim. By ograniczyć wykonywanie hymnu do okazji najbardziej uroczystych i oficjalnych, tekst rozporządzenia wraz z partyturami został opublikowany wyłącznie w corocznym periodyku legislacyjnym armii, a nie w periodykach rządowych.

Za czasów Drugiej Republiki w Hiszpanii (lata 1931-1939) hymn królewski został zastąpiony pieśnią Himno de Riego, jednak po zakończeniu wojny domowej gen. Francisco Franco przywrócił go pod tytułem zbliżonym do pierwotnego - "Marcha de Granaderos" (Marsz Grenadierów). Za czasów jego dyktatury napisano trzy teksty do melodii hymnu, ale ze względu na kontekst polityczny nie są one obecnie uznawane. Po pokojowym przejęciu władzy przez Juana Carlosa i uchwaleniu 27 grudnia 1978 nowej konstytucji Hiszpanii powołano komisję rządową do spraw symboli narodowych. Wyznaczyła ona Francisco Grau, dyrygenta Królewskiej Orkiestry Pałacowej (Banda Real del Palacio) do opracowania nowej adaptacji melodii, a także partytur w wersji dla różnych rodzajów orkiestr. W swej pracy Francisco Grau oparł się zarówno na wcześniejszych adaptacjach autorstwa Bartolomé Péreza, jak również na poprzednich wersjach. Najważniejsze zmiany polegały na usunięciu z linii melodycznej wstawek nietypowych dla marszów siedemnastowiecznych.

Zasady użycia hymnu Hiszpanii reguluje obecnie konstytucja oraz dekret królewski z października 1997. W związku z tym, że Pérez Casas w 1932 zarejestrował Marsz Królewski jako utwór swojego autorstwa, rząd hiszpański dekretem z 1997 roku znacjonalizował go i przejął na własność. Jest to prawdopodobnie jedyny w historii przypadek nacjonalizacji utworu muzycznego.

Poszczególne prowincje hiszpańskie posiadają również swoje hymny regionalne: Els segadors (Katalonia), Guernikako arbola (Kraj Basków) czy Pondal (Galicia).

Słowa hymnu z czasów Alfonsa XIII

La Bandera de España

Gloria, gloria, corona de la Patria,
soberana luz
que es oro en tu pendón.

Vida, vida, futuro de la Patria,
que en tus ojos es
abierto corazón.

Púrpura y oro: bandera inmortal;
en tus colores, juntas, carne y alma están.

Púrpura y oro: querer y lograr;
Tú eres, bandera, el signo del humano afán.

Gloria, gloria, corona de la Patria,
soberana luz
que es oro en tu pendón.

Púrpura y oro: bandera immortal;
en tus colores, juntas, carne y alma están.

Sztandar Hiszpanii

Chwała Ci, Chwała, korono Ojczyzny,
najwyższa światłość
która jest złotem na Twym sztandarze.

Życie, życie, przyszłość Ojczyzny,
która w twych oczach jest
otwartym sercem.

Purpura i złoto: sztandar nieśmiertelny;
w twych kolorach, złączone, ciało i dusza.

Purpura i złoto: kochać i zdobywać;
Ty, sztandarze, jesteś znakiem ludzkich pragnień.

Chwała Ci, Chwała, korono Ojczyzny,
najwyższa światłość
która jest złotem na Twym sztandarze.

Purpura i złoto: sztandar nieśmiertelny;
w twych kolorach, złączone, ciało i dusza.

Słowa hymnu z czasów Francisco Franco

¡Viva España!

Viva España, alzad los brazos, hijos
del pueblo español,
que vuelve a resurgir.

Gloria a la Patria que supo seguir,
sobre el azul del mar el caminar del sol.

Gloria a la Patria que supo seguir,
sobre el azul del mar el caminar del sol.

¡Triunfa España! Los yunques y las ruedas
cantan al compás
del himno de la fe.

¡Triunfa España! Los yunques y las ruedas
cantan al compás
del himno de la fe.

Juntos con ellos cantemos de pie
la vida nueva y fuerte del trabajo y paz.

Viva España, alzad los brazos, hijos
del pueblo español,
que vuelve a resurgir.

Gloria a la Patria que supo seguir,
sobre el azul del mar el caminar del sol.

Gloria a la Patria que supo seguir,
sobre el azul del mar el caminar del sol.

Niech żyje Hiszpania!

Niech żyje Hiszpania, wznieście ramiona, synowie
ludu hiszpańskiego,
który znów powstaje.

Chwała Ojczyźnie, która potrafiła podążać,
ponad błękitem morza, śladem słońca.

Chwała Ojczyźnie, która potrafiła podążać
ponad błękitem morza, śladem słońca.

Tryumfuj, Hiszpanio! Kowadła i koła
śpiewają w takt
hymnu wiary.

Tryumfuj, Hiszpanio! Kowadła i koła
śpiewają w takt
hymnu wiary.

Wraz z nimi zaśpiewajmy na baczność
o nowym życiu pełnym pracy i pokoju.

Niech żyje Hiszpania, wznieście ramiona, synowie
ludu hiszpańskiego,
który znów powstaje.

Chwała Ojczyźnie, która potrafiła podążać
ponad błękitem morza, śladem słońca.

Chwała Ojczyźnie, która potrafiła podążać
ponad błękitem morza, śladem słońca.

Święta hiszpańskie

W żadnym chyba kraju nie świętuje się tyle, co w Hiszpanii. To kraj fiest. Większość z nich ma charakter religijny. Ponadto odbywają się liczne corridy, przy czym sezon walki jest długi – od Wielkanocy do września, w niedziele i dni świąteczne od 17.00 lub 18.00.

OFICJALNE ŚWIĘTA Nieczynne są wtedy urzędy, banki i liczne sklepy.
1 stycznia	Año Nuevo (Nowy Rok)
6 stycznia	Los Reyes Magos (Święto Trzech Króli)
Marzec/kwiecień	Wielki Tydzień – Viernes Santo (Wielki Piątek)
Marzec/kwiecień	Poniedziałek Wielkanocny (Lunes de Pascua)
1 maja	Dia del Trabajo (Dzień Pracy)
24 czerwca	San Juan (Dzień św. Jana, imieniny króla)
15 sierpnia	Asuncion de la Virgen (Wniebowzięcie NMP)
11 września	Diada Nacional de Catalunya (katalońskie święto narodowe)
24 września	Festa Major de la Merce (patronki Barcelony, tylko w Barcelonie)
12 października	Dia de la Hispanidad (Kolumb odkrył Amerykę)
1 listopada	Todos los Santos (Wszystkich Świętych)
6 grudnia	Dia de la Constitucion (Dzień Konstytucji)
8 grudnia	Immaculada Concepcion (NMP Niepokalanego Poczęcia)
25 – 26 grudnia	Navidad (Boże Narodzenie)

GŁÓWNE ATRAKCJE
STYCZEŃ	Fira de Joguines: Targ zabawek z festynem ulicznym od 1 do 5 stycznia w Barcelonie.
LUTY	Zawody narciarskie w Pirenejach (La Molina) Karnawał w Barcelonie, Gironie i innych miastach.
MARZEC/KWIECIEŃ	Viernes Santo – hucznie obchodzone święto Wielkiego Tygodnia w Gironie. W niektórych miejscowościach przedstawiany jest taniec śmierci w wykonaniu publiczności przebranej za szkielety. Warto zobaczyć przedstawienia pasyjne w Verges. Tradycyjna w Barcelonie pielgrzymka do kaplicy San Medir w dzielnicy Gracia.
KWIECIEŃ	Targi rolniczo – przemysłowe w centrum handlowo – przemysłowym Figueres, połączone z corridą, wystawami sztuki i kwiatów. Sant Jordi (23 kwietnia) – najsłynniejsze potrójne święto w Barcelonie: święto św. Jerzego (patrona Katalonii), święto róży i święto książki (rocznica śmierci Cervantesa). Feria de Abril – andaluzyjskie święto emigrantów z południa Hiszpanii w Barcelonie.
MAJ	Wystawa kwiatów w klasztorze San Pedro de Galligans w Gironie Targ Eudaldo w Ripoll. Sant Ponc z targiem ziół w Barcelonie (Carrer Hospital).
CZERWIEC	Jarmark folklorystyczny w mieście Palamos. Święto sardany i zawody w jeździe na nartach wodnych w Sant Pere Pescador. Jarmark folklorystyczny w kurorcie Tossa de Mar. Nit de Sant Joan (23 czerwca), noc świętojańska, szczególnie głośne święto; cała Barcelona się bawi.
LIPIEC	Aplec, Feria tancerzy sardany w Olot, w górach (ponad 5 tys. Uczestników). Festiwal muzyki w Calonge, w średniowiecznym zamku. 16 lipca: Mare de Deu del Carme – procesje morskie w niemal wszystkich osadach rybackich w Costa Brava. Jarmark Cristina w Lloret, Blanes, Sant Cristina d’Aro, Portbou, Sant Felie de Guixols, L’Estartit. Festiwal muzyki w Torroella de Montgri. Festiwal muzyki w Castell d’Aro. Teatre Grec – festiwal teatralny w Barcelonie.
SIERPIEŃ	Dzień św. Dominika w Pals. Międzynarodowy festiwal muzyczny w Sant Feliu de Guixols. Festiwal folklorystyczny w Llanca i Platja d’Aro. Międzynarodowy festiwal muzyczny w Cadaques. Festa Major de Gracia – nastrojowa barwna feria w barcelońskiej dzielnicy Gracia.
WRZESIEŃ	Festiwal z tańcami sardana w L’Escala. Jarmark z sardaną w Cadaques. Dzień świętego patrona w Olot. Święto ludowe w Lloret de Mar. Festa Major de la Merce – święto w Barcelonie, mnóstwo atrakcji. Festa Major w Besalu. Ludowe święto ryżu Palafrugell. Wystawa sztuki w Palamos. Święto wina w Llanca – obchodzi się je szczególnie hucznie.
PAŹDZIERNIK	Dzień morza – z procesją prowadzącą nad morze w Sant Feliu de Guixols. Dzień Sant Narcis w Gironie, corridy. Początek sezonu operowego w Gran Teatre del Liceu w Barcelonie, odrestaurowanym po pożarze. Dzień świętego patrona w Gironie, pod koniec miesiąca.
LISTOPAD	Dzień Santa Catalina w Torroella de Montgri, z sardaną. Targi rolnictwa w Banyoles.
GRUDZIEŃ	Fira de Santa Llucia, kiermasz szopek przed Bożym Narodzeniem w Barcelonie – kicz i najprawdziwsza sztuka. Festa de Santa Llucia w L’Estartit.

Parafrazy

W tym dziale zaprezentuje parafrazy hiszpańskie.

ESTAR + Gerundio

Konstrukcja ESTAR + Gerundio nazywana bywa również Presente Continuo. Używana jest do mówienia o czynności majacej miejsce w momencie mówienia.

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + ESTAR + Gerundio + dopełnienie.

Podmiot jak zwykle występuje w języku hiszpańskim opcjonalnie.

ESTAR czyli jeden z hiszpańskich czasowników oznaczających być obok SER i HABER. W przypadku tej perafrazy musi on zostać odpowiednio odmieniony czasie Presente.

Gerundio jest to hiszpański odpowiednik angielskiego gerund. Tworzy się je przez dodanie do podstawy czasownika odpowiedniej końcówki.

ODMIANA ESTAR

Odmiana ESTAR przez osoby w czasie Presente
yo	ESTOY
tu	ESTAS
el/ella/Vd.	ESTA
nosotros/-as	ESTAMOS
vosotros/-as	ESTAIS
ellos/ellas/Vds.	ESTAN

TWORZENIE GERUNDIO

Tworzenie Gerundio jest bardzo proste, polega na dodaniu odpowiedniej końcówki do tematu czasownika, w zależności od końcówki bezokolicznika, a co za tym idzie w zależności od przynależności do danej grupy czasowników.

1. Koniugacja -AR

Do tematu czasownika zakończonego na -ar dodajemy końcówkę -ando.

CANTAR

CANTANDO

2. i 3. Konugacja -ER , -IR

W przypadku tych grup, czyli czasowników zakończonych odpowiednio na -er, -ir do tematu dodajemy -iendo.

BEBER	BEBIENDO
VIVIR	VIVIENDO

Nieregularne formy gerundio

Czasowniki z obocznością O => U

PODER

PUDIENDO

MORIR

MURIENDO

DORMIR

DURMIENDO
Czasowniki z obocznością E => I
U całej 3 grupy koniugacyjnej czasowników u których pojawia się E przed IR następuje oboczność zgodna z poniższymi przykładami.

MENTIR

MINTIENDO

SERVIR

SIRVIENDO

DECIR

DICIENDO

Oboczność I => Y (-YENDO)
Oboczność taka występuje u czasowników grupy 2 i 3 zakończonej odpowiednio na -ER, -IR . Zasadniczo ma ona miejsce u tych które kończą się samogłoską.

LEER	LEYENDO
CONSTRUIR	CONSTRUYENDO
TRAER	TRAYENDO
IR	YENDO
OIR	OYENDO

ZASTOSOWANIE

Perafrazy ESTAR + Gerundio używamy w nastepujacych przypadkach:

Do mówienia o czynności chwilowej.
Do pytania o wykonywaną przez kogoś czynność, działalność w danym momencie.
Do wyrażania postępu w jakimś działaniu, jakiejś czynności

Me estoy acercando. - Nadchodzę.

Me estoy emborrachando. - Upijam się.

Do wyrażania stanu przejściowego.

Vivo en Inglaterra, pero ahora estoy viviendo en España
( Mieszkam w Angli, ale teraz(tymczasowo) mieszkam w Hiszpanii. )

Do wyrażania czynności, która trwa do chwili mówienia. W tym przypadku używa się takich zwrotów jak:
1. últimamente - ostatnio
2. desde hace unos días - od kilku dni

Últimamente estoy estudiando español
( Ostatnio ucze się hiszpańskiego.)

CZASOWNIKI ZWROTNE

Zaimki zwrotne (Los pronombres reflexivos) występujące z czasownikami zwrtonymi w przypadku tej konstrukcji podczas odmiany przez osoby mogę być postawione przed czasownikem ESTAR, czyli na początku perafrazy lub też mogą powędrować na koniec perafrazy i przyłączyć się w odpowiednio odmienionej formie do Gerundio.

por ejemplo:

Me estoy duchando

Estoy duchándome

Bibliografia
timandangela.org.uk

HABER QUE

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + HABER + QUE + BEZOKOLICZNIK + ....

Podmiot jak zwykle występuje w języku hiszpańskim opcjonalnie.

HABER czyli jeden z hiszpańskich czasowników, oznacza być. W przypadku tej perafrazy musi on zostać odpowiednio odmieniony w odpowiednim czasie.

Pamiętaj, że po konstrukcji HABER QUE czasownik występuje w formie bezokolicznikowej, jeżeli jest to czasownik zwrotny odmianie ulega tylko sam zaimek zwrotny, jednak pozostaje on przyklejony na końcu bezokolicznika.

ODMIANA HABER

HABER jest czasownikiem nieosobowym i w zdaniu przyjmuje forme 3 osoby liczby pojedyńczej - HAY (Presente)
Czasownik może być również stosowany w czasach przeszłym w tedy po przetłumaczeniu będzie oznaczał Trzeba było, jak i w czasach przyszłych tłumaczony jako Trzeba będzie.

ZASTOSOWANIE

Konstrukcja HABER QUE używana jest do mówienia podobnie jak tener que + infinitivo o przymusie, potrzebie, konieczności, powinności jak również o przypuszczeniach. Jednak zasadnicza różnica jest taka, że jest to konstrukcja bezosobowa, która nie wskazuje nam żadnej konkretnej osoby. Czyli stosujemy ją gdy chcemy powiedzieć coś w sposób ogólny nie wskazując adresata naszej wypowiedzi. Na język polski tłumaczymy tę konstrukcję w sposób nieosobowy, za pomocą słowa 'Trzeba', 'Trzeba było', 'Trzeba będzie' w zależności od użytego czasu. Najczęściej stosuje się ją w czasie teraźniejszym jako HAY QUE + INFINITIVO

PRZYKŁADY

Hay que limpiar el piso. Trzeba posprzątać w mieszkaniu.

Hay que leer este libro y tomar apuntes. Trzeba przeczytać tę książkę i zrobić notatki.

Habrá que comprar pan. Trzeba będzie kupić chleb.

IR A + INFINITIVO

Peryfraza IR A + INFINITIVO wyraża czynność przyszłą, czyli zastępuje czas przyszły w języku potocznym. Może również wyrażać zamiar.

Voy a comprar un pan. - Idę kupić cheleb. ( =Mam zamiar to zrobić)

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + IR + A + BEZOKOLICZNIK + ....

Podmiot jak zwykle występuje w języku hiszpańskim opcjonalnie.

IR czyli jeden z hiszpańskich czasowników, oznacza iść. W przypadku tej perafrazy musi on zostać odpowiednio odmieniony czasie Presente.

Pamiętaj, że po konstrukcji IR A czasownik występuje w formie bezokolicznikowej.

ODMIANA IR

Odmiana IR przez osoby w czasie Presente
yo	VOY
tu	VAS
el/ella/Vd.	VA
nosotros/-as	VAMOS
vosotros/-as	VAIS
ellos/ellas/Vds.	VAN

ZASTOSOWANIE

Perafrazy IR A + INFINITIVO używamy w nastepujacych przypadkach:

Do wyrażania zamiaru wykonania czynności przyszłej, często częściej stosujemy w mowie potocznej niż Futuro Imperfecto. Dla osób znających język angielski analogiczną konstrukcją jest angielska perafraza to be going to do something (in the near future).

Vamos a salir de casa. - Wyjdziemy z domu.

Voy a comprar una bombonera. - Kupie bombonierkę
Konstrukcję tą możemy stosować również w innych czasach, nie tylko czasie Presente, jednak w takim przypadku musimy odpowiednio odmienić czasownik IR zgodnie z zasadami odmiany w danym czasie.

Iban a salir cuando sonó el teléfono. - Zamierzaliśmy wyjść, kiedy zadzwonił telefon.

OKREŚLNIKI CZASU

Z czasem tym często stosujemy następujących określinków czasu:

HOY	DZISIAJ
MAÑANA	JUTRO
MÁS TARDE	PÓŹNIEJ
ESTA TARDE	TEGO POPOŁUDNIA
EL MES QUE VIENE	W PRZYSZŁYM MIESIĄCU
LA SEMANA QUE VIENE	W PRZYSŁYM TYGODNIU
EL AÑO QUE VIENE	W PRZYSZŁYM ROKU
MAÑANA POR LA NOCHE	JUTRO WIECZOREM

TENER QUE

Konstrukcja TENER QUE używana jest do mówienia o przymusie, potrzebie jak również o przypuszczeniach.

Tengo que comprarme un coche nuevo. - Muszę sobie kupić nowy samochód. (= jest mi potrzebny nowy samochód.)

KONSTRUKCJA ZDANIA

(Podmiot) + TENER + QUE + BEZOKOLICZNIK + ....

Podmiot jak zwykle występuje w języku hiszpańskim opcjonalnie.

TENER czyli jeden z hiszpańskich czasowników, oznacza mieć. W przypadku tej perafrazy musi on zostać odpowiednio odmieniony w odpowiednim czasie.

Pamiętaj, że po konstrukcji TENER QUE czasownik występuje w formie bezokolicznikowej, jeżeli jest to czasownik zwrotny odmianie ulega tylko sam zaimek zwrotny, jednak pozostaje on przyklejony na końcu bezokolicznika.

ODMIANA TENER

Odmiana TENER przez osoby w czasie Presente
yo	TENGO
tu	TIENES
el/ella/Vd.	TIENE
nosotros/-as	TENEMOS
vosotros/-as	TENEIS
ellos/ellas/Vds.	TIENEN

Czasownik Tener może być odmieniany również w innych czasach , niepodajemy jednak tutaj tej informacji można ją bowiem znaleść zapoznając się z zasadami tworzenia poszczególnych czasów na naszej stronie w dziale o czasach hiszpańskich.

ZASTOSOWANIE

Konstrukcja TENER QUE używana jest do mówienia o przymusie, potrzebie, konieczności, powinności jak również o przypuszczeniach.

Podstawy gramatyki w języku hiszpańskim

BUENO/BIEN

W tym dziale przedstawimy zasady stosowania w języku hiszpańskim 2 słówek są to bueno i bien. Oba mozna przetłumaczyć jako dobry/dobre/dobra/.. . Najlepiej przeanalizować to na przykładach.

BUENO

BUENO (-A, -OS, -AS) + RZECZOWNIK

BUENO (-A, -OS, -AS) jest odmienny i używa się go z rzeczownikami. Pełni on funkcję jakiegokolwiek przymiotnika. bueno traci końcówkę rodzaju męskiego -o gdy stawiamy go przed rzeczownikami rodzaju męskiego w liczbie pojedyńczej. Końcówka ta natomiast występuje w przypadku gdy trafia za taki rzeczownik.

Por ejemplo:

Esta pelicula es muy buena.
(Ten film jest bardzo dobry.)

BIEN

BIEN {

CZASOWNIK + BIEN

Bien występuje po czasownikach i pełni funkcję przysłówka.

Por ejemplo:

Eso esta bien.
(To jest dobre.)

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

Czasownik BYĆ w języku hiszpańskim

W języku hiszpańskim istnieją 3 sposoby wyrażania polskiego czasownika być. W tym dziale omówimy ich odmianę i zastosowanie praktyczne. Ich znajomość jest podstawą posługiwania się językiem hiszpańskim podobnie jak w języku angielskim czasownik to be.

1. SER
2. ESTAR
3. HABER

BYĆ	SER	ESTAR
Ja Jestem	(Yo) Soy	(Yo) Estoy
Ty Jesteś	(Tu) Eres	(Tu) Estas
On/Ona Jest	(El/Ella) Es	(El/Ella) Esta
My Jesteśmy	(Nosotros/-as) Somos	(Nosotros/-as) Estamos
Wy Jesteście	(Vosotros/-as) Sois	(Vosotros/-as) Estais
Oni/One Są	(Ellos/-as) Son	(Ellos/-as) Estan

Wyjaśnienie(1): pisząc zaimek np. (Yo) w nawiasie, rozumiem przez to odpowiednik angielskiego I, czyli mówiąc Yo soy w dosłownym tłumaczeniu na polski znaczy Ja jestem, jest to odpowiednik angielskiego I am. Jednakże podobnie jak w języku polskim często pomijamy osobę, ze względu na odmianę czasownika Być, podobnie w języku hiszpańskim ze względu na odmianę czasowników Ser i Estar pomijamy osobę, tzn. mówimy bardzo często Soy inteligente zamiast Yo soy inteligente. Brzmi to w tłumaczeniu na polski odpowiednio Jestem inteligentny i Ja jestem inteligentny

Wyjaśnienie(2): pisząc (Ellos/-as) rozumiemy, że osoba ma swój odpowiednik męski i żeński tzn. Ellos i Ellas ( zmienia się tylko końcówka) W języku hiszpańskim jeżeli mamy samych mężczyzn mówimy Oni ( Ellos ) jeżeli kilka kobiet One (Ellas) jeżeli zaś wśród grupy kobiet i mężczyzn, nawet gdy jest jeden mężczyzna mówimy Oni ( Ellos )

CZASOWNIK BYĆ - HABER

Oznacza on Być, Istnieć, Znajdować się w każdej osobie w czasie teraźniejszym występuje w postaci Hay i nie zmienia swojej formy.

Czym różni się SER i ESTAR ?

1. Ważną różnicą między tymi dwoma czasownikami stanowi fakt, że SER oznacza pochodzenie, a ESTAR miejsce przebywania

por ejemplo:

Soy de Lisboa - Jestem z Lizbony	Estoy en Lisboa - Jestem w Lizbonie
Somos italianos - Jesteśmy Włochami	Estamos en Italia - Jesteśmy ( przebywamy) we Włoszech

2. Inna różnica polega na tym, że SER używamy, aby mówić o (trwałych) cechach wyglądu i charakteru, a ESTAR, kiedy mówimy o samopoczuciu i stanach przejściowych ( choroba ).

Manuel es inteligente - Manuel jest inteligentny

Maria esta enferma - Maria jest chora

Kiedy używamy HABER?

Mimo, że jego znaczenie zbliżone jest to SER i ESTAR stosuje się go jedynie w ściśle określonych kontekstach:

Czasownika Haber w czasie teraźniejszym przyjmuje bezosobową formę HAY ( czytaj: aj ), która w zależności od kontekstu może znaczyć "jest/są" lub "znajduje się/znajdują się"
Czasownik Haber odmienia się przez osoby, kiedy występuje w funkcji czasownika posiłkowego w czasach złożonych
Konstrukcji z czasownikiem Haber używamy wtedy, kiedy chcemy podkreślić sam tylko fakt istnienia czegoś lub kogoś w danym miejscu.

Por ejemplo:

En la nevera hay leche - W lodówce jest mleko

UWAGA!!!

Po HAY nie używamy rodzajników określonych. Stosujemy rodzajniki nieokreślone (un, una, unos, unas) albo słówka typu:

poco(s) -mało
mucho(s) - dużo
algunos - kilka

A także możemy zastosować liczebniki. (un, dos, tres, .... )

Por ejemplo:

En la cocina hay un gato - W kuchni jest (jakiś, jeden) kot.

En esta ciudad no hay muchos monumentos - W tym mieście nie ma wielu zabytków.

Dodatkowo trzeba zwrócić uwagę, że jeżeli np. mówimy En clase no hay dos ventanas rozumiemy przez to zdanie "W klasie nie ma 2 okien" , ale mogą być 1, 3 , 4 itd okien. Gdy chcemy powiedzieć, że w ogóle nie ma okien mówimy po prostu En clase no hay ventanas lub En clase no hay unas ventanas.

PORÓWNANIE HABER ( HAY ) I ESTAR

En la cocina hay un gato. - W kuchni jest kot	El gato esta en la cocina - Kot jest w kuchni
W tym zdaniu chodzi jedynie o stwierdzenie obecności kota w kuchni, dlatego użwya się czasownika haber. Użycie rodzajnika nieokreślonego un oznacza, że osoba wypowiadająca to zdanie nie zna tego kota. Zdanie to dosłownie oznacza: "W kuchni jest jakiś kot"	Natomiast w powyższym zdaniu, przed rzeczownikiem gato pojawił się rodzajnik określony el dlatego, że osoba wypowiadająca to zdanie mówi o kocie, którego zna.

Bibliografia: Easy Espanol, Wydawnictwo Amercom

Czasowniki zwrotne

Przykładami czasowników zwrotnych w języku polskim są np. myć się, czesać się. Czyli wszystkie czasowniki zawierajace zaimek zwrotny "się" W języku polskim nie odmieniamy go, natomiast w języku hiszpańskim jego odpowiednik, czyli "se" ulega odmianie, którą przedstawimy poniżej, na przykładzie czasowników llamarse – nazywać się i levantarse - wstawać.

llamarse	levantarse
me llamo	me levanto
te llamas	te levantas
se llama	se levanta
nos llamamos	nos levantamos
os llamais	os levantais
se llaman	se levantan

UWAGA!!!

Czasowniki zwrotne w zależności od czasu odminiamy normalnie tak jak to ma się do zasad odmiany w danym czasie odmieniając zawsze jeżeli jest to konieczne zaimek "się" czyli "se" przez osoby i odminiana końcówka zaimka zazwyczaj przyjmuje miejsce przed czasownikiem. W bezokolicznikach natomiast przykleja się na konću czasownika.

Inne często stosowane czasowniki zwrotne:

LAVARSE - myć się

PEINARSE - czesać się

AFEITARSE - golić się

DUCHARSE - brać prysznic

BANARSE - kąpać się

EQUIVOCARSE - mylić się

ABURRIRSE - nudzić się

GUSTAR

Gustar - to czasownik, który oznacza w języku polskim tyle co "lubić" , "podobać się". W normalnym użyciu czasownik ten jest odpowiednikiem angielskiego "please". Gustar jest czasownikiem regularnym i ze względu na końcówkę -ar odmieniamy go zgodnie z zasadami odmiany czasowników regularnych w tzw. I KONIUGACJI.

Przykładowa odmiana GUSTAR w czasie Presente
yo	gusto
tú	gustas
él/ella/Ud.	gusta
nosotros/-as	gustamos
vosotros/-as	gustáis
ellos/ellas/Vds.	gustan

UWAGA!

Czasownik GUSTAR jest bardzo często używany do mówienia o tym co lubimy i czego nie lubimy. Przyjmuje on w tym przypadku znaczenie podobne do angielskiego czasownika "like". Odmiana czasownika Gustar w tym przypadku różni się od tradycyjnej odmiany. W konstrukcji zdań tego typu stosujemy odpowiednio odmieniony zaimek i najczęściej 3 osobę liczby pojedynczej lub mnogiej Gustar odmienianą w czasie Presente. Aczkolwiek użycie w tym kontekście czasownika odmienionego w innej osobie niż trzeciej też jest możliwe.

por ejemplo:
Megustas tú - Lubię Cię

GUSTAR

me gusta

te gusta

le gusta

nos gusta

os gusta

les gusta

Me gusta pasear por el parque. - Lubię spacerować po parku.

Nos gusta esta película. - Podoba się nam ten film.

Uwaga!

Gdy po czasowniku GUSTAR występuje dowolny czasownik w formie bezokolicznikowej lub rzeczownik w liczbie pojedyńczej , GUSTAR przyjmuje formę GUSTA.

Gdy natomiast po czasowniku GUSTAR występuje rzeczownik w liczbie mnogiej jako dopełnienie używamy 3 osoby liczby mnogiej GUSTAN.

No me gustan las películas americanas. - Nie podobają mi się filmy amerykańskie.

OKREŚLENIE OSOBY

W celu lepszego podkreślenia podmiotu o którym mówimy, że coś lubi czy nie lubi stosujemy:
A + Podmiot (imię, nazwisko, zaimek dzierżawczy).

Por ejemplo:

A mi me gusta esta película.

A Pedro le gusta la musica americana.

Mowa Zależna - Estilo Indirecto

Mowa zależna jest dla polaków zagadnieniem nieco skomplikowanym gdyż w języku polskim nie występuje tak jak ma to miejsce w języku hiszpańskim następstwo czasów z nią związane.

INFORMACION

Mowę zależną używamy gdy chcemy powtórzyć zdanie przez kogoś wypowiedziane, np:

"Juan: Hace frío."
Maria: ¿Qué ha dicho Juan?
Ana: Ha dicho que hace frío.

PRZEKSZTAŁCENIA
Verbo introductor (decir)		Estilo Directo	Estilo Indirecto
Presente/Preterito Perfecto	}	PRESENTE/PASADO =>	PRESENTE/PASADO
Presente/Preterito Perfecto	}	FUTURO =>	FUTURO

Preterito Perfecto Preterito Indefinido/Imperfecto/ Pluscuamperfecto	}	PRESENTE =>	PRETERITO IMPERFECTO
		PRETERITO PERFECTO =>	PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO/INDEFINIDO
		PRETERITO INDEFINIDO =>	PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO/INDEFINIDO
		PRETERITO IMPERFECTO	PRETERITO IMPERFECTO
		FUTURO =>	CONDITIONAL

Informacje o konstrukcji poszczególnych czasów znajdziesz w odpowiednich działach na naszej stronie:

PRZEJDŹ DO CZASÓW HISZPAŃSKICH>>>

PRZYKŁADY:

ESTILO DIRECTO	ESTILO INDIRECTO
El dice/ha dicho:	El dice/ha dicho/ QUE
"No tengo fuerzas"	…no tiene fuerzas.
„Hoy hace sol.”	…hoy hace sol.
El ha dicho/dijo/habia dicho/decia:	El ha dicho/dijo/habia dicho/decia/ QUE
„Tenemos mucho hambre”	…tenían mucho hambre.
„Querría ir a Suecia.”	…querría ir a Suecia.
„No me gusta esta falda.”	…no le gustaba aquella falda.
„Esta semana no he estado en la escuela.”	…aquella semana no había estado en la escuela.
„Ayer tuve muchas ganas de verte.”	…el día anterior tuvo mucha ganas de verme.
„Mañana será mejor.”	…el día siguiente sería mejor.

UŻYCIE:

W momencie gdy Verbo introductor (czasownik wprowadzający) jest w czasie Preterito Perfecto (ha dicho) czas zdania twierdzącego przekształcanego z Estilo Directo na Estilo Indirecto może być zarówno taki jak w Estilo Directo lub może się zmieniać zgodnie z powyższą tabelką

„No sé cuando podemos vernos.”
Me ha dicho que no sabe cuando podemos vernos.

Kiedy czasownik wprowadzający (Verbo introductor) jest pytaniem lub odpowiedzią, w Estilo Indirecto następuje odpowiednia zamiana czasów zgodnie z powyższą tabelką.

Policia: „Mario- Si te sientes tan mal, ¿Por qué no vas al. hospital?
Carmen- No puedo, tengo que trabajar.”

Mario preguntó a Carmen por qué no iba al hospital si se sentía tan mal y ella le contestó que no podía porque tenía que trabajar.

ORDEN / PETICION

Poniżej przedstawiamy tabelkę z zamianami czasów w przypadku tworzenia mowy zależnej dla rozkazów, próśb, petycji....

PRZEKSZTAŁCENIA
Verbo introductor	Estilo Directo	Estilo Indirecto
Presente / Preterito Perfecto	IMPERATIVO =>	PRESENTE DE SUBJUNTIVO
Preterito Perfecto / Imperfecto / Indefinido / Pluscuamperfecto	IMPERATIVO =>	PRETERITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO

Bibliografia: USO de la gramatica espanola. Wydawnictwo EDELSA. 2003

MUY/MUCHO

W tym dziale przedstawimy zasady stosowania w języku hiszpańskim 2 słówek są to muy i mucho. To pierwsze można by przetłumaczyć najprościej jako bardzo a drugie jako dużo lub bardzo w zależności od użycia. Najlepiej przeanalizować to na przykładach.

MUY

MUY {	Muy + Przymiotnik
	Muy + Przysłówek

Muy jest nieodmienny i używa się go z przymiotnikami oraz przysłówkami.

Por ejemplo:

Estoy muy cansado, me voy a dormir.
(Jestem bardzo zmęczony, pójdę spać.)

Estamos muy alegres que vais a visitarnos.
(Jesteśmy bardzo zadowoleni, że nas odwiedzicie.)

Trabajas muy lento. ¡Muevete!
(Pracujesz bardzo powoli. Rusz się!)

Vivo muy cerca de aqui.
(Mieszkam bardzo blisko stąd.)

MUCHO

MUCHO {	Mucho (-a,-os, -as) + Rzeczownik
	Czasownik + Mucho

Mucho ( -a, -os, -as) odmienia się przez rodzaje i liczby jeśli łączy się z rzeczownikami.

Por ejemplo:

Vivió aquí por muchos años.
(Mieszkał tu przez wiele lat.)

Ha dicho muchas cosas interesantes.
(Mówił dużo interesujących rzeczy.)

Mucho nie odmiania się w momencie gdy występuje po czasowniku. Pełni wtedy funkcję przysłówka.

Por ejemplo:

Sara no come mucho.
(Sara nie je dużo.)

No fumo mucho. Sólo un cigarillo por día.
(Nie palę dużo. Tylko jednego papierosa dziennie.)

Okresy warunkowe

W języku hiszpańskim posiadamy 4 okresy warunkowe są to:

Zdania warunkowe I typu
Zdania warunkowe II typu
Zdania warunkowe III typu
Zdania warunkowe mieszanego typu

Zdania warunkowe I typu

Ten okres warunkowy wyraża czynności możliwe do realizacji w przyszłości. Używając pierwszego okresu warunkowego mówimy o wydarzeniu w przyszłości, które ma realną szansę, żeby zaistnieć. Jednak nie jest w 100% pewne. Wykonanie czynności przyszłej wyrażanej tutaj z apomocą Futuro Imperfecto uzależnione jest od zaistniałej sytuacji wyrażonej za pomocą czasu Presente de Indicativo ( najzwyklejszy czas prosty ).

Tzn. Presente de Indicativo wyraża warunek, który musi być spełniony aby zaistniało zdanie, czynność wyrażona przez Futuro Imperfecto np zdanie: Jeżeli będzie ładna pogoda(Presente) pójdę na spacer (Futuro)

Konstrukcja tego okresu warunkowego:

Si + Presente de indicativo + Futuro imperfecto.

Powyższy okres warunkowy jest równoważny z poniższą konstrukcją:

Futuro imperfecto + Si + Presente de indicativo.

Uwaga!!! Po Si nigdy nie używamy czasu Futuro, chociaż mogłoby się wydawać, że po przetłumaczeniu na język polski taki czas występuje.

Przykład:

Si tengo tiempo, iré al cine. (lub Iré al cine si tengo tiempo.)
Jeśli/Jeżeli będę miał/a czas, pójdę do kina.

Zdania warunkowe II typu

Wyrażają czynności, które nie mogą być wykonane w danej chwili. Ten okres warunkowy często wyraża marzenia, tzw. gdybanie: Gdybym miał dużo pieniędzy, kupiłbym sobie samochód Ale nie mam tyle pieniędzy, przynajmniej w tej chwili. Ale przecież mogę wygrać w totka, niewielka szansa (jedna na kilkanaście milionów;-) istnieje.

Drugiego okresu warunkowego używamy mówiąc o teraźniejszości i przyszłości, jeśli istnieje niewielkie prawdopodobieństwo spełnienia warunku lub warunek nie może być spełniony.

Konstrukcja tego okresu warunkowego:

Si + Pretérito imperfecto de subjuntivo + Potencial simple.

lub:

Potencial simple + Si + Pretérito imperfecto de subjuntivo.

Przykład:

Si no lloviese/lloviera, daríamos una vuelta.
(lub Daríamos una vuelta si no lloviese/lloviera.)
Gdyby nie padało, poszlibyśmy na spacer.

Zdania warunkowe III typu

Wyraża czynności, które z jakiegoś powodu nie mogły odbyć się w przeszłości.Pierwsze dwa okresy warunkowe odnosiły się do teraźniejszości i przyszłości, natomiast trzeci odnosi się wyłącznie do przeszłości. Tu także marzymy.. tym razem jednak marzenie nie ma ŻADNYCH szans na spełnienie się. Coś mogło zdarzyć się w przeszłości ale się nie zdarzyło. I tyle, szansa minęła i nic jej nie wróci.

Konstrukcja tego okresu warunkowego:

Si + Pluscuamperfecto de subjuntivo + Potencial compuesto.

lub:

Si + Pluscuamperfecto de subjuntivo + Pluscuamperfecto de subjuntivo.

lub:

Potencial compuesto/Pluscuamperfecto de subjuntivo + Si + Pluscuamperfecto de subjuntivo.

Przykład:

Si me hubieras pedido, te habría/hubiera ayudado.
(lub Te habría/hubiera ayudado si me hubieras pedido.)
Gdybyś mnie (wtedy) poprosił, pomógłbym Ci.

Zdania warunkowe mieszanego typu

Wyrażają czynności niemożliwe do realizacji w teraźniejszości, ponieważ w przeszłości nie zostały wykonane czynności będące dla nich warunkiem koniecznym.

Si + Pluscuamperfecto de subjuntivo + Potencial simple.

lub:

Potencial simple + Si + Pluscuamperfecto de subjuntivo.

Przykład:

Si se hubieran casado, tendrían ya hijos.
(lub Tendrían ya hijos si se hubieran casado.)
Gdyby się (byli) wtedy pobrali, mieliby już dzieci.

Bibliografia: Lengua.pl

SER, ESTAR, TENER

ZASTOSOWANIE SER , ESTAR , TENER - w skrócie

SER stosujemy do:

mówienia o niezmiennych cechach charakterystycznych danej osoby lub rzeczy takich jak: cechy charakteru , kolor , materiał wykonania, rozmiar, wielość, stałe cechy wyglądu )
Mónica es muy guapa y inteligente. - Monika jest bardzo ładna i inteligentna.
do mówienia o rzeczach, które się względnie nie zmieniają w dłuższym okresie czasu takich jak zawód
¿Qué eres? - Co robisz? (pytanie o zawód)
Soy fontanero. - Jestem hydraulikiem.
gdy mówimy o pochodzeniu jakiejś rzeczy lub osoby oraz czyjejś narodowości
¿De dónde es ella? - Skąd ona pochodzi?
Ella es de Polonia. - Ona jest z Polski.
gdy chcemy przypisać komuś posiadanie
Este perro es de Pedro. - Ten pies jest (należy do) Piotra.
gdy mówimy o godzinie lub podajemy datę
Pedro es católico. - Piotr jest katolikiem.
Es la una. - Jest pierwsza.
do wyrażenia czyjejś przynależności religijnej, poglądów politycznych
¿Qué hora es? - Która jest Godzina?
Es la una. - Jest pierwsza.
gdy mówimy o koligacjach i współzależnościach rodzinnych
Pedro es el hermano de Mónica. - Piotr jest bratem Moniki.

ESTAR stosujemy do:

mówienia o stanach przejściowych: choroba, zmęczenie, samopoczucie, tymczasowa zmiana wyglądu
Pedro está enfermo. - Pedro jest chory. (stan tymczasowy)
Pedro está cansado. - Pedro jest zmęczony. (stan chwilowy)
gdy mówimy o czyimś emocjonalnym zachowaniu, które uznajemy za nie codzienne i tymczasowe
Pedro está nervioso. - Pedro jest (zachowuje się) nerwowy. (normalnie jest człowiekiem opanowanym)
gdy mówimy o aktualnym miejscu pobytu kogoś lub miejscu znajdowania się jakiejś rzeczy
¿Dónde estás? - Gdzie jesteś? (obecnie)
Estoy en España. - Jestem w Hiszpanii.

TENER stosujemy do:

wyrażenia posiadania przy opisywaniu wygladu, np. że posiada niebieskie oczy , długie włosy , posiada okulary ( można również powiedzieć LLEVAR - nosi okulary) opisu ubioru itd.
do informowania na temat czyjegoś wieku np. Tengo 16 años - Mam 16 lat

Musimy pamiętać o tym iż SER i ESTAR odmieniają się w sposób nieregularny:

ser

soy
eres
es
somos
sois
son

estar

estoy
estás
está
estamos
estáis
están

Poniżej przedstawimy przykładowe porównanie czasowników SER i ESTAR. Jak już pisaliśmy SER używamy gdy mówimy o cechach danej osoby lub rzeczy, które są w pewnym stopniu stałe, trwałe i charakterystyczne dla niej w dłuższym okresie czasu, lub w ogóle nie zmienne. Natomiast ESTAR używamy do mówienia o tymczasowych, przejściowych stanach.

por ejemplo:
El caballo es tranquilo. - Koń jest spokojny.
El caballo está tranguilo. - Koń jest (zachowuje się) spokojny. (normalnie taki nie jest)

Stopniowanie przymiotników

W języku hiszpańskim używa się podobnie jak w języku polskim 3 stopni przymiotników. Są to :

el positivo (równy)
el comparativo (wyższy)
el superlativo (najwyższy)

STOPIEŃ RÓWNY - EL POSITIVO

W stopniu równym przymiotniki występują zazwyczaj w swojej podstawowej formie w odpowiednim dla kontekstu zdania rodzaju.

los tomates rojos - czerwone pomidory
la tiza blanca - biała kreda

Przymiotniki w stopniu równym występują w konstrukcji porównawczej:

TAN .... COMO - TAK .../RÓWNIE.... JAK....

Los españoles fabrican coches tan buenos como los franceses. - Hiszpanie produkują tak dobre samochody, jak Francuzi.

STOPIEŃ WYZSZY - EL COMPARATIVO

Jeżeli jakaś cecha ma większe natężenie i chcemy ją pokreślić używając stopnia wyższego, przed przymiotnikiem musimy postawić słówko más (z akcentem graficznym nad a) oznaczające bardziej.

MAS ALTOS - WYZSI

MAS COMODO - WYGODNIEJSZY

W momenice gdy chcemy powiedzieć o tym, że jakaś cecha występuje w mniejszym znaczeniu przed przymiotnikiem stawiamy słówko menos oznaczajace mniej.

MENOS INTELIGENTE - MNIEJ INTELIGENTNY

Aby podkreślić większe/mniejsze natężenie jakiejś cechy w stosunku do innej używamy następującej konstrukcji:

MAS/MENOS .... QUE - BARDZIEJ/MNIEJ .... NIZ

Esta chica es mas guapa que aquella. - Ta dziewczyna jest ładniejsza niż tamta.

STOPIEŃ NAJWYZSZY - EL SUPERLATIVO

Stworzenie stopnia najwyższego jest bardzo proste i rózni sie od tworzenia stopnia wyższego postawieniem rodzajnika określonego w odpowiedniej formie i liczbie.

EL MAS ALTO - NAJWYZSZY

EL MENOS INTELIGENTE - NAJMNIEJ INTELIGENTNY

Charakterystyczną konstrukcją dla stopnia najwyższego jest :

EL/LA MAS/MENOS .... DE... - NAJ.../NAJBARDZIEJ/NAJMNIEJ... Z...

Juan es el mas alto de la clase. - Juan jest najwyzszy z klasy.

Bibliografia: Easy Espanol numer 19, Wydawnictwo Amercom

Strona bierna w hiszpańskim - La voz pasiva

Strona bierna - La voz pasiva

Strona bierna w języku hiszpańskim jest rzadko stosowana. Tworzy się ją za pomocą czasownika:

SER - gdy kładzie się nacisk na samą czynność

ESTAR - gdy ważny jest skutek czynności (nie jest podany sprawca czynności).

SCHEMAT ZAMIANY STRONY CZYNNEJ NA BIERNĄ

Rzeczownik (I) + Czasownik + Rzeczownik (II)

ZAMIENIAMY W:

Rzeczownik (II) + Ser/Estar + Imiesłów (Participio) + por + rzeczownik (I)

SER i ESTAR musi być odpowiednio odmieniony w danym czsie

Imiesłów musi być uzgodniony w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem (II)

Przykład:

Ana escribió la carta. - Anna napisala list.

La carta fue escrita por Ana. - List został napisany przez Annę.
(ale:) La carta está escrita. - List jest napisany.

UWAGI!

Często używa się formy bezosobowej czasownika zamiast strony biernej (na język polski takie zdania tłumaczymy zawsze w liczbie pojedyńczej):

Se + czasownik w 3 os. l. poj. + rzeczownik w l. poj.
Se + czasownik w 3 os. l. mn. + rzeczownik w l. mn.

Se vende pan. - Sprzedaje się chleb.
Se venden pasteles. - Sprzedaje się ciastka.
Jeśli rzeczownik oznacza osobę, czasownik zawsze jest w liczbie pojedynczej.

En esta ciudad se ve a muchos turistas. - W tym mieście widzi się wielu turystów.
Jeśli czasownik występuje w formie zwrotnej, dodaje się podmiot "uno/a".

Uno se acuerda de lo ocurrido a menudo. - Często się wspomina to, co zaszło.
Forma bezosobowa może wystąpić w zdaniu typu:

Se + czasownik 3 os. l. poj. + que + zdanie

Se dice que el domingo va a hacer calor. - Mówi się, że w niedzielę będzie ciepło.

artykuł opracowany na podstawie: www.ept.prv.pl oraz własnej wiedzy.

Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników

Liczbę mnogą rzeczowników zakończonych nieakcentowaną samogłoską,lub akcentowanym -e, -a tworzymy przez dodanie końcówki -s.

LA MESA - LAS MESAS

EL DEDO - LOS DEDOS

EL CAFE - LOS CAFES

LA MAMA - LAS MAMAS

W pozostałych przypadkach, np. kiedy rzeczowniki zakończone są spółgłoską (oprócz -x ) albo -y tworzymy ich liczbę mnogą przez dodanie końcówki. -es.

LA MUJER - LAS MUJERES

EL RELOJ - LOS RELOJES

EL REY - LOS REYES

Rzeczowniki zakonczone na -s, więcej niż jednosylabowe i nieakcentowane na ostatniej sylabie, nie zmieniają się w liczbie mnogiej

EL LUNES - LOS LUNES

EL ANALISIS - LOS ANALISIS

Użycie Przyimków

PRZYIMKI I ICH ZNACZENIE

A	a)	wskazuje na kierunek ruchu / Maria va a casa
	b)	wskazuje na odległość / Gniezno esta a treinta minutos de marcha
	c)	określa godzinę / Voy a la escuela a las ocho
	d)	wyraża następstwo / Dia a dia voy a escuela / Paso a paso se acercaba a ella
	e)	czasami znacza lokalizację / Tenemos sitios a la sombra
	f)	oznacza cenę / Las perras estan a dos euros
CON	a)	oznacza towarzystwo / Voy al cine con mi hermano
	b)	ma znaczenie "dla, wobec" / Estoy nervioso contigo / Estoy enfadado con el
	c)	oznacza :"instrument, narędzie" / No me gusta escribir con lape
DE	a)	oznacza przynależność, pochodzenie / Soy de Poznań
	b)	pokrewieństwo / Es mujer de Juan Gomez
	c)	posiadanie / Esto es el coche de mi padre
	d)	określa materiał z jakiego jest coś zrobione / Vaso de cristal / Caja de madera
	e)	oznacza przeznaczenie jakiegos przedmiotu / Maquina de escribir
	f)	ma znaczenie "o, na temat" / Hoy no hablamos de escuela
EN	a)	lokalizacja wewnątrz / En casa no hay nadie
	b)	lokalizacja na powierzchni / En la mesa hay dos platos
	c)	lokalizacja w czasie / Mi hermano nacio en ańo 1979
	d)	oznacza środek lokomocji / Vamos a Espańa en avion
	e)	przed nazwą koloru / Quiero pintar mi habitacion en azul
ENTRE	a)	oznacza :"między, pomiędzy" / Estare en casa entre las dos y las tres
	b)	powśród / Estoy bien entre mis amigos
PARA	a)	odpowiada polskiemu "dla" / Esto es para ti
	b)	wskazuje kierunek ruchu do jakiegos miejsca / Mańana salgo para Madrid
	c)	określa przeznaczenie przedmiotu / Tengo mucho dinero para las fiestas
POR	a)	odpowiada polskiemu "przez" / Sali por la ventana
	b)	oznacza przyczynę / No vamos de vacaciones por falta de dinero
	c)	występuje przed nazwami przedmiotów, po które się idzie / Voy por pan
	d)	oznacza zastępstwo / Lo hago por ti / Lo digo por el director
SOBRE	a)	położenie na powierzchni / Mi lobro esta sobre la mesa
	b)	położenie nad powierzchnią / Sobre el prado habia una niebla
	c)	określa temat rozmowy lub informacji / Leo mucho sobre A. Mickiewicz
ANTE	a)	położenie przed / Ante mi casa hay muchos coches
	b)	w połączeniu z TODO=przedewszystkim / Ante todo tienes que estudiar
BAJO	a)	położenie "pod" / Bajo el coche hay gato
	b)	pod warunkiem / Bajo la condición de que me ayudes
CONTRA	a)	"przeciw" / El alumno esta contra su profesor
	b)	oznacza zderzenie / El coche chocó contra un arbol
	c)!!	przeznaczenie lekarstwa / Quiero comprar una medicina contra tos
DESDE	a)	miejsce w czasie "od" / Tengo vacaciones desde junio
HASTA	a)	granica przestrzenna / Fuimos hasta la playa
	b)	koniec czynności w czasie / Este autor escribia hasta la muerte
	c)	znaczenie "nawet" / La policia buscaba los documentos hasta en su casa

źródło: http://hiszpania.org.es

Słownictwo języka hiszpańskiego

W tym dziale znajdują się zestawienia pogrupowanego tematycznie słownictwa, grupy tematyczne typu: człowiek, dom, itd. Są to podobne grupy tematyczne jak wymagane do matury podstawowej z języka angielskiego.

	El Cuerpo Humano - Ciało Człowieka Wkuwacz słówek [z obrazkami] \| Lista słówek w tej kategorii.

	Los Colores - Kolory Wkuwacz słówek [z obrazkami] \| Lista słówek w tej kategorii.
	Las Frutas - Owoce Wkuwacz słówek [z obrazkami] \| Lista słówek w tej kategorii.

POZOSTAŁE ZESTAWY SŁÓWEK - BEZ OBRAZKÓW:

Cechy Charakteru

Ten dział zawiera zestaw 128 słówek związanych z cechami charakteru człowieka.

Słówko w języku hiszpańskim	Słówko w języku polskim
activo	aktywny
la ambición	ambicja
ambicioso	ambitny
irreflexivo	bezmyślny
despreocupado	beztroski
la cualidad	cecha (charakteru)
los rasgos de carácter	cechy charakteru
la astucia	chytrość, przebiegłość
astuto	chytry, przebiegły
la curiosidad	ciekawość
curioso	ciekawy, ciekawski, wścibski
la paciencia	cierpliwość
paciente	cierpliwy
delicado	delikatny, taktowny
bueno	dobry
orgulloso	dumny
egoísta	egoistyczny
el egoísmo	egoizm
enérgico	energiczny
falso	fałszywy
formal	formalny, poważny
hablador	gadatliwy
fiable	godny zaufania
confiable	godny zaufania
bondadoso	godny zaufania
grosero	grubiański, prostacki, ordynarny
la generosidad	hojność, szczodrość
el idealista	idealista
impulsivo	impulsywny
el individualista	indywidualista
capricioso	kapryśny
la pereza	lenistwo
perezoso	leniwy
vago	leniwy
poco delicado	mało delikatny, nietaktowny
callado	małomówny
el materialista	materialista
sabio	mądry
listo	mądry
la ingenuidad	naiwność
ingenuo	naiwny
nervioso	nerwowy
peligroso	niebezpieczny
la impaciencia	niecierpliwość
impaciente	niecierpliwy
inexperto	niedoświadczony
imprudente	nierozważny
infeliz	nieszczęśliwy
tímido	nieśmiały
tímido	nieśmiały
insociable	nietowarzyski
la descortesía	nieuprzejmość
descortés	nieuprzejmy
descortés	nieuprzejmy
inocente	niewinny
responsable	odpowiedzialny
el valor	odwaga
valiente	odważny
animoso	odważny
optimista	optymistyczny
el optimismo	optymizm
la personalidad	osobowość
pasivo	pasywny
detallista	pedantyczny
pérfido	perfidny
pesimista	pesymistyczny
el pesimismo	pesymizm
decente	porządny
la conducta	postępowanie, zachowanie
serio	poważny
trabajador	pracowity
vanidoso	próżny
amigable	przyjacielski
travieso	psotny, figlarny
consentido	rozpieszczony
el derroche	rozrzutność
derrochador	rozrzutny
distraído	roztargniony
prudente	rozważny
riguroso	rygorystyczny, surowy
solitario	samotny
la tacañería	skąpstwo
tacaño	skąpy
la modestia	skromność
modesto	skromny
triste	smutny
tranquilo	spokojny
severo	surowy
la sinceridad	szczerość
sincero	szczery
feliz	szczęśliwy
generoso	szczodry, hojny, wspaniałomyślny
divertido	śmieszny, wesoły, zabawny
dormilon	śpioch
el cobarde	tchórz
cobarde	tchórzliwy
la cobardía	tchórzostwo
el temperamento	temperament
sociable	towarzyski
la honestidad	uczciwość
la honradez	uczciwość
honesto	uczciwy
honrado	uczciwy
servicial	uczynny, usłużny
complaciente	uczynny, usłużny
terco	uparty
testarudo	uparty
obstinado	uparty,wytrwały
la cortesía	uprzejmość
amable	uprzejmy
cortés	uprzejmy
el loco	wariat
fiel	wierny
la sensiblidad	wrażliwość
sensible	wrażliwy
relajado	wyluzowany
divertido	zabawny
el comportamiento	zachowanie
conducirse	zachowywać się
comportarse	zachowywać się, sprawować się
envidioso	zazdrosny
hábil	zdolny
malicioso	złośliwy
malo	zły
equilibrado	zrównoważony
loco	zwariowany
la benevolencia	życzliwość
benévolo	życzliwy

Człowiek

W tym dziale przedstawimy ważniejsze cechy wyglądu i charakteru, które w dalszym toku nauki ułatwią Ci opisywanie postaci, jak również podstawowe części ciała, ubrania i wszystko co związane z opisywaniem osoby.

Aspecto - Wygląd

alto - wysoki
bajo - niski
gordo - gruby
delgado - szczupły
rubio - blondyn
moreno - brunet
guapo - przystojny
feo - brzydki
joven - młody
viejo - stary

¿Como eres? ( Jaki jesteś? )

Soy alta, delgada, morena. Soy bastante guapa.
( Jestem wysoką, szczupłą brunetką. Jestem dosyć ładna. )

Poniżej przedstawiamy cechy opisujące wygląd pogrupowane z czasownikami które stosuje się dla nich ( SER , TENER , LLEVAR )

SER

ser rubio - być blondynem
ser moreno - być brunetem
ser pelirrojo - byc rudym
ser elegante - być eleganckim
ser calvo - być łysym
ser delgado - być chudym
ser alto - być wysokim

TENER

tener el pelo largo - mieć długie włosy
tener el pelo corto - mieć krótkie włosy
tener el pelo rizado - mieć kręcone włosy
tener el pelo liso - mieć proste włosy
tener los ojos verdes - mieć zielone oczy
tener los ojos marrones - mieć brazowe oczy
tener los ojos azules - mieć niebieskie oczy
tener los ojos negors - mieć czarne oczy
tener los ojos claros - mieć jasne oczy
tener los ojos oscuros - mieć ciemne oczy
tener la nariz pequeña - mieć mały nos
tener la nariz grande - mieć duży nos
tener pecas - mieć piegi
tener barba - mieć brodę
tener patillas - mieć baki
tener bigote - mieć wąsy

LLEVAR

llevar gafas - nosić okulary
llevar lentillas - nosić soczewki kontaktowe
llevar pendientes - nosić kolczyki

Caracter - Charakter

inteligente - inteligentny
tonto - głupi
simpatico - sympatyczny
antipatico - niesympatyczny
trabajador - pracowity
vago - leniwy
agresivo - agresywny
ambicioso - ambitny
corajudo - odważny
tolerante - tolerante
tranquilo , calmoso - spokojny
franco - szczery
despreocupado - beztroski
feliz - szczęśliwy , wesoły
alegre - radosny
ingenioso - sprytny
cruel - okrutny
sólido - solidny
honrado - uczciwy
leal - lojalny
poco interesante - nieciekawy
aburrido - nudny
egoísta - egoista
sociable - towarzyski
abierto - otwarty
gracioso , divertido - śmieszny , zabawny
generoso - hojny
delicado - delikatny
crédulo - łatwowierny
maduro - dojrzały
paciente - cierpliwy
responsable - odpowiedzialny
justo - sprawiedliwy
avaro, tacaño - skąpy
modesto - skromny
desagradable, insoportable, antipático - niemiły
taciturno - małomówny
obediente - posłuszny
mal educado; (o dziecku) malo, desobediente - niegrzeczny
razonable, juicioso, sensato - sensowny
tímido - nieśmiały
severo - surowy
decidido, determinado - zdecydowany
terco, testarudo - uparty
limpio - czysty

¿Como estas? - ( Jak się masz? )

By wyrazić samopoczucie możemy użyć dwuch czasowników ESTAR i TENER

ESTAR
( najczęściej łączy się z przymiotnikami i imiesłowami odprzymiotnikowymi wyrażajacymi stan i samopoczucie )

estar cansado - być zmęczonym
estar aburrido - być znudzonym
estar triste - być smutnym
estar seguro - być pewnym
estar enfermo - być chorym
estar nervioso - być zdenerwowanym
estar casado/a - być żonatym/zamężnym
estar divorciado/a - być rozwiedzionym/-oną
estar embarazada - być w ciąży

TENER
( łączy się z rzeczownikami, wyrażają one również stany, oznaczają rzeczy których nie można policzyć ani dotknąć dlatego nies tawiamy przed nimi rodzajników.)

tener calor - być (komuś) gorąco
tener frio - być (komuś) zimno
tener hambre - być głodnym
tener sed - być spragnionym
tener sueño - być sennym
tener fiebre - mieć gorączkę
tener miedo - bać się

La Ropa - Ubranie

los pantalones - spodnie
la falda - spódnica
el vestido - sukienka
el traje - garnitur
los vaqueros - dżinsy
la camisa - koszula
la camiseta - koszulka
la blusa - bluzka
el jersey - sweter
la chaqueta - kurtka cienka , płaszcz
la cazadora - kurtka gruba
el abrigo - płaszcz
la bufanda - szalik
el pañuelo - apaszka
la corbata - krawat
el gorro - czapka
las playeras - adidasy, tenisówki
los zapatos - buty
la botas - buty nad kostkę
las zapatillas - kapcie
los calcetines - skarpetki
los calzoncillos - majtki męskie
las medias - rajstopy
las bragas - majtki damskie, figi
el sujetador - biustonosz
los guantes - rękawiczki

Części Ciała - Las partes del cuerpo humano

źródło obrazka: lewebpedagogique.com

Dom

W tym dziale przedstawimy przydatne słownictwo odnoszące się do rodzajów domów, oraz słownictwo ułatwiające opisywanie wyposażenia domu.

EN CASA - W domu

El Recibidor - Przedpokój

la entrada - wejście
el perchero - wieszak
la puerta - drzwi
el espejo - lustro

El Salon - Salon

la ventana - okno
la mesa - stół
el sillon - fotel
la lampara - lampa
la silla - krzesło
el sofa - kanapa

La Cocina - Kuchnia

el fregadero - zlew
la cocina (electrica/de gas) - kuchenka (elektryczna/gazowa)
la lavadora - pralka
la nevera - lodówka

El Cuarto de Baño - Łazienka

el lavabo - umywalka
la ducha - prysznic
el grifo - kran
la bañera - wanna
el inodoro - sedes

El Dormitorio - Sypialnia

la comoda - komoda
el armario - szafa
la estanteria - regał, biblioteczka
el escritorio - biurko
la cama - łóżko
la mesilla - szafka nocna

El Tiempo - Pogoda - Zestaw słówek do nauki.

Słówko po hiszpańsku:	Słówko po polsku:
fr�o	zimny
templado	ciep�y, umiarkowany
el clima	klimat
el tiempo	pogoda
humedad	wilgotno��
h�medo	wilgotny
las estaciones del a?o	pory roku
la primavera	wiosna
el verano	lato
el oto?o	jesie�
el invierno	zima
los meses del a?o	miesi�ce roku
enero	stycze�
febrero	luty
marzo	marzec
abril	kwiecie�
mayo	maj
junio	czerwiec
julio	lipiec
agosto	sierpie�
septiembre	wrzesie�
octubre	pa�dziernik
noviembre	listopad
diciembre	grudzie�
la nieve	�nieg
nevar (e ->i)	pada� (o �niegu)
nieva	�nieg pada
est� lloviendo	pada �nieg (teraz)
la lluvia	deszcz
llover (o->ue)	pada� (o deszczu)
llueve	pada deszcz
est� lloviendo	pada deszcz (teraz)
la niebla	mg�a
la tormenta	burza
la nube	chmura
el viento	wiatr
el granizo	grad
el hielo	l�d
el rayo	b�yskawica
el arco iris	t�cza
el charco	ka�u�a
(el) fr�o	zimno
(el) calor	gor�co
la temperatura	temperatura
el grado	stopie� (temperatury)
debajo cero	poni�ej zera
Hace 10 grados/Estamos a	Jest 10 stopni C
Hace 28 grados debajo cer	Jest 28 stopni C poni�ej
Hace calor	Jest ciep�o
Hace fr�o	Jest zimno
Hace viento	Jest wietrznie
Hace sol	Jest s�onecznie
Hace buen tiempo/Hace bue	Jest �adna pogoda
Hace mal tiempo/ Hace mal	Jest brzydka pogoda
Hay niebla	Jest mg�a
Est� nublado	Jest pochmurnie
hace sol	jest s�o�ce
hace aire	jest viatr
hace viento	jest wietrznie
hace fr�o	jest zimno
hace fresco	jest �wierzo
hace buen tiempo	jest �adna pogoda
hace muy buen tiempo	jest bardzo �adna pogoda
hace mal tiempo	jest brzydka pogoda
hace muy mal tiempo	jest bardzo brzydka pogoda
hace bueno	jest �adnie
hace malo	jest brzydko
hay niebla	jest mg�a
hay nubles	s� chmury
hay tormenta	jest burza
hay nieve	jest �nieg
hay helados	jest przymrozek
hay escarcha	jest szron
hay roc�o	jest rosa
hay hielo	jest l�d
hay granizo	jest grad
hay arco ir�s	jest t�cza
hay humedad	jest wilgo�
hace bochorno	jest duszno
est� nublado	jest pochmurno
est� soleado	jest s�onecznie
la primavera	wiosna
el verano	lato
el oto?o	jesie�
el invierno	zima
enero	stycze�
febrero	luty
marzo	marzec
abril	kwiecie�
mayo	maj
junio	czerwiec
julio	lipiec
agosto	sierpie�
septiembre	wrzesie�
octobre	pa�dziernik
noviembre	listopad
diciembre	grudzie�
nieva	�nie�y
llueve	pada deszcz
la temperatura	temperatura
el despejado	bezchmurnie
seco	sucho
suave	delikatny �agodny
tranquillo	spokojny
templado	umiarkowany
caluroso	gor�co
fr�o	zimno
el cielo	niebo
la tierra	ziemia
el mar	morze
la lluvia	deszcz
el sol	s�once
el viento	wiatr
las nubes	chmury
la lluvia	deszcz
el granizo	grad
el nieve	snieg
el pron�stico del tiempo	prognoza pogody
esperar precipitaciones	spodziewa� si� opad�w
en la comunidad	w regionie
de car�cter tormentoso	o burzowym charakterze
despejarse	rozja�ni� si�, rozpogodzi�
el fen�meno atmosf�rico de tormenta	burzowe zjawiska atmosferyczne
mantenerse durante toda la tarde	utrzymywac si� przez ca�e popoludnie
estar soleado	by� slonecznym
las masas de aire caliente	masy ciep�ego powietrza
desplazarse desde el Este hacia el interior	przemieszczac si� ze wschodu w g��b kraju
las temperaturas se mantienen	temperatury si� utrzymuj�
salvo	poza, opr�cz
anotar una baja	odnotowac spadek
el grado	stopie�
la presi�n atmosf�rica	ci�nienie atmosferyczne
el estado de �nimo	samopoczucie
las lluvias espor�dicas	sporadyczne opady deszczu
har� un tiempo perfecto	b�dzie idealna pogoda
los cambios bruscos de tiempo	gwa�towne zmiany pogody
la sombrilla	parasol s�oneczny
los juegos de mesa	gry planszowe


la previsi�n del tiempo	pronoza pogody
la meteorolog�a	meteorologia
el sat�lite meteorol�gico	satelita meteorologiczny
el tiempo	pooda, czas
el mapa meterol�gico	mapa poody
el fr�o	zimno
bajo cero	mr�z (poni�ej zera)
el calor	cieplo
la presi�n baja	niskie ci�nienie (ni�)
la presi�n alta	wysokie ci�nienie (wy�)
la direcci�n y velocidad del viento	kierunek i pr�dko�c wiatru
el aire caliente	ciep�e masy powietrza
el aire fr�o	zimne masy powietrza
nublarse	chmurzyc si�
nevar	padac (o �niegu)
llover	padac (o deszczu)
diluviar	lac (o deszczu)
tronar	grzmiec
relampaguear	b�yskac si�
granizar	padac (o gradzie)
las condiciones atmosf�ricas	warunki atmosferyczne
la zona de precipitaciones	strefa opad�w
la masa de aire	masa powietrza
el anticici�n	centrum wy�u
la temperatura	temperatura
despejarse	przeja�niac si�
el torm�metro	termometr
subir (la temperatura sube)	wzrastac (temperatura ro�nie)
bajar (la temperatura baja)	spadac (temperatura spada)
las estaciones del a�o	pory roku
la primavera	wiosna
el verano	lato
el oto�o	jesie�
el invierno	zima


la precipitaci�n	opad
la lluvia	deszcz
la nieve	�nieg
el granizo	grad
la brrasca de nieve	�nie�yca
la niebla	mg�a
el viento	wiatr
la ventolina	wiaterek
la tormenta	burza
el temporal	sztorm
el tornado	tornado
el hurac�n	huragan
el arco iris	t�cza
el rel�mpago	piorun
el trueno	grzmot
el rayo	b�yskawica
el roc�o	rosa
la escarcha	szad�, szrom

el pron�stico del tiempo	prognoza pogody
esperar precipitaciones	spodziewa� si� opad�w
en la comunidad	w regionie
de car�cter tormentoso	o burzowym charakterze
despejarse	rozja�ni� si�, rozpogodzi�
el fen�meno atmosf�rico de tormenta	burzowe zjawiska atmosferyczne
mantenerse durante toda la tarde	utrzymywac si� przez ca�e popoludnie
estar soleado	by� slonecznym
las masas de aire caliente	masy ciep�ego powietrza
desplazarse desde el Este hacia el interior	przemieszczac si� ze wschodu w g��b kraju
las temperaturas se mantienen	temperatury si� utrzymuj�
salvo	poza, opr�cz
anotar una baja	odnotowac spadek
el grado	stopie�
la presi�n atmosf�rica	ci�nienie atmosferyczne
el estado de �nimo	samopoczucie
las lluvias espor�dicas	sporadyczne opady deszczu
har� un tiempo perfecto	b�dzie idealna pogoda
los cambios bruscos de tiempo	gwa�towne zmiany pogody
la sombrilla	parasol s�oneczny
los juegos de mesa	gry planszowe


la previsi�n del tiempo	pronoza pogody
la meteorolog�a	meteorologia
el sat�lite meteorol�gico	satelita meteorologiczny
el tiempo	pooda, czas
el mapa meterol�gico	mapa poody
el fr�o	zimno
bajo cero	mr�z (poni�ej zera)
el calor	cieplo
la presi�n baja	niskie ci�nienie (ni�)
la presi�n alta	wysokie ci�nienie (wy�)
la direcci�n y velocidad del viento	kierunek i pr�dko�c wiatru
el aire caliente	ciep�e masy powietrza
el aire fr�o	zimne masy powietrza
nublarse	chmurzyc si�
nevar	padac (o �niegu)
llover	padac (o deszczu)
diluviar	lac (o deszczu)
tronar	grzmiec
relampaguear	b�yskac si�
granizar	padac (o gradzie)
las condiciones atmosf�ricas	warunki atmosferyczne
la zona de precipitaciones	strefa opad�w
la masa de aire	masa powietrza
el anticici�n	centrum wy�u
la temperatura	temperatura
despejarse	przeja�niac si�
el torm�metro	termometr
subir (la temperatura sube)	wzrastac (temperatura ro�nie)
bajar (la temperatura baja)	spadac (temperatura spada)
las estaciones del a�o	pory roku
la primavera	wiosna
el verano	lato
el oto�o	jesie�
el invierno	zima


la precipitaci�n	opad
la lluvia	deszcz
la nieve	�nieg
el granizo	grad
la brrasca de nieve	�nie�yca
la niebla	mg�a
el viento	wiatr
la ventolina	wiaterek
la tormenta	burza
el temporal	sztorm
el tornado	tornado
el hurac�n	huragan
el arco iris	t�cza
el rel�mpago	piorun
el trueno	grzmot
el rayo	b�yskawica
el roc�o	rosa
la escarcha	szad�, szrom

Hace sol.	Jest s�onecznie.
Hace aire.	Jest lekki wiaterek.
Hace mucho viente.	Mocno wieje.
Hace mucho calor.	Jest bardzo gor�co.
Hace mucho fr�o.	Jest bardzo zimno.
Hace fresco.	Jest ch�odno.
Hace muy buen tiempo.	Jest �adna pogoda.
Hace muy mal tiempo.	Jest brzydka pogoda.
Llueve.	Pada deszcz.
Nieva.	Pada �nieg.
Hay tormenta.	Jest burza.
Est� nublado.	Jest pochmurno.
la nieve	�nieg
la lluvia	deszcz
la niebla	mg�a
el mar	morze
el cielo	niebo
la tierra	ziemia
templato	umiarkowany
suave	delikatny
h�medo	wilgotny
seco	suchy
nublado	zachmurzony
despejado	bezchmurny
Hace fr�o.	Jest zimno.
Hace calor.	Jest ciep�o.
Hace viento.	Jest wietrznie.
Hace sol.	Jest s�onecznie.
Hace fresco.	Jest rze�ko

Kalendarz

MIESIĄCE, PORY ROKU, DNI TYGODNIA

Los Meses - Miesiące

enero - styczeń
febrero - luty
marzo - marzec
abril - kwiecień
mayo - maj
junio - czerwiec
julio - lipiec
agosto- sierpień
septiembre - wrzesień
octubre- pażdziernik
noviembre - listopad
diciembre - grudzień

Las Estaciones del Año - Pory Roku

la primavera - wiosna
el verano - lato
el otoño - jesień
el invierno - zima

Aby powiedzieć ze mamy jakiś miesiąc np. marzec , kwiecień , itd. albo że mamy zimę, lato, lub inną porę roku użyjemy czasownika ESTAR w pierwszej osobie liczby mnogiej czyli ESTAMOS oraz przyimek EN.

por ejemplo

Estamos en noviembre - Jest listopad/Mamy listopad.

Estamos en verano - Jest lato/Mamy lato.

Dia la semana - Dni tygodnia

el dia - dzień
la semana - tydzień

el lunes - poniedziałek
el martes - wtorek
el miercoles - środa
el jueves - czwartek
el viernes - piątek
el sabado - sobota
el domingo - niedziela

Pory dnia.

por la mañana - rano
por la tarde - po południu
por la noche - wieczorem

por ejemplo

Los viernes por la tarde estudio ingles. - W piątki po południu uczę się angielskiego.

¿Que dia es hoy?	Hoy es lunes
¿Que dia es mañana?	Mañana es miercoles

Powyższe pytania dotyczą pierwsze uzyskania informacji jaki mamy dzisiaj dzień, a drugie jaki mamy jutro obok podano odpowiedzi na te pytania.

UWAGA!

mañana to rano, ale również znaczy jutro

Podróże i Turystyka

W tym dziale przybliżymy wam odpowiednio dobrane tematycznie zestawy słówek związanych, z podróżowaniem, turystyką jak również transportem.

POJAZDY

un automóvil, un coche - samochód
un coche automático - samochód z automatyczną skrzynią biegów
un (coche de) dos/cuatro/cinco puertas - samochód dwu-/cztero-/pięciodrzwiowy
un coche de segunda mano - samochód używany
un coche de tracción delantera - samochód z napędem na przednie koła
un cuatro por cuatro - 4x4
un deportivo - samochód sportowy
un descapotable - kabriolet
un monovolumen - minivan
un todoterreno - samochód terenowy
un turismo - samochód osobowy
la cilindrada - pojemność skokowa
los caballos - konie
la marca - marka
un camión - ciężarówka
un camión de remolque - przyczepa
un camión cisterna - cysterna
una camioneta - samochód dostawczy
un furgón - furgon
una furgoneta - furgonetka
un utilitario - samochód użytkowy
un taxi - taksówka
la grúa - pomoc drogowa, dźwig
una moto - motor
un Vespino - motorower
una escúter - skuter
una caravana, una roulotte - przyczepa kempingowa
una autocaravana - samochód kempingowy
un remolque - przyczepa
rápido - szybki
lento - powolny

OSOBY ZWIĄZANE Z RUCHEM DROGOWYM

un(a) automovilista, un(a) conductor(a) - kierowca
los ocupantes del coche - pasażerowie
un viajero, una viajera - pasażer, -ka
un camionero - kierowca ciężarówki
un(a) taxista - taksówkarz, taksówkarka
un(a) motorista - motocyklista, motocyklistka
un(a) ciclista - rowerzysta, rowerzystka
un(a) auto-estopista - autostopowicz, -ka
un peatón, una peatona - pieszy, piesza

DROGI

el tráfico, la circulación (r. ż.) - ruch uliczny
un mapade carreteras (r. ż.) - mapa drogowa
una carretera (r. ż.) - droga
una carretera nacional (r. ż.) - droga krajowa
una carretera comarcal - droga lokalna
una autopista - autostrada
una autopista de peaje - płatna autostrada
una carretera de circunvalación - obwodnica
una calle - ulica
una calle de dirección única - ulica jednokierunkowa
el arcén - pobocze
un paso de peatones - przejście dla pieszych
un paso de cebra zebra - (przejście dla pieszych)
un stop - znak stopu
la acera - chodnik
la mediana - bariera między pasami o przeciwnym kierunku ruchu
la cuneta - rów przydrożny
una curva - zakręt
un cruce - skrzyżowanie
un empalme - zbiegnięcie się dróg
una glorieta - rondo
un carril - pas ruchu
un semáforo - światła (sygnalizacja świetlna)
el peaje - punkt pobierania opłat za przejazd autostradą
el área de servicio - strefa serwisowa
una señal de tráfico - znak drogowy
la zona azul - strefa płatnego parkowania w centrum

CZYNNOŚCI ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM POJAZDÓW

arrancar - ruszać/ruszyć
aminorar la marcha - redukować bieg
conducir - prowadzić
frenar - hamować
acelerar - przyszpieszać
cambiar de marcha - zmieniać bieg
parar(se) - zatrzymywać się
aparcar - parkować
adelantar - wyprzedzać
dar la vuelta - zawracać
dar marcha atrás - cofać (się)
encender las luces - zapalić światła
apagar las luces - zgasić światła
dar las luces - oświetlać
poner las largas - wlączyć długie
atravesar - przechodzić, przejeżdżać
ceder el paso - ustępować pierwszeństwa
tener prioridad - mieć pierszeństwo
tocar el claxon - trąbić
derrapar - wypadać z drogi
remolcar - holować
reparar - naprawiać
tener una avería - mieć awarię
quedarse sin gasolina - nie mieć benzyny
llenar el depósito - tankować do pełna
cambiar una rueda - zmieniać koło
cometer una infracción - popełniać wykroczenie
respetar el límite de velocidad - przestrzegać ograniczeń prędkości
exceder el límite de velocidad - przekroczyć ograniczenie prędkości
saltarse un semáforo - przejeżdżać na czerwonym
saltarse un stop - ignorować znak stopu

TRANSPORT KOLEJOWY (el ferrocarril)

NA STACJI

el andén -peron
la vía - tor
reservar - rezerwować/zarezerwować
sacar un billete - kupować/kupić bilet
una estación (de ferrocarril/de tren) - dworzec (kolejowy)
la RENFE - hiszpański odpowiednik PKP
el ferrocarril - kolej
la ventanilla - kasa biletowa
la oficina de información - informacja
los tablones (de información) - tablice (informacyjne)
la sala de espera - poczekalnia
el bar de la estación - bar dworcowy
la consigna przechowalnia - bagażu
la consigna automática - szafki bagażowe
la oficina de objetos perdidos - biuro rzeczy znalezionych
un carrito portaequipajes - wózek bagażowy
el equipaje - bagaż
un ferroviario - kolejarz
el jefe de estación - zawiadowca stacji
el jefe de tren - kierownik pociągu
el revisor - konduktor
el maquinista - maszynista
un mozo (de cuerda) - bagażowy

Pociągi

un tren de pasajeros - pociąg osobowy
un tren de mercancias - pociąg towarowy
un tren directo - pociąg bezpośredni
un tren suplementario - dodatkowy pociąg
un tren rápido - pociąg pośpieszny
el AVE hiszpański - odpowiednik IC
un tren tranvia - kolej miejska
un tren de largo recorrido - pociąg dalekobieżny
un tren de cercancias - pociąg podmiejski
un tren eléctrico - pociąg elektryczny
un vagón, un coche - wagon
un coche-cama - wagon sypialny
el vagón restaurante, el coche restaurante - wagon restauracyjny
la cabeza del tren - początek pociągu
los vagones de cola - ostatnie wagony
un vagón de literas - wagon z kuszetkami
el furgón de equipajes - wagon bagażowy
un compartimento - przedział
una litera - przedział
el baño - łazienka
el servicio - toaleta
el pasillo - korytarz
la ventanilla - okno
el asiento - miejsce, siedzenie
el portaequipajes - półka bagażowa
la alarma - alarm
retrasado - spóźniony
puntual - punktualny
reservado - zarezerwowany
ocupado - zajęty
libre - wolny
fumadores - palący
no fumadores - nie palący
subir(se) - wsiadać/wsiąść
bajar(se) - wysiadać/wysiąść
llevar retraso - być spóźnionym
descarrilar - wykolejać się/wykoleić się

Bilety

un billete - bilet
la tarifa reducida - ulgowy (bilet)
la tarifa normal - normalny (bilet)
un billete de ida - bilet w jedną stronę
un billete de ida y vuelta - bilet w obie strony
la primera clase - pierwsza klasa
la segunda clase - druga klasa
una reserva - rezerwacja
reservar - rezerwować
sacar un billete - kupować/kupić bilet
un horario - rozkład jazdy
los días festivos - dni świąteczne
los días laborables - dni roboczne
los días azules - dni obniżek cen (nawet do 50%,
na ogół od pon do czw)

TRANSPORT LOTNICZY

samolot - el avión

Lotnisko - el aeropuerto

facturar el equipaje (r. ż.) - odprawiać/odprawić bagaż
embarcar (r. ż.) - wchodzić/wejść na pokład
despegar (r. ż.) - startować/wystartować
volar (r. ż.) - lecieć/latać/polecieć
aterrizar - lądować/wylądować
el aeropuerto - lotnisko
la terminal - terminal
la pista de aterrizaje - pas startowy
la compañía aérea - linia lotnicza
Información (r.ż.) - informacja
el billete - bilet
la facturación de equipajes - odprawa bagażowa
el equipaje de mano - bagaż podręczny
el control de pasaportes - kontrola paszportowa
el control de rayos X - prześwietlenie bagażu
la tienda libre de impuestos - sklep wolnocłowy
la tarjeta de embarque - karta pokładowa
la sala de embarque - sala odpraw
la recogida de equipajes - odbiór bagażu

Podczas lotu samolotem

un avión - samolot
un avión supersónico - samolot ponaddźwiękowy
un jet - odrzutowiec
un jumbo-jet - jumbo jet
un (vuelo) chárter - lot czarterowy
el ala (r.ż.) - skrzydło
la ventanilla - okno
el pasillo - korytarz
el cinturón de seguridad - pas bezpieczeństwa
el chaleco salvavidas - kamizelka ratunkowa
la salida emergencia - wyjście ewakuacyjne
un asiento - fotel, miejsce
el vuelo - lot
un vuelo nacional - lot krajowy
un vuelo internacional - lot międzynarodowy
la altura - wysokość
el despegue - start
la llegada - przylot
el aterrizaje - lądowanie
un aterrizaje forzoso - przymusowe lądowanie
una escala - międyzlądowanie
el retraso - opóźnienie
la tripulación - załoga
el piloto - pilot
el capitán de vuelo - kapitan
una azafata - stewardesa
un auxiliar de vuelo - steward
un pasajero, una pasajera - pasażer, -ka
cancelado - odwołany
retrasado - opóźniony

KOMUNIKACJA MIEJSKA

er, tomar, subir(se) - wsiadać
bajar(se), apearse - wysiadać
esperar - czekać
llegar - przyjeżdżać
cambiar - przesiadać się
parar(se) - zatrzymywać (się)
darse prisa - śpieszyć (się)
perder - spóźniać się
un autobús - autobus
un autocar - autokar
un coche de línea - autobus międzymiastowy
el metro - metro
un taxi - taksówka
el tranvía - tramwaj
un tren - pociąg
un tren de cercanías - pociąg podmiejski
un(a) automovilista, un(a) conductor(a) - kierowca
un(a) revisor(a) - kontroler, -ka
un(a) taxista - taksówkarz, taksówkarka
un pasajero, una pasajera - pasażer, -ka
un viajero, una viajera - podróżny, podróżna
una boca de metro - wyjście z metra/wejście do metra
una estación de metro - stacja metra
una estación de autobuses - dworzec autobusowy
una parada de autobús - przystanek autobusowy
una marquesina (de autobús) - wiata
una parada de taxis - postój taksówek
el despacho de billetes - punkt sprzedaży biletów
la máquina (expendedora) de billetes - automat z biletami
la sala de espera - poczekalnia
la salida - wyjście
un mapa del recorrido - trasa przejazdu
un plano del metro - plan metra
la línea - linia
el andén - peron
el recorrido, el trayecto - trasa
un tren subterráneo - kolejka podziemna
la dirección - kierunek
los horarios - rozkład jazdy
el billete - bilet
el importe del billete - cena biletu
la tarjeta de transporte público - karta komunikacji publicznej
el bonobús - bilet autobusowy wielokrotnego przejazdu
la tarifa normal - taryfa zwykła
un descuento - zniżka
la tarifa reducida - taryfa ulgowa
un suplemento - dodatek
en horas punta - w godzinach szczytu
fuera de horas punta - poza godzinami szczytu

źródło: hiszpanski.jeob.pl

Praca

W tym dziale przedstawimy ważniejsze słownictwo dotyczące zawodów, wykonywania pracy oraz jej poszukiwania.

Profesiones y ocupaciones - Zawody i zajęcia

el abogado - adwokat
el actor - aktor
la actriz - aktorka
el agente - agent
el agricultor - rolnik
el alqueólogo archeolog
la ama de casa - gospodyni domowa
el artista - artysta
el arquitecto - architekt
la azafata - stewardesa
el barbero - fryzjer męski
el bombero - strażak
la cajera - kasjerka
el camarero - kelner
el cantante - piosenkarz
el carpintero - stolarz
el cartero - listonosz
el chófer - szofer
el científico - naukowiec
el cocinero - kucharz
el conductor - kierowca
el contable - księgowy
el controlador - kontroler
el cirujano - chirurg
el cultivador - rolnik
el cura - ksiądz
el decorador de interiores - dekorator wnętrz
el dentista - dentysta
el dependiente - ekspedient sklepowy
el deportista - sportowec
el director - dyrygent, reżyser, kierownik
el diseñador - projektant mody
el economista - ekonomista
el electricista - elektryk
la enfermera - pielęgniarka
el entrenador - trener
el empleado - urzędnik
el empleado de banca - urzędnik bankowy
el escritor/novelista - pisarz/powieściopisarz
la esteticista - kosmetyczka
el estudiante - uczeń
el farmacéutico - farmaceuta
el fontanero - hydraulik
el fotógrafo - fotograf
el ingeniero - inżynier
el instructor - instruktor
el intérprete - tłumacz ustny
el jardinero - ogrodnik
el jefe - szef
el jubilado - emeryt
el juez - sędzia
el mecanógrafo - maszynista
el mecánico - mechanik
el médico - doktor
el minero - górnik
el modisto - krawiec damski
el músico - muzyk
la niñera - niańka
el obrero - pracownik
el panadero - piekarz
el peluquero - fryzjer damski
el periodista - dziennikarz
el piloto - pilot
el pintor - malarz
el policía - policjant
el político - polityk
el psicólogo - psycholog
el sastre - krawiec
el secretario - sekretarz
el sirviente - służacy
el soldado - żołnierz
el torero - toreador
el traductor - tłumacz pisemny
el vendedor - sprzedawca
el veterinario - weterynarz

Trabajar - Pracować

el ascenso - awans
desempleado, parado - bezrobotny
la oficina - biuro
estar sin trabajo - być bez pracy
estar en plantilla - być na etacie
el plantilla - etat
el impuesto sobre la renta - podatek dochodowy
el trabajo - praca
el empresario - pracodwaca
el trabajador - pracownik
la sociedad - spółka
el seguro - ubezpieczenie
las vacaciones - urlop
la baja por enfermedad - urlop bezpłatny
la baja por maternidad - urlop macierzyński
a excedencia - urlop zdrowotny
la oficina de empleo - biuro zatrudnienia
las condiciones de trabajo - warunki pracy
la sueldo(paga) - wypłata
ganar - zarabiać
la dirección - zarząd
la administración de una sociedad - zarząd spółki
el empleo - zatrudniony
la profesión - zawód

Los lugares de trabajo - Miejsca pracy

la farmacia - apteka
el banco - bank
la biblioteca - biblioteka
la imprenta - drukarnia
la fábrica - fabryka
el municipio - gmina
la comisaría - komisariat
la librería - księgarnia
la floristería - kwiaciarnia
el laboratorio - labolatorium
la panadería - piekarnia
el ambulatorio - przychodnia
la peluquería - salon fryzjerski
la tienda - sklep
el autoservicio - sklep samoobsługowy
la tienda de comestibles - sklep spożywczy
la escuela - szkoła
la oficina - urząd
la oficina de correos - urząd pocztowy
la administración de hacienda - urząd skarbowy

W języku hiszpańskim aby zapytać o to czym się zajmujemy, co robimy, kim jesteśmy z zawodu można użyć odpowiednich poniższych pytań.

¿A QUE TE DEDICAS? - CZYM SIĘ ZAJMUJESZ?

¿QUE HACES? - CO ROBISZ?

¿QUE ERES? - KIM JESTES?

Aby na nie odpowiedzieć należy użyć czasownika SER (BYĆ), odpowiednio odmienionego.

(Podmiot) + SER + PROFESION.

SOY CAMERERO - JESTEM KELNEREM

SOY CARTERO - JESTEM LISTONOSZEM

SOY COCINERA - JESTEM KUCHARKĄ

MARIA ES MEDICA - MARIA JEST LEKARKĄ

Rodzina

W tym dziale porzedstawimy podstawowe słówka odnoszące się do poszczególnych osób w rodzinie.

LA FAMILIA - RODZINA

la madre - matka
el padre - ojciec
la mujer - żona
el marido - mąż
la hija - córka
el hijo - syn
la hermana - siostra
el hermano - brat
la abuela - babcia
el abuelo - dziadek
la nieta - wnuczka
el nieto - wnuczek
la tia - ciocia
el tio - wujek
la sobrina - siostrzenica, bratanica
el sobirno - siostrzeniec, bratanek
la prima - kuzynka
el primo - kuzyn
el cuñado - szwagier
la cuñada - szwagierka
el suegro - teść
la suegra - teściowa

Rzeczowniki występujące w rodzaju męskim określające członków rodziny, w liczbie mnogiej posiadają dwojakie znaczenie.

Los Hermanos - Bracia ale również Rodzeństwo

Los Padres - Ojcowie ale również Rodzice

Los Hijos - Synowie ale również Dzieci

UWAGA!
Jednak są i wyjątki od tej zasady Małożeństwo to El Matrimonio.

OKRESY ŻYCIA

la adolescencia - okres dojrzewania, dojrzewanie
la adolescente - nastolatek
adulto - dorosły
maduro - dojrzały
nacer - urodzić się
el cumpleaños - urodziny
cumplir - kończyć ( np. He cumplido 20 años esta semana - Skończyłem 20 lat w tym tygodniu. )
el bebé - niemowlę
el neonato - noworodek
recién nacido - noworodek
el niño - dziecko
el hijo - dziecko
el hijo ilegítimo - dziecko nieślubne
la infancia - dzieciństwo
infantil - dziecinny
mayor - starszy
la muerte - śmierć
morir - umrzeć
la generación - pokolenie
la ancianidad/vejez - starość
la juventud - młodość
juvenil - młodociany
el chico - chłopiec
la chica - dziewczynka
la muchacha - dziewczyna
femenino - kobiecy
la mujer - kobieta
masculino - męski
el hombre - mężczyzna
el sexo - płeć

ZWIĄZKI RODZINNE

la adopción - adopcja
adoptar - adoptować
amante - kochanek
el bisnieto - prawnuk
casero - domowy
casado - żonaty
casada - mężatka
casarse - ożenić się
el divorcio - rozwód
el divorciado - rozwodnik
la divorciada - rozwodniczka
el dueño - gospodarz
el embarazo - ciąża
los gemelos - dwojaczki
heredar - dziedziczyć
matrimonial - małożeński
el matrimonio - małożeństwo
la muchacha - dziewczyna
nativo - rodzimy
el noviazgo - narzeczeństwo
el novio - narzeczony
la novia - narzeczona
los novios - narzeczeni
persona de casa - domownik
la paternidad - ojcostwo
paternal - rodzicielski
parir - rodzić
soltero - wolny
el viudo - wdowiec
la viuda - wdowa

Święta

W tym dziale przedstawimy słownictwo związane ze Świętami, podzielone na poddziały Święta Bożego Narodzenia, Święta Wielkanocne, etc.

ŚWIĘTA BOŻEGO NARODZENIA

W hiszpanii święta Bożego Narodzenia, czyli Navidades różnią się nieco od tych obchodzonych w Polsce. Hiszpańskie Navidades "zaczynają" się już 22 grudnia. Tego samego dnia zaraz z rana odbywa się w Madrycie losowanie bardzo popularnej loterii. Prawie wszyscy kupują losy, aby wziąśc w niej udział. Można wygrać sporo pieniędzy. Wygrywające numery są wyśpiewywane przez dzieci z madryckiej szkoły dla sierot San Ildefonso.

Prawdziwy początek Świąt Bożego Narodzenia to oczywiście Wigilia, czyli Nochebuena, 24 grudnia. Tego dnia spożywa się kolację w towarzystwie rodziny, a potem można udać się na Pasterkę, czyli la Misa de Gallo. Nie jest to jednak dzień prezentów w hiszpanii te z reguły daje się dzieciom 6 grudnia.

28 grudnia to w Hiszpani kolejny niezwykły dzień, dzień Świętych Niewiniątek, czyli Santos Inocentes. Jak głosi legenda, tego dnia król Herod rozkazał zabić wszystkie nowo narodzone dzieci, aby wśród nich zgładzić Jezusa. Nie jest to jednak święto religijne. W hiszpanii tego dnia wszyscy robią sobie żarty. Podobnie jak w Polsce 1 Kwietnia.

Ostatni dzień roku w Hiszpani to Nochevieja ( "Stara Noc" ) późnym wieczorem telewizja transmituje obraz zegara Madryckiego z placu Puerta del Sol. Około północy wszyscy gromadzą się przed telewizorem, a mieszkańcy Madrytu oczywiście na placu Puerta del Sol. Każdy posiada talerzyk z 12 winogronami. Należy spożyć winogrona w rytmie dwunastu kolejnych uderzeń zegara. ten komu się to uda, będzie miał szczęście przez cały nadchodzący Nowy Rok.

Nowy rok obchodzony jest podobnie jak w Polsce jako święto, niema jednak żadnych szczególnych zwyczajów z nim związanych.

Zajęcia w szkołach i na wyższych uczelniach zaczynają się dopiero 7 stycznia, bo w Hiszpani świętuje się dzień trzech Króli, czyli Reyes Magos, 6 stycznia. Jest to dzień niezwykły, zwłaszcza dla dzieci. W dniu 5 stycznia wieczorem wszystkie hiszpańskie dzieci wystawiają swoje buty, aby trzej Królowie zostawili w nich prezenty.

Ponadto....

Boże Narodzenie w Hiszpanii ma swoje "odmiany` w zależności od regionu i jego tradycji. Dla wszystkich jednak są to bardzo rodzinne święta z wigilijną kolacją i żłobkiem (jak w Polsce choinka, tak w Hiszpanii w każdym domu jest żłobek, przy którym gromadzą się domownicy i śpiewają kolędy). Do najczęściej spotykanych na stołach potraw zaliczyć można: owoce morza, karczochy, zupę migdałową, ryby, indyka i pieczone jagnię. Kolacja wigilijna nie może się odbyć bez szampana, marcepana i turronów (słodycze bożonarodzeniowe z miodu i migdałów).

Zwyczajem regionalnym w hiszpańskiej Galicji jest rozpalanie ognisk w noc Bożego Narodzenia, by błąkające się dusze grzeszników nie marzły. W Andaluzji świętowanie ma charakter hucznych kawalkad i zabaw ulicznych. Górskie osady Nawarry mają zwyczaj zwany "bożonarodzeniowym pniem" - jesienią mężczyźni ściągają z gór wielki pień, którego pod domem wyczekują kobiety i dzieci; w noc wigilijną umieszcza się go w kominku lub piecu i podpala, a następnie wkłada do niego małe kawałki drewna, wymieniając imiona: Boga, postaci z szopki, domowników, bliskich, zmarłych, żebraków, biedaków i więźniów. Prezenty dzieciom przynoszą dopiero Trzej Królowie.

SŁOWNICTWO

FELICITACIONES - ŻYCZENIA

Feliz Navidad - Wesołych Świąt Bożego Narodzenia

Feliz fiestas - Wesołych Świąt

Feliz año nuevo - Szczęśliwego Nowego Roku

Feliz Navidad y Próspero Año Nuevo - Wesołych Świąt i Szęśliwego Nowego Roku

OBJETOS NAVIDEÑOS - ELEMENTY BOŻEGO NARODZENIA

el belen, el nacimiento - żłobek, szopka

el arbol de Navidad - choinka

el regalo - prezent

el villencico - kolędy

los adornos navideños - ozdoby świąteczne

COSAS TOMAMOS EN NAVIDAD - RZECZY KTÓRE JEMY W ŚWIĘTA

el turron - wyrób cukierniczy zkładający się głównie z miodu i bakalii ( orzechów i migdałów )

el mazapan - marcepan, wyrób z mielonych migdałów i cukru

el polvaron - rodzaj niedużych kruchych ciasteczek z tłuszczy, mąki, i cukru.

TEKSTY O HISZPAŃSKICH ŚWIĘTACH PO HISZPAŃSKU ***

wkrótce....

Tryby

W tym dziele zaprezentujemy hiszpańskei tryby:
ROZKAZUJĄCY, WARUNKOWY, ŁĄCZĄCY.

Imperativo - Tryb rozkazujący

Imperativo to hiszpański tryb rozkazujący. W tym artykule zapoznamy Cię z konstrukcją zdań w tym trybie, podstawowymi zasadami, które się do niego odnoszą oraz przedstawimy Ci do jakich sytuacji wykorzystujemy hiszpańskiego trybu rozkazującego.

PODSTAWOWE ZASADY IMPERATIVO

Imperativo występuje tylko dla 5 osób, ponieważ niema 1 osoby liczby pojedyńczej.
2 osoba liczby pojedyńczej (tu) jest taka jak 3 osoba liczby pojedyńczej w czasie Presente de Indicativo.
W 2 osoba liczby mnogiej (vosotros/-as) w końcówce bezokolicznika zamieniamy -r na -d np. hablar w hablad.
W pozostałych osobach końcówki są podobne jak w Presente de Subjuntivo czyli w hiszpańskim czasie Presente w trybie łączącym.

ODMIANA CZASOWNIKÓW REGULARNYCH

Odmiana CZASOWNIKÓW REGULARNYCH w IMPERATIVO.
PODMIOT	HABLAR	COMER	VIVIR
tu	HABLA	COME	VIVE
el/ella/Vd.	HABLE	COMA	VIVA
nosotros/-as	HABLEMOS	COMAMOS	VIVAMOS
vosotros/-as	HABLAD	COMED	VIVID
ellos/ellas/Vds.	HABLEN	COMAN	VIVAN

ODMIANA CZASOWNIKÓW NIEREGULARNYCH

Często występują oboczności przy odmianie czasowników w IMPERATIVO w 2 i 3 osobie liczby pojedyńczej oraz 3 osobie liczby mnogiej u czasowników ktore również odmieniają się niewpełnii regularnie w Presente de indicativo.

por ejemplo:

	Presente de Indicativo	Imperativo
CERRAR	CIERRO, CIERRES, etc.	CIERRA, CIERRE, CERREMOS, CERRAD, CIERREN

Występują również czasowniki, które się odmieniają całkowicie nieregularnie.

	LICZBA POJEDYŃCZA		LICZBA MNOGA
	tu	el/ella	nosotros/-as	vosotros/-as	ellos/ellas
decir	di	diga	digamos	decid	digan
hacer	haz	haga	hagamos	haced	hagan
irse	vete	vayase	vayamos	idos	vayanse
poner	pon	ponga	pongamos	poned	pongan

ZASTOSOWANIE

Imperativo używamy w następujacych przypadkach:

Aby wydać rozkaz, instrukcję lub dać komuś poradę.

Przykład:

Dámelo. - Daj mi to.

Hágalo ahora mismo. - Niech pan(i) to zrobi natychmiast.

UWAGA!

Kiedy w Imperativo chcemy wyrazić jakiś rozkaz, polecenie, instrukcje, etc. bardzo często używamy zwrotu por favor.

Przykład:

Roberto pon la mesa por favor - Roberto nakryj do stółu, proszę.

IMPERATIVO I ZAIMKI OSOBOWE

IMPERATIVO {	+ Pronombre Reflexivo (me, te, se, nos, os, se)
	+ Pronombre Objeto Directo ( lo, la , los , las)
	+ Pronombre Reflexivo + Pronombre Objeto Directo

Pronombre Reflexivo - zaimek zwrotny.

W przypadku czasowników zwrotnych czyli takich które występują wraz z zaimkiem zwrotnym (me, te, se, nos, os, se) zaimki zwrotne zazwyczaj stoją za czasownikiem i przylepiają się do niego.

pj. Levantate

IMPERATIVO używany jest często wraz z zaimkami osobowymi, jak na powyższym schemacie, które odpowiednio odmienione przylepiane są do czasownika na końcu.

UWAGA! W przypadku czasowników zwrotnych, a w drugiej osobie l.mn. opuszcza się -d przy czasowniku.

Przykład:

callar calla(d) + os = callaos ( -d usuwamy.)

W przypadku Pronombre Objeto Directo ( lo, la , los , las) sytuacja jest w zasadzie analogiczna i rónież do końca czasownika przylepiamy odpowiedni zaimek.

pj. cogelo

Biblioteka wiedzy

Alfabet - Alfabeto

Akcent - Acento

Interpunkcja - Signo de puntuación

Wymowa liter w języku hiszpańskim

Ciekawostki

Hiszpańskie znaki i polska klawiatura

Idiomy hiszpańskie

Podstawowe dane o języku hiszpańskim

Występowanie języka hiszpańskiego i dialekty w Hiszpanii

Czasy hiszpańskie

Presente - Czas teraźniejszy

Pretérito Anterior - Hiszpański Czas Zaprzeszły

Preterito Imperfecto - Czas przeszły niedokonany

Preterito Indefinido - Czas przeszły dokonany

Więcej hiszpańskich czasowników nieregularnych

Preterito Perfecto - Przeszły dokonany złożony

Preterito Pluscuamperfecto - Czas zaprzeszły

Futuro Imperfecto

Futuro Perfecto - Czas przyszły dokonany złożony

Części Mowy

Adverbio - Przysłówki w języku hiszpańskim

Artículo - Rodzajnik w języku hiszpańskim

Czasowniki w języku hiszpańskim

Liczebniki główne

Liczebniki porządkowe

Participio Pasado - Imiesłów Bierny

Posesivos - Zaimki dzierżawcze

Przymiotniki w języku hiszpańskim

Rzeczowniki i Rodzajniki w języku hiszpańskim

Zaimki osobowe

Zaimki wskazujące

E-book'i - Język Hiszpański

Español de pe a pa. Hiszpański od A do Z dla początkujących. Część 1 - Anna Wawrykowicz

Español de pe a pa. Hiszpański od A do Z dla początkujących. Część 1

Kup już teraz!

Nauka Słówek Hiszpańskich - Książka Paweł Sygnowski

KUP TERAZ

Dlaczego nauka hiszpańskiego sprawia Ci tyle kłopotów?

Jak wygląda nauczanie hiszpańskiego w szkole?

Czy szkoła językowa jest właściwym rozwiązaniem?

Dlaczego tylko niektórzy nie mają problemów z językiem hiszpańskim?

Jak naprawdę można łatwo nauczyć się hiszpańskiego?

Czego nie wiesz o skutecznej nauce hiszpańskiego?

Zidentyfikuj bariery w nauce języka hiszpańskiego

Nadszedł czas na rozwiązanie Twoich problemów z nauką hiszpańskiego!

Nie koncentruj się na gramatyce!

Poznaj niezwykle skuteczną metodę nauki hiszpańskich słówek - rozwiązanie Twoich problemów

SPIS TREŚCI EBOOKA: "Hiszpańskie słówka"

Funkcje językowe

Dane Personalne

Godziny - nauka słówek i zwrotów

Nocleg - nauka hiszpańskich zwrotów

Podróżowanie - nauka słówek i zwrotów

Pozdrowienia - nauka słówek i zwrotów

Reagowanie - nauka słówek i zwrotów

Zakazy, nakazy, ostrzeżenia

Zakupy

HISZPANIA - kompedium wiedzy.

Geografia - Warunki Naturalne

Historia

Literatura

Carlos Ruiz Zafón

Miguel de Cervantes

Malarstwo hiszpańskie

Mapa

Muzyka hiszpańska

Symbole

Święta hiszpańskie

Parafrazy

ESTAR + Gerundio

HABER QUE

IR A + INFINITIVO

TENER QUE

Podstawy gramatyki w języku hiszpańskim

BUENO/BIEN

Czasownik BYĆ w języku hiszpańskim

Czasowniki zwrotne

GUSTAR

Mowa Zależna - Estilo Indirecto

Dlaczego tylko niektórzy nie mają problemów
z językiem hiszpańskim?

SPIS TREŚCI EBOOKA:
"Hiszpańskie słówka"